Þjóðviljinn - 02.02.1990, Síða 11

Sjálfvirkt stöðnunarkerfi
ríkir í landbúnaðinum
Einokunarkerfi landbúnaðarins er hliðstætt því kerfi sem gert hefur
kornforðabúr Evrópu að hungurbæli segir Guðmundur ðlafsson
hagfræðingur
Dæmi Ricardos um beqq ja haq í viöskiptum
föt vín samtals
Enaland 100 klst. 120 klst. 220 klst.
Portúaal 90 klst. 80 klst. 170 klst.
föt vín
Enaland 100+100 klst. 200 klst.
Portúaal 80+80 klst. 160 klst.
Ein eining af fötum kostar England 100 vinnueiningar og Portúgal 90 einingar. Ein eining af vlni kostar Englendinga 120 vinnueiningar en Portúgali 80. Samtals kosta 2 einingar af víni og 2 af fötum 390 vinnueiningar. Ef Englendingar framleiða 2 einingar af fötum og Portúgalir 2 einingar af fötum kostar sama magn og áöur 360 vinnueiningar. Þannio hafa báöir sparaö samaniaot 30 vinnueininoar.
Deila sú sem staðið hefur um
verðlagningu og innflutning á
landbúnaðarafurðum hér á landi
undanfarin ár er hliðstæð þeirri
deiiu sem átti sér stað á Bretlandi
fyrir tæpum tveim öldum um
Kornlögin. Þar í landi voru í gildi
lög sem bönnuðu innflutning á
ódýru korni. Landeigendur, sem
höfðu hagsmuna að gæta, vildu
halda í sína einokunaraðstöðu.
En þá kom fram hagfræðingur,
sem sýndi fram á að tap land-
eigenda af erlendri samkeppni
væri minna en sá ávinningur sem
heildin hefði af innflutningi. Það
voru röksemdirnar fyrir þeim al-
menna ávinningi sem hlýst af
frjálsri verslun.
Þetta sagði Guðmundur Ólafs-
son hagfræðingur í samtali við
Nýtt helgarblað um rökin með og
á móti frjálsum innflutningi á
landbúnaðarafurðum. En Þórólf-
ur Matthíasson forstöðumaður
Hagfræðistofnunar Háskólans
hefur haldið því fram að kostnað-
ur samfélagsins af þeirri innflutn-
ingsvernd sem landbúnaðurinn
nýtur, sé á bilinu 10-15 miljarðar
króna á ári lauslega áætlað. (Sjá
Guðmundur Ólafsson: Það er
lögmál lífsins að allt breytist,
einnig landbúnaðarstefnan...
Ljósm. Jim Smart
tímaritið Vísbendingu: Hvað
kostar innflutningsvernd neyt-
endur?)
íslenskt
óhagræði
Eru þessar áœtluðu tölur réttar,
og hvernig eru þær fengnar?
Allar tölulegar niðurstöður um
. þann kostnað sem neytendur
bera af einokunaraðstöðu land-
búnaðarins eru ónákvæmar, en
þessar áætlanir hafa hins vegar
ekki verið hraktar með rökum.
Markús Möller, hagfræðingur
hjá Seðlabanka hefur komist að
svipaðri niðurstöðu, þ.e. óhag-
kvæmni upp á 9 miljarða, eftir
allt annarri reikniaðferð, en hann
reynir að meta þetta varlega.
Stærðargráðan er svipuð. Við
höfum því ekki betri tölur til að
miða við. Það er hins vegar dá-
lítið villandi að halda því fram, að
þessar tölur sýni þann sparnað
sem hægt sé að fá með innflutn-
ingi umsvifalaust. Heldur sýna
þessar tölur áætlað mat á því
óhagræði sem ríkir í íslenskum
landbúnaði miðað við það sem
gerist erlendis. Innflutningur
einn og sér leysir ekki þennan
vanda á einu bretti, heldur er hér
um margþætt vandamál að ræða
sem þarf að leysa með samræmdu
átaki á mörgum sviðum.
En áður en við förum út í þá
sálma langar mig til að halda
áfram með samlíkinguna frá
Bretlandi.
Rök Ricardos
Hagrfæðingurinn sem setti
fram rökin gegn Kornlögunum á
Bretlandi hét David Ricardo, og
er talinn ásamt með Adam Smith
faðir nútíma hagfræði. Ricardo
var sjálfur landeigandi og hafði
persónulegra hagsmuna að gæta
af einokunaraðstöðu sinni. Það
kom þó ekki í veg fyrir að hann
tæki afstöðu gegn einokuninni.
Hann bjó til eftirfarandi dæmi:
Hugsum okkur tvær þjóðir,
Portúgali og Breta, sem báðar
stunda framleiðslu á klæðnaði og
víni. Hugsum okkur að fyrir til-
tekið magn af klæðnaði þurfi
Portúgalir að kosta til sem svarar
90 vinnustundum en Bretar 100.
Segjum jafnframt að ákveðið
magn af víni kosti Breta 120
stundir en Portúgali 80 stundir.
Tvær einingar af fötum og tvær
einingar af víni kosta þá samtals
390 stundir ef þjóðirnar leggja
saman. Hugsum okkur síðan að
Bretar taki að sér fataframleiðsl-
una fyrir 200 stundir og Portúgal-
ir vínframleiðsluna fyrir 160
stundir og síðan verði skipt á
framleiðslunni. Þá kemur í ljós
að hagræðið af versluninni hefur
sparað 30 stundir í vinnu. Þetta
eru í stuttu máli rökin fyrir ávinn-
ingnum af frjálsum viðskiptum,
sem engum hagfræðingi dettur í
hug að vefengja. Ricardo setti
fram þessi rök sín árið 1817 og
Kornlögin voru afnumin um 30
árum síðar eða 1847. Við þessi
rök bætast síðan rök Adam Smith
um sérhæfingu og stærðarhag-
kvæmni ásamt með rökum Sví-
anna Heckscher og Ohlin um
mikilvægi milliríkjaviðskipta við
nýtingu framleiðsiuþátta sem er
misskipt á milli landa. Svo ekki sé
nú minnst á praktísk og pólitísk
rök. Hvernig ætlar smáþjóð, sem
byggir allt sitt á útflutningi, að
réttlæta bann á tiltekinni milli-
ríkjaverslun? Þess má einnig geta
að margir sérfræðingar telja
eflingu milliríkjaverslunar með
landbúnaðarvörur forsendu vit-
urlegrar baráttu við hungrið í
þriðja heiminum.
Það er heldur ekki spurning um
það hvort leyfður verði innflutn-
ingur á landbúnaðarvörum hing-
að til lands, heldur hvenær.
Neytendur munu ekki una því til
lengdar að þurfa að greiða mun
hærra verð fyrir þessar vörur en
aðrar þjóðir.
Verðmætasköp-
un viðskiptanna
Rökin fyrir frjálsum innflutn-
ingi búvara tengjast þá rökunum
fyrir þvi að frjáls viðskipti séu
verðmætaskapandi í sjálfum sér?
Framhald á 12.
Og sú fullyrðing að óhagræði
neytenda sé af þessari stærðar-
gráðu er meira en vefengjanleg.
Til dæmis er áætlað að virðis-
aukaskatturinn af landbúnaðar-
vörum muni gefa 3-4 miljarða
upp í þá 7-8 miljarða sem í heild
tengjast landbúnaðinum í þessu
dæmi.
Ef gera á svona samanburð
þarf að stilla upp bæði mínusum
og plúsum. Það þarf að líta á
Steingrímur J. Sigfússon: ís-
lenskur landbúnaður á að veita
okkur „Benz-gæði á Skoda
verði". Ljósm. Jim Smart
stærð landbúnaðarins í veltu
þjóðarbúsins og þá atvinnu sem
landbúnaðurinn skapar, sem
mun vera um 15.000 störf hér á
landi. Það þarf að líta á gjald-
eyrissparnaðinn, öryggið sem
matvælaframleiðslan skapar og
fleira og fleira.
Samanburðurinn verður líka
að gerast í gegnum raunhæfan
samanburð á þeim tilkostnaði
sem er hér og erlendis.
Óeðlilega
hátt búvöruverð
En nú vitum við að verð á bú-
vörum er hér hœrra en víðast ann-
ars staðar. Hefur íslenskur land-
búnaður staðist þær kröfur sem
gera þarf um hagrœðingu og
vöruverð?
Nei, ég get ekki annað en við-
urkennt, að verð búvara hér á
landi er sem stendur mjög hátt,
en það á sér sínar efnislegu og
sögulegu skýringar. íslenskur
landbúnaður er nú að ganga í
gegnum breytingar og aðlögun að
breyttum aðstæðum, sem
reyndar var byrjað of seint á. Þær
breytingar sem nú er verið að
gera eru kostnaðarsamar og birt-
ast m.a. í of háu vöruverði. Fyrir
um það bil áratug fluttum við út
mjólkurafurðir sem svarar hátt í
10 miljón lítrum af mjólk og 3-
Framhald á 12.
Föstudagur 2. febrúar 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11