Þjóðviljinn - 02.02.1990, Blaðsíða 22

1 % Ý & (0 > U 7- '8 <7 10 3 S? 11
IK n >Ý /s" w~ H T~ T~ s? n 17- 3
Ig T~ S? 18 T~ e s? Zl (0 3 U 3 Z
6" lo 8 )0 S? 3 JT~ Z/ H 3 U S' 2o 8
f X. 22 2 Zl 2 V 18 H T~ T~ n- 2S 3
Z T~ v\ 7 28 zi V 10 IÉ Sfl 'X
3 V T~ 10 IZ 3 U U <7 / 0 u
z$ 7- V 3 n- 3 2.(0 W~ ZíT £- S? * T~
& io 24 T~ U Ý Ý y te SL 10 ZD X
U ZÞ iÉ k- V 2i ii Zt 28 d 1 7
10 s? s o 2 5 vt 3 i> s~ Ý Zl> a
Z0 s 10 3 T- 2. 3 iT V ZS 28 s?
lo r 25 7 w 5' Z3 V 3 s? V 34 3
MATUR
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
KROSSGÁTA NR. 81
Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá nafn á
kaupstað. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 37, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 81“. Skilafrestur er
þrjár vikur. Verðlaunin verða send til vinningshafa.
)3 5 3 )S 18 2 n 20
U
Lausnarorð krossgátu nr. 78 var Jónhildur. Dregið var úr réttum
lausnum, og upp kom nafn Guðnýjar Þorsteinsdóttur, Mávanesi 23,
Garðabæ. Hún fær senda bókina Enginn er eyland eftir Kristin E.
Andrésson, sem Mál og menning gaf út 1971.
FJOLSKYLDAN
Verðlaunin fyrir krossgátu nr. 81
eru skáldsagan Ráð við illum
öndum eftir færeyska skáldið
William Heinesen í þýðingu Þor-
geirs Þorgeirssonar. Mál og
menning gaf út 1983.
ÓLAFUR
GÍSLASON

Fljótlagaðir
pastaréttir
Þegar maður er ráðvilltur í eld-
húsinu og veit ekki hvað á að hafa
í matinn, er handhæg lausn að
búa til einhvern pastarétt. Kost-
urinn við þá er að þeir bjóða upp
á nær ótæmandi fjölbreytni. Það
eina sem þarf er svolítið ímynd-
unarafl og tilfinning fyrir hráefn-
inu.
Til dæmis er hægt að gera mjög
góða spaghetti- eða makkarónur-
étti með aspas eða blómkáli. Ef
til er blómkálshöfuð í ísskápnum,
þá er það brytjað niður, þvegið
og gufúsoðið í potti.
A meðan það er að sjóða er sett
svolítil olía, hvítlaukur og rauður
pipar á pönnu. Þegar kálið er
nokkurn veginn soðið er það sett
á pönnuna, saltað og gjarnan
settur þeytirjómi eða venjulegur
rjómi út á. Þar með er „sósan“
tilbúin.
Ef ekki er til blómkál, þá má
einnig gera sósuna úr niðursoðn-
um, grænum aspastoppum. Það
er ennþá einfaldara. Setjið 1-2
dósir á pönnu með heitri olíu og
hitið upp og saltið og piprið að
vild. Þannig er sósan tilbúin.
Makkarónurnar eða spaghettí-
ið er soðið með hefðbundnum
hætti í stórum potti með miklu
vatni sem á að vera sjóðandi þeg-
ar pastað er sett út í. Suðutíminn
er mikilvægur, hann er til-
greindur á umbúðunum. Út á
báða þessa rétti er gott að hafa
bragðmikinn rifinn ost.
SJGTRYGGUR
JÓNSSON
Þeir sem hafa áhuga á að fræðast um eitthvert
ákveðið efni varöandi fjölskylduna geta skrifað.
Merkið umslagið: Fjölskyldan; Nýtt Helgarblað,
Þjóðviljanum, Síðumúla 6, Reykjavík.
Viðbrögð við kreppuástandi
Segja má að sá, sem lendir í
sálrænni kreppu, gangi í gegnum
fjögur tímabil. Einkum á þetta
við um þá, sem lenda í atburða-
kreppu, en getur einnig átt við
þá, sem lenda í þroskakreppu.
Fyrsta tímabilið er áfallstímabilið
og það leiðir síðan til viðbragðs-
tímabilsins. Þar á eftir fylgir síðan
úrvinnslutímabilið og að lokum
er svo í flestum tilvikum lokatím-
abil. Ef lokatímabili er ekki náð,
má segja að við höfum ekki kom-
ist yfir kreppuna.
Vissulega eru engin hrein og
klár skil á milli þessara tímabila, .
en þau hafa þó hvert um sig sín
séreinkenni, þannig að hægt er að
aðskilja þau. Þá er einnig mis-
jafnt hversu mikla aðstoð við
þurfum á hverju tímabili fyrir sig,
en allir þeir sem á annað borð
komast yfir kreppuna ganga í
gegnum öll þessi tímabil.
_ Lítum nánar á þessi tímabil.
Áfallstímabilið stendur yfir í mis-
langan tíma, eða frá því að vara í
örstutt augnablik og allt upp í það
að standa í marga daga. Á þessu
tímabili höldum við raunveru-
leikanum frá okkur af öllu afli, á ,
meðan við leitum leiða til þess að
„skilja" hvað hefur verið að ger-
ast. Oft lítum við út fyrir að vera
róleg, en það er bara á yfirborð-
inu. Úndir niðri er allt á fleygi-
ferð og ruglingslegar hugsanir
þjóta um heilann. Oftast munum
við lítið eftir því sem sagt var eða
gert á þessu tímabili og eiga aðrir
oft erfitt með að skilja það, þar
sem við virtumst svo róleg á með-
an. Er vert að hafa þetta í huga
t.d. varðandi lögreglurannsókn,
þar sem einhver, sem lent hefur í
sálrænni kreppu, þarf að bera
vitni um atburðinn. Standi þetta
tímabil í marga daga, komast aðr-
ir ekki hjá því að verða varir við
að við erum viðutan og fjarræn og
reyna þeir þá oft að hjálpa okkur.
Á þessu tímabili er oft varhuga-
vert að gefa lyf, þótt það sé oft
gert. Oft munum við ekki eftir
því að hafa rætt við lækni eða
hvemig á að nota lyfin. Sumir
sýna mjög furðulegt atferli á á-
fallstímabilinu: öskra, rífa föt sín,
endurtaka sömu setninguna í sí-
bylju eða tala á mjög ruglings-
legan hátt um eitthvað sem engu
máli skiptir. Þá em þau viðbrögð
þekkt, að stífna upp, þagna eða
lamast.
Viðbragðstímabilið tekur við
af áfallstímabilinu og hefst þegar
við neyðumst til að opna augu
okkar fyrir því sem gerst hefur,
eftir þrotlausar tilraunir til þess
að loka augunum fyrir því eða
afneita því. Þess vegna er oft
nauðsynlegt að neyða viðkom-
andi til þess að horfast í augu við
raunvemleikann í stað þess að
„vera góður“ við hann. Slíkt get-
ur aðstoðað hann við að flýja
raunvemleikann og þar með
komið í veg fyrir að honum takist
að komast út úr áfailstímabilinu
yfir í viðbragðstímabilið. Á við-
bragðstímabilinu fer hið sálræna
varnarkerfi í gang, til þess að
samhæfa raunveruleikann þannig
að við ráðum við hann. Þá byggir
á styrkleika og þroska einstakl-
ingsins hvernig til tekst. Á þessu
tímabili sjáum við krampakennd-
ar tilraunir til þess að finna til-
gang með atburðinum. Spurning-
ar eins og „hvers vegna“ og „af
hverju ég“ em ofarlega í huga.
Það sálræna vamarkerfi sem fer í
gang, byggir á þeim vömum sem
við höfum komið okkur upp í
gegnum uppeldi og félagslegar
aðstæður hingað til. Það er ó-
meðvitað og hefur þann tilgang
að minnka upplifunina af ógnun
við sjálfsmyndina. Stundum
hjálpar þetta varnarkerfi okkur
til að komast í gegnum kreppuna
en stundum getur það líka alger-
lega komið í veg fyrir að við kom-
umst í gegnum hana. Fer það eftir
því hversu þroskað varnarkerfið
er. Á þessu tímabili kemur til
sögunnar það sem ég ræddi um
síðast, þ.e. upplifun af því að
vera yfirgefinn, sjálfsmyndin
verður neikvæð og viðkomandi
upplifir tilgangsleysi hellast yfir
sig. Viðbragðstímabilinu lýkur,
þegar við erum tilbúin til að fara
að vinna með atburðinn í stað
þess að velta okkur uppúr hon-
um.
Úrvinnslutímabilið hefst að
loknu viðbragðstímabili og má
segja að þá sé lokið vanlíðunar-
tímabili og uppbygging hefst. Oft
stendur þetta tímabil yfir mánuð-
um saman. Við snúum okkur nú
að framtíðinni í stað þess að vera
upptekin af því sem liðið er.
Líkamleg einkenni og viðbrögð
sem einkennt hafa fyrri tímabil
hverfa smám saman og við tökum
smám saman aftur upp gamla siði
og venjur. Ef úrvinnslutímabilið
hefst ekki innan „skynsamlegra“
tímamarka er það merki um að
sérfræðiaðstoðar sé þörf.
Lokatímabilið einkennist fyrst
og fremst af því að við lifum með
fortíðina sem eins konar „ör“
sem ætíð mun vera til, en hindrar
ekki lengur lífslöngun. Sjálfs-
myndin er aftur orðin jákvæð og
við höfum þá unnið úr þeirri sekt-
arkennd sem myndaðist. Þessu
tímabili er þá og því aðeins hægt
að ná, að við höfum unnið okkur í
gegnum hina sálrænu kreppu,
með eða án sérfræðiaðstoðar.
Viðbrögð nánasta umhverfis
þurfa því að byggja á því að
styðja viðkomandi í gegnum
þessi tímabil, en ekki á því að
vorkenna eða „leyfa honum að
vera einum“ eða velta sér uppúr
atburðinum með honum. Ekki að
endurskapa gömlu tilveruna,
heldur að reyna að hjálpa honum
að byggja upp nýja, með reynsl-
una sem einskonar „ör“. Hjálpa
honum til þess að geta tjáð sig um
raunveruleikann, en ekki fara í
kringum hann eins og köttur í
kringum heitan graut. Gefa hon-
um von um að hægt sé að byggja
upp, en ekki að styðja hann í
eigin niðurrifsstarfsemi.,
22 SÍÐA - NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 2. febrúar 1990