Þjóðviljinn - 05.12.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Lög og
regla
Ofbeldi í samfélaginu hefur komist í brennidepil umræðna
að undanförnu. Kærumálum vegna líkamsárása fjölgar stór-
lega milli ára, bæði unglingar og fullorðnir verða fyrir alvar-
legum áverkum á götum úti. Þjóðfélag okkar hefur breyst.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, Böðvar Bragason, lýsir því
yfir í viðtali við Morgunblaðið sl. sunnudag, að nokkur svæði
borgarinnar séu ekki lengur örugg til umferðar um helgar.
Hann segir einnig orðrétt: „Gangandi lögreglumenn virðast
nánast horfnir af götunum og inn í bílana. Mér finnst þetta
ótækt...“ Lögreglustjóri telur að auknar fjárveitingar til lög-
reglu séu eitt frumskilyrði þess að úr rakni.
Þótt frásagnir séu til um grimmilegt ofbeldi af einhverjum
sökum allt frá upphafi íslandsbyggðar, var ekki talið hreysti-
legt að vega menn einungis vegna þess að þeir lágu vel við
höggi. Böðvar Bragason minnist einnig á þetta atriði: „Það
sem hefur færst í vöxt er þetta tilefnislausa ofbeldL.nú er
komið upp nýtt hegðunarmunstur. Það er ráðist á fólk upp úr
þurru."
Að vísu má ef til vill leiðrétta lögreglustjórann á þennan
veg: Okkur er enn ekki kunnugt um hverjar orsakir ofbeldis-
ins eru. Hugsanlegt er aö hann nefni sjálfur hluta af for-
sendunum sjálfur í viðtalinu:„Margt fólk hefur það skítt -Við
viljum ekki viðurkenna að það er ótrúleg neyö hjá sumu fólki.
Við viljum engar skuggahliðar og við sjáum þær ekki.“
Viðbrögð æskunnar og athafnir eru ekki endilega út í loftið
og tilefnislausar, þótt óskiljanlegar virðist í fyrstu. Gleymum
því ekki, að þegar stúdentar í Evrópu kröfðust þess að eiga
fulltrúa í háskólaráðum og hafa áhrif á kennsluframboð, þótti
mörgum þetta geggjuðustu tilmæli sem borist höfðu. Og þá
sló í brýnur sem kostuðu bæði líf og limi.
Sú var raunar tíðin að margir vinstrimenn höfðu sérstakan
og rökstuddan ímugust á ákveðinni ofuráherslu á lög og
reglu í samfélaginu. Lögin og reglan táknuðu þá oftaren ekki
ákveðna valdbeitingu sterkra aðila, hvort sem voru opinber-
ireða í einkageiranum. Þessi andúð byggðist á þeirri skoðun
að þjóðfélagið væri helsjúkt, en hagsmunir valdstéttanna
tryqgðir með ósvífnum brögðum.
Átök milli lögreglu og mótmælahópa voru nær daglegt
brauð víðast um vestræn lönd á sjöunda og áttunda ára-
tugnum. Sumar þessar skærur enduðu með slysförum eða
dauða þátttakenda. Bæði mótmælahóparnir og lögreglu-
eða hersveitir sökuðu hina um svívirðilega framkomu. Loks
settu borgaraskæruliðar svonefndir mark á umhverfi sitt
með gíslatökum, ránum og skemmdarverkum.
Er einhverja lærdóma hægt að draga af þessum sögum
um órólegt, ungt fólk? Eru ofbeldismennirnir í miðbænum að
mótmæla með óskipulögðum og tilfinningalegum hætti ein-
hverju óréttlæti eða böli, einhverju sem ekki er eins og það á
að vera að þeirra dómi? Getur það verið, að einmitt hnífa-
mennirnir og sparkararnir hafi séð of vel þær skuggahliðar
sem lögreglustjórinn í Reykjavík talar um að við viljum ekki
vita af?
Nýlega hefur komið fram með óyggjandi hætti í Norrænu
tölfræðihandbókinni, að ísland er vanþróaðasta land á
Norðurlöndum þegar kemur að launamisrétti og kynjamis-
rétti, í þeim skilningi að þessi ójöfnuður er mestur á Islandi
og lagast ekkert. Ennfremur er langt í land með að aldraðir
njóti þess öryggis og hjálpar sem sjálfsagt er.
Illskan og fátið á þeim sem grípa til ofbeldis upp úr þurru á
sér örugglega dýpri skýringar en fást á myndbandaleigum
og í sjónvarpsstöðvum, þótt sumir vilji afgreiða málið með
svo einföldum hætti. Er harkan í viðskiptum á öðrum stöðum
í samfélaginu orðin slík að hún endurspeglist á götunum?
ÓHT
AUGNAYNDI
Aleigan og
tugthúsið
Menn eru með einum hætti eða
öðrum að kallast á um Evrópu-
bandalagið og samskipti við það.
Til dæmis flutti dr. Sigurður
Steinþórsson fyrir skömmu er-
indi í útvarpið um daginn og veg-
inn þar sem hann leggur út af því
hvað gerast myndi ef fslendingar
gengju í Evrópubandalagið.
Hann rifjaði þá upp þá dapurlegu
staðreynd að samkvæmt skoð-
anakönnun vill meirihluti ís-
lenskra kjósenda steðja þangað
beina leið. Sigurði líst ekkert á
þær blikur allar og segir meðal
annars um mögulega þróun eftir
inngöngu:
„Ég held það blasi við, að sem
íslendingar á íslandi mundum við
tapa öllu - aleigunni - tungunni,
menningunni og landinu.... ís-
land verður ekki annað en ver-
stöð með þjónustu við fiskiskip
Evrópubandalagsins og ofur-
lítinn ferðamannaiðnað á
sumrin. Og í ljósi þess að undir
hverjum steini sem velt er við í
þjóðfélagi voru, reynist vera
kraðak fjármálaspillingar, er lík-
legast að jafnvel smákapítalistar
af þeirri gerð sem nú láta sem hag
sínum og fyrirtækja sinna væri
betur borgið meðal stóumsvifa-
manna í Evrópu, yrðu flestir
komnir í steininn innan árs frá því
við gengjum í Bandalagið.“
Þeir kippa öllu
í lag
Hér má segja að tekið sé skrýt-
ið stökk: það sem máli skiptir er
auðvitað fyrri partur ræðunnnar.
Að innganga í Evrópubandalag
gæti þýtt í raun enn fábreyttara
atvinnulíf en við nú búum við, og
væri því þar að auki stýrt að utan.
En þegar Alþýðublaðið var í sín-
um klippþætti að leggja út af er-
indi dr. Sigurðar á dögunum, þá
festi það hugann með afar fróð-
legum hætti við seinni part ræð-
unnar - um fjármálaspillinguna
íslensku og það tugthústæka lið
sem að henni stendur. Blaðið
segir:
„Er ekki allt í lagi að þeir menn
lendi bak við lás og slá? Er það að
glata aleigunni? Kannski fjár-
málaglæponarnir - en varla þjóð-
in“.
A bak við þessa athugasemd
felst drjúg skýring á því, hve ís-
lendingar eru orðnir veikir í
hnjánum gagnvart Evrópu-
bandalagi. Hún er sú, að menn
eins og trúa á það, að vitrir menn í
Brússel, sem skilja hagfræðina og
hafa náð traustum tökum um
þann sannleika sem býr í mark-
aðslögmálum, þeir geti leyst fyrir
okkur íslendinga margan þann
vanda sem við ráðum ekki við
sjálfir. Dr. Sigurður nefndi vafa-
sama smákapítalista vafalaust til
háðs um að menn vissu lítið út í
hvað þeir væru að flana. En Al-
þýðublaðsmenn taka dæmi hans
upp einmitt til að sýna fram á
það, hve Ijúft það væri að hverfa í
náðarfaðm Evrópu: þá mundu
meira að segja ljósfælnir braskar-
ar hafna á bak við lás og slá!
Að þekkja sitt
heimafolk
Að vísu er það svo, að þetta
dæmi um siðvæðandi áhrif Evr-
ópubandalagsins er út í hött: þeir
sem halda að yfirþjóðlegar nefn-
dir í Brússel hafi fundið lykil að
góðu og réttu siðgæði í við-
skiptum eru ekki í miklu traustari
tengslum við veruleikann en þeir,
sem héldu á sínum tíma að Maó
oddviti í Kína og enginn annar en
hann hefði fundið veginn til
sannrar hamingju alþýðunnar.
Og þó er eitt ótalið sem kannski
er merkilegast í athugasemdum
Alþýðublaðsins við erindi dr.
Sigurðar Steinþórssonar (þær eru
fleiri en ein). í þessum athuga-
semdum er nefnilega verið að
bera blak af hugsanlegri
inngöngu íslands í Evrópubanda-
lagið - eins þótt allir íslenskir
stjórnmálaflokkar séu um þessar
mundir á einu máli í yfirlýsingum
sínum um að slíkt sé alls ekki á
dagskrá! Kannski er Alþýðublað-
ið svona langt á undan sínum
tíma, að það er nú þegar hætt að
taka mark á slíkum yfirlýsingum?
Eða réttara sagt: kannski þekkir
blaðið svona vel sitt heimafólk?
Blaðamennska og
dreifbýli
Jóhannes Sigurjónsson, rit-
stjóri Víkurblaðsins á Húsavík,
flutti fyrir nokkru erindi á fjórð-
ungsþingi Norðurlands, sem ný-
lega var birt í félagstíðindum
Blaðamannafélags fslands undir
fyrirsögninni „Öll blöð eru hér-
aðsfréttablöð". Þar tekur hann
upp hanskann fyrir blöð lands-
byggðarinnar og ver þau með
samanburði við Reykjavíkur-
blöðin, sem hann telur sama eðlis
í rauninni og hinir minni bræður í
blaðaheimi og víst má það til
sanns vegar færa um margt: allir
byrja á því að fjalla um sitt næsta
umhverfi.
Jóhannes segir m.a í erindi
sínu:
„Ritstjóri eins héraðsfrétta-
blaðsins í Reykjavík, Árni Berg-
mann á Þjóðvilja, reit eitt sinn
pistil í blað sitt um hin óháðu
landsbyggðarblöð sem hann kall-
aði svo. Ritstjórinn fann þessum
blöðum allt til foráttu, taldi að
þau tækju aldrei á neinu sem máli
skipti og fjölluðu einkum og aðal-
lega um opnun nýrra hamborg-
arastaða eða snyrtistofa í við-
komandi byggðarlagi."
Það er rangminni hjá Jóhann-
esi að ÁB hafi fundið lands-
byggðarblöðum „allt til foráttu“.
Ég man ekki betur en í umrædd-
um pistli væri það tíundað sem
skyldi að þessi blöð hefðu vitan-
lega nytsamlegu þjónustu- og
upplýsingahlutverki að gegna.
Það var heldur ekki verið að
miklast af blaðamennskunni í
höfuðstaðnum á kostnað þeirrar
sem iðkuð er á ísafirði eða Húsa-
vík.
Tilefni pistilsins var blátt áfram
það, að Heigarpósturinn, sem þá
kom enn út, hafði stillt sér upp
sem oddvita í svonefndri óháðri
blaðamennsku - gegn dag-
blöðum Reykjavíkur, sem viku-
blaðið sem var kallaði pólitísk
svo til vansa væri. í leiðinni var
borið mikið lof á svonefnd óháð
landsbyggðarblöð og látið að því
liggja að þau og Helgarpósturinn
væru í heilögu bandalagi gegn
hinni pólitísku blaðamennsku.
Það var í framhaldi af þessu að
minnt var á það, að landsbyggð-
arblöðin væru mestan part háð og
bundin sínu almenna þjónustu-
hlutverki og þar af leiðandi alls
ekki sá umræðuvettvangur fyrir
hin stærri deilumál í samfélaginu
sem Helgarpósturinn vildi vera
láta. Ég er ekki frá því að þessi
lýsing standist enn í stórum drátt-
um - með þeirri leiðréttingu þó,
að héraðsfréttablöðin hafa síðan
svargreinin til Helgarpóstsins var
skrifuð fyrir þó nokkrum árum,
gerst virkari en áður í stórmálum
eins og byggðastefnu og stjórnun
fiskveiða. ÁB
pJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrirblaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar (pr.),Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason.ÞorfinnurOmarsson
(iþr.), ÞrösturHaraldsson.
Skrlfstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bflstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax: 68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðí lausasölu:90kr. Nýtt Helgarblað: 140kr.
Áskriftarverðámánuði: 1000kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN i Þri&judagur 5. desember 1989