Þjóðviljinn - 05.12.1989, Page 7

BÆKUR
Vei, vei hinni
föllnu borg
Isaac Bashevis Singer
Iðrandi syndari.
Hjörtur Pálsson þýddi
Setberg 1989.
Jiddískuhöfundurinn Singer er
orðinn fastagestur á íslenskri
bókavöku sem vonlegt er: aldrei
er karlinn leiðinlegur, og oftast
nær fer hann með eitthvað sem
skiptir máli. Hjörtur Pálsson hef-
ur tekið gamla manninn að sér og
kemur þeim vel saman sem fyrr.
í þessari sögu hér grípur Singer
til ramma sem hann notar einatt í
smásögum sínum: einhver gyð-
ingur kemur og segir rithöfundin-
um sína sögu, í þeirri von náttúr-
lega að komast í heimsbók-
menntirnar. Sá sem hér hnippir í
höfund sinn við Grátmúrinn í
Jerúsalem er Joseph Shapiro.
Sem ólst upp í Póllandi, slapp
naumlega undan nasistum,
komst af yfirráðasvæði Stalíns í
stríðslok og til Amríku. Par
græddi hann vel á fasteignasölu
og ánetjaðist lífsháttum velmeg-
unar og neyslugleði. En hið innra
með sér finnur hann að ekkert er
eins og það á að vera. Þegar það
blasir við honum, að ágjörn ást-
kona hans og framagjörn eigin-
kona fara báðar á bak við hann
(eins og hann fer á bak við þær)
þá er mælir fullur og skekinn.
Shapiro lætur hugann reika yfir
heiminn og sjá: hann er harla ill-
ur. Svo illur að honum finnst ekki
um annað að ræða an að láta sig
hverfa - stytta sér aldur eða þá
leita uppi fullkomna andstæðu
við veraldarhyggju þá sem hon-
um er orðin hvimleið, hverfa aft-
ur til trúar forfeðranna.
Shapiro flýr til ísraels og fær
þar staðfestingu á því, að Djöfull
veraldarhyggjunnar, ágimdar og
allra annara lasta, er út um allt.
Hann er hvað eftir annað kominn
að því að gefast upp á Gyðingun-
um bræðrum sínum, sem eru svo
önnum kafnir við að verða eins
og allir hinir, hvort sem væri í
kynlífssukki, fjárglæfrum, póli-
tískri hjáguðadýrkun, her-
mennsku eða öðru. Að lokum
nemur hann staðar við lítinn
söfnuð réttrúaðra hassída, en
þeir eru sá flokkur manna sem
einna lengst kemst í því nú um
stundir að stöðva tímann í á-
stundun hins eilífa og skeyta því
engu hvað þjóðirnar bauka í sínu
æði: lamma rageshu gojím. Par
finnur hann sitt athvarf, þann frið
sem honum dugir - í bili.
Þetta er stutt saga og sparsöm
og spannar þó mikla sálarstyrj-
öld. Singer lýsir því einkar vel,
hvernig hin gamla hefð spámann-
legrar reiði gegn hinum voldugu,
ágjörnu og lastafullu grípur am-
rískan bisnessmann á besta aldri
og fer hann með stríðan heims -
ósómasöng sem engum hlífir,ekki
heldur listum og mannvísindum
nútímans. Lygi er það allt og hór-
dómur og djöfulsins vélabrögð,
segir Shapiro: „Hver smávægileg
málamiðlun við heiðna menn-
ingu samtíðarinnar er vatn á
2
ÁRNi BERGMANN
myllu vonskunnar, blessun lögð
yfir heim manndrápa, hórdóms
og hjáguðadýrkunar“. Og við ef-
umst aldrei um að saga hans getur
vel verið sönn og meira en það.
Ekki síst þegar við kynnust því,
hve erfitt það reynist að skilja við
„heimshyggjuna“, hve lævís sá
djöfull er sem að sálarstríðs-
manninum hvíslar: „Ef ástandið
er alls staðar eins, þá er það að-
eins merki þess að slíkur sé
gangur sögunnar eða ætlun
Guðs“.
Þetta er nútímasaga sem er um
leið ævaforn - til dæmis í því, að
trú vex af athöfn: maðurinn getur
unnið sér til trúar með því að
haga sér eins og trúuðum manni
sæmir áður en hann öðlast trúna.
Sjálfur er Isaac Bashevis Singer
ekki að mæla með þeirri leið sem
söguhetja hans kýs sér út úr
ógöngum heimsins (og getur þess
sérstaklega í eftirmála). En hann
brýnir okkur lesendur á því með
áleitnum hætti, að við getum hve-
nær sem er búist við því að sá sem
í dag dansar með í henni versu
hafi á morgun snúið við henni
baki og leitað sér staðfestu ein-
hverstaðar til hliðar við hvunn-
dagsheiminn þar sem eilífðin er
ekkert að flýta sér.
Arni Bcrgmann
Isaac Bashevis Singer.
Ung var ég Jóni gefin
Jónína Michaelsdóttir
Eins manns kona.
Minningar Tove Engilberts
Forlagið 1989
Jónína Michaelsdóttir hefur
fært í letur frásögn Tove Engil-
berts af uppvaxtarárum hennar í
góðborgarafjölskyldu í Dan-
mörku, kynnum hennar af Jóni
KirtWWI
Tove og Jón Engilberts
Engilberts, basli þeirra og sigrum
í lífi og list í Danmörku og hér
heima. Og af söknuði þegar
genginn er dýrmætur förunautur,'
sem var sinni konu óendanlega
mikils virði eins og ráða má af
bókarheitinu sjálfu: Eins manns
kona.
Viðtalsbækur eru flestar eins
og tímaritsviðtal sem hefur vaxið
mjög á lengdina og þessi bók hér
er engin undantekning. Og hún
gengur með kosti slíkra bóka og
galla í nokkuð svo hefðbundnum
hlutföllum.
Gallarnir eru þeir helstir að
skýrslan gerist nokkuð svo fyrir-
ferðarmikil í textanum, upprifjun
eða upptalning á smáu og stóru
án sérstakrar úrvinnslu, án þess
að skrásetjari eða söguhetjan
leggi sig fram um að rýna í tímann
með áleitnum hætti, leggja út af
honum ef svo mætti segja. Af
sömu ætt eru þau vandræði að
maður er nefndur til sögu án þess
að fá að sanna sig með áþreifan-
legum hætti. Það er, svo dæmi sé
tekið, synd að segja, að einhver
maður (t.d. leikarinn Ebbe
Rode) hafi verið dásamlega
skemmtilegur en sanna ekki slíka
staðhæfingu með dæmum.
Kostir viðtalsins eru tengdir til-
svörum og uppákomum sem gefa
minningum lit með línu (og tengj-
ast ekki síst samskiptum við aðra
listamenn) en fyrst og fremst eru
þeir fólgnir í því að lesarinn hefur
átt þægilega stund með ágætri og
hlýlegri manneskju eins og Tove
er Engilberts. Kjarni máls í henn-
ar bók eru góðar ástir sem með
þeim Jóni tókust og dröbbuðust
ekki niður þótt sitthvað í móti
blési. Lesandinn getur spurt sig
að því, hvort öll sú sambúð sé
ekki orðin fullslétt og felld í upp-
rifjuninni, en hann getur aldrei
vitað neitt með vissu um svarið.
Tilfinningafortíð okkar er ekki
vísindaleg staðreynd í tilverunni
heldur prívateign sem við getum
breytt mikið, ekki síst eftir því frá
hvaða hlið við kjósum að láta
ljósið falla á hana.
Margt hefur breyst síðan þau
Jón og Tove voru kærustupar í
Kaupmannahöfn. Tove var líka í
myndlistarnámi en Jón sagði
henni að hætta því, hún meinti
ekkert með þessu dútli. Hvað á
hún þá að gera? spurði faðir
Tove. Fara á húsmæðraskóla,
sagði listamaðurinn, bóheminn,
dulspekingurinn og komminn
Jón Engilberts. Og það gerði
hún.
Arni Bergmann

Vinningstölur laugardaginn
2. des. ’89

Egypska
nóbelsskáldið
á íslensku
Bókaútgáfan Setberg hefur
gefið út skáldsöguna: Blindgata í
Kaíró eftir egypska nóbels-
skáldið Nagíb Mahfúz í þýðingu
Sigurðar A. Magnússonar.
Þetta er sennilega þekktasta
skáldverk höfundar. Sagan var
fyrst gefin út árið 1947 og hefur
margsinnis verið endurprentuð
og þýdd á margar tungur.
Sagan er fyrst og fremst
mannlífsmynd og hópsaga. Hún
gerist í blindgötu í einu af elstu
hverfum Kaíróborgar meðan á
seinni heimsstyrjöldinni stendur.
Við sögu kemur fjölmennur og
sundurleitur hópur fólks og lengi
vel er óljóst hver aðalsöguhetjan
er. Þegar fram í sækir verður ljóst
að ein af lykilpersónum sögunnar
er Hamída, skapmikil og einþykk
stúlka sem elur með sér stórfeng-
lega drauma um auð og völd.
Sagan er afar litskrúðug og
fjörleg, full af skörpum andstæð-
um, leikandi kímni, kaldhæðinni
ádeilu, viðkvæmni og hörku, sorg
og gleði.
Egypski höfundurinn Nagíb
Mahfúz sem sæmdur var bók-
menntaverðlaunum Nóbels árið
1988 er einn kunnasti og áhrifa-
mesti höfundur sem ritað hefur á
arabíska tungu. Þýðandinn, Sig-
urður A. Magnússon er þjóð-
kunnur höfundur nálega þrjátíu
bóka. Hann hefur líka þýtt á ann-
an tug bóka úr dönsku, ensku,
grísku og þýsku. Bókin er 265
blaðsíður.
I NagíbMahfúz
1KAIRÓ
rlt
HlAinBÓKMENNlAVERDLAtFÍ NÓBELS l!BS
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5aí5 2 6.185.503
/Lm 4 af 5'Ý1:';a^ 10 119.243
3. 4 af 5 332 6.195
4. 3af 5 11.238 427
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
20.418.802 kr.
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULÍNA 991002
Þriðjudagur 5. desember 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7