Þjóðviljinn - 22.03.1990, Blaðsíða 4

þJÓÐVIUINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Valddreifing
Svavar Gestsson menntamálaráöherra fylgir um þessar
mundir úr hlaði þremur mikilvægum lagafrumvörpum um
mennta- og menningarmál, frumvarpi til laga um grunn-
skóla, frumvarpi um breytingar á lögum um Háskóla Islands
og frumvarpi til útvarpslaga. Mörg merk nýmæli er að finna í
frumvörpum þessum og þar er gert ráð fyrir breyttum áhersl-
um í stefnu og framkvæmd.
Auk þess sem nú þarf að taka tillit til nýrrar verkaskipting-
ar ríkis og sveitarfélaga er gert ráð fyrir ýmsum nýjungum
sem koma eiga til framkvæmda á næstu 10 árum. Valddreif-
ing er eitt helsta einkenni frumvarpsins. Foreldrar, kennarar
og skólastjórnendur fá meiri áhrif, fyrir utan aukið umboð
fræðslustjóra og fræðsluskrifstofa.
Gert er ráð fyrir því að stærstu sveitarfélögunum, þar á
meðal Reykjavík, verði skipt upp í skólahverfi, sem hvert hafi
sína skólanefnd. Sjá menn í hendi sér hvílík breyting í lýð-
ræðisátt er í því fólgin, að íbúar hver í sínu hverfi Reykjavíkur
öðlist sömu möguleika og nálægð við skólastarfið og íbúar
Bolungarvíkur og Kópaskers, svo dæmi séu tekin. Óneitan-
lega eru þó þær blikur á lofti, að þeir sem vilja halda í
miðstýrð völd, til dæmis í Reykjavík, reyni að bregða fæti
fyrir þetta framfaramál.
Varðandi skipulagsmál má einnig nefna stofnun grunn-
skólaráðs fyrir allt landið, en í því eiga að sitja fulltrúar
foreldrafélaga, kennarafélaga og kennaramenntunarstofn-
ana, auk fulltrúa Sambands íslenskra sveitarfélaga, Náms-
gagnastofnunar og menntamálaráðuneytis.
Gert er ráð fyrir einsettum 10 ára grunnskóla og að 6 ára
börn verði nú skólaskyld eins og í flestum nágrannalöndum.
Af því tilefni má benda á ummæli í Nýju helgarblaði Þjóðvilj-
ans í síðustu viku, þar sem rætt var við Málfríði Lorange
sálfræðing og Jóhönnu Einarsdóttur talmeinafræðing hjá
Sálfræði- og sérkennsludeild Dagvistar barna í Reykjavík.
Jóhanna bendir á að íslendingum sé hættulegt að dragast
aftur úr þeirri þróun sem nú verður í umheiminum vegna
sívaxandi krafna um menntun og málþroska.
Það er til dæmis óvænt og ill tilhugsun, ef þjóð sem segist
láta sér jafn annt um tungu sína og íslendingar, sendist
áfram það andvaralaus í iðukasti tímans, að kröfur og við-
miðanir um málþroska barna skuli vera svo léttvægar á
íslandi, að það sem telst eðlilegt hér væri talið vandamál í
Þýskalandi, eins og Jóhanna fullyrðir.
Eins og í nýja grunnskólafrumvarpinu er leitast við með
lagabreytingunum um Háskóla íslands að styrkja enn frekar
sjálfræði skólans og lýðræðisleg vinnubrögð innan stofnun-
arinnar. Reynt er að girða fyrir skerðingar á sjálfstæði hans,
sem m.a. hafa birst í stöðuveitingum ráðherra gegn vilja
skólans og tilrauna til að skerða ráðstöfunarrétt yfir happ-
drættisfé.
Ennfremur er gert ráð fyrir því að starfsmenn Háskólans
vinni saman að stefnumótun og framkvæmd í máiefnum
hans og að stefnt sé að sjálfræði starfseininga og þátttöku
deilda sem stjórnunaraðila.
í fyrradag mælti Svavar Gestsson fyrir nýja útvarpslaga-
frumvarpinu. Helstu nýmælin eru m.a. þau að Útvarpsréttar-
nefnd er lögð niður, en menntamálaráðherra veitir útvarps-
leyfi. Skipa skal Útvarpsnefnd, tilnefnda af Hæstarétti, ráð-
herra til ráðuneytis og til umfjöllunar kærumála. Útvarpsráði
er í framtíðinni ætlað rekstrar- og fjármálalegt eftirlitshlut-
verk, en framkvæmdastjórn fær veigameiri hlut við stjórnun.
Ráðningartími yfirmanna verður 5 ár. Um auglýsingar er það
áskilið, að þær séu á lýtalausu íslensku máli, hvort sem er
talað eða sungið. Ekki síst ber að fagna þeirri stefnu að
þýðingarskylda verði lögfest og áhersla lögð á að efni ætlað
börnum og ungmennum verði talsett.
Eins og sjá má eru nú horfur á að til mikilla framfara horfi í
þessum þremur þýðingarmiklu málaflokkum íslenskrar
menningar. Vonandi bera þingmenn gæfu til samstöðu um
mikilvægustu þætti frumvarpanna, valddreifinguna, og þæf-
ast ekki við önnur þau efni sem þarna eru til hagsbóta og í
lýðræðisátt fyrir allan almenning. en ekki síst uppvaxandi
æsku landsins.
ÓHT
KLIPPT OG SKORIÐ
Moggalágkúra
Það verður að segjast eins og
er: það getur verið fjandi erfitt að
reyna að halda uppi einhverju
sem umræða getur kallast við
aðra fjölmiðla.
Gott dæmi er umræðan um ým-
islega fyrigreiðslu sem íslensk
blöð njóta og Morgunblaðið ekki
síður en önnur. Vegna þess að
styrkur þessi eða liðsemd skiptir
litlu blöðin mun meira máli en
Morgunblaðið, þá finnst fólki þar
á bæ oftar en ekki ástæða til að
láta sem smærri blöð landsins séu
einskonar óþarfi sem gerður sé út
af ríkinu. Ekki nóg með það.
Þegar Morgunblaðsmenn bregða
sér úr kurteisisgalla fréttamanna
og fara að fimbulfamba um mál
þessi, til dæmis í þægilegu og
ábyrgðarlausu dulargerfi Vík-
verja, þá komast þeir ótrúlega
langt niður fyrir allt sem nefna
mætti málefnaleg umræða um
fjölmiðla og stöðu þeirra.
Skoðum nýlegt dæmi um þetta:
Langsóttur
samanburður
Á dögunum byrjar Víkverja-
pistill á þessa leið hér:
„f síðustu viku ræddi Víkverji
um þá skuggalegu hlið á ríkisstyr-
kjum til dagblaða sem blasir við
útgefendum málgagns breska
kommúnistaflokksins Morning
Star eftir að sovétstjórnin hætti
að kaupa helming upplagsins.
Þar með er blaðið komið á vonar-
völ“
Fölsunin blasir strax við - so-
vésk innkaup á bresku kommún-
istablaði koma að sjálfsögðu ekki
agnarögn við spurningum um
„ríkisstyrki til dagblaða“ sem
menn eru að velta fyrir sér á
Norðurlöndum og þá á íslandi.
Og þá sumpart vegna dreifbýlis-
sjónarmiða, sumpart í nafni mál-
frelsis þeirra sem ekki eru í náð-
inni hjá auglýsendum. En Vík-
verji heldur sínu striki og segir
síðan:
Rússagullið enn
„Þessi stuðningur frá Kreml
við blaðaútgáfu í Bretlandi leiðir
hugann að umræðum um það hér
hvort Sovétmenn eða fylgifiskar
þeirra annarsstaðar í löndum
kommúnista hafi stutt við bakið á
útgáfustarfsemi hugsjónabræðra
á íslandi. Hræðslan við hrein-
skilnislegar umræður um fortíð
Þjóðviljans hefur komið í veg
fyrir að þetta mál sé brotið til
mergjar. Á hinn bóginn á blaðið
nú í miklum fjárhagslegum erfið-
leikum eins og Morning Star. Fer
það ekki fram hjá neinum“.
Þessi setning er blátt áfram
meistarastykki í fláttskap. Það
segir hvergi beinum orðum að
Þjóðviljinn hafi lifað á Rússa-
gulli, en það er allt gert til að láta
sem hann hafi notið einhverrar
svipaðrar fyrirgreiðslu og Morn-
ing Star. Og sé einmitt þessvegna
í vandræðum núna.
Láttu andskotann
bera það af sér
í leiðinni er svo fjasað um að
menn óttist að ræða fortíð Þjóð-
viljans. Það er skrýtin ásökun -
ekki alls fyrir löngu var saga
blaðsins út gefin á bók, og meira
að segja Hannes Hólmsteinn gat
ekki fundið annað (í ritdómi) en
að þar væri fjallað um ýmsar
óþægilegar uppákomur af
skikkanlegri hreinskiptni. Rússa-
gullsslúðrið er ein af þeim sögum
sem leiðinlegast er að fást við,
blátt áfram vegna þess að þar er
gert ráð fyrir því að menn sanni
sakleysi sitt eða séu sekir ella. Og
hvernig eiga þeir að fara að því?
Maður gæti náttúrlega beitt Vík-
verjaaðferð og svarað í sömu
mynt segjandi sem svo: Það er
sannað mál að tiltekin hægriblöð
í Ameríku hafa þegið miklar
mútur frá stórfyrirtækjum fyrir
að leggja þeim lið með dulbúnum
auglýsingum og annarri fyrir-
greiðslu og því hlýtur Morgun-
blaðið að gera slíkt hið sama.
Morgunblaðsmenn mundu nátt-
úrlega segja að þetta væri eins og
hver önnur lygi. En þá gildir það
sem Lyndon B. Johnson, síðar
Bandaríkjaforseti, sagði einu
sinni. Hann hafði borið keppin-
aut sinn í kosningum þeim sökum
að hann væri margflæktur í
fjármálasukk. Þetta þótti svo
gróft að samstarfsmenn Johnsons
sögðu: Nei, þetta er fullmikið,
þessu trúir enginn. Það gerir ekk-
ert, sagði forsetinn verðandi,
auðvitað er þetta lygi. En látum
andskotans manninn hafa fyrir
því að bera þetta af sér!.
Þjóðviljasaga
Víkverji minntist á að Morning
Star hefði verið selt í Sovétríkj-
unum. Það er rétt - og svo var um
ýmis önnur kommúnistablöð sem
gefin voru út á útbreiddum
tungumálum. Þau voru bæði seld
í hótelum til að svo sýndist sem
einhver erlend blöð væri að fá í
landinu og síðan voru þau notuð
talsvert við tungumálakennslu.
Að sjálfsögðu var Þjóðviljinn
aldrei seldur í því stóra landi. En
einn áskrifanda átti blaðið, gaml-
an prófessor í Leningrad, sem nú
er látinn. Verst að hann fékk ekki
alltaf blaðið. Því var stundum
haldið eftir á póstinum - og hann
komst að því að þar var um að
ræða tölublöð með greinum sem
fjölluðu um andóf í Tékkóslóvak-
íu, sovésk mannréttindamál og
fleira þesslegt. Þannig var nú
„stutt við bakið“ á Þjóðviljanum í
Sovétríkjum Brézhnefs, ef menn
kæra sig um að vita það.
Vandkvæði blaða
En sem fyrr segir: fjárhags-
vandræði Þjóðviljans koma Sov-
étmönnum vitanlega ekki nokk-
urn skapaðan hlut við. Það skal
ítrekað hér mönnum til minnis,
að það er tvennt sem stendur hin-
um smærri blöðum fyrir þrifum. í
fyrsta lagi fjármagnskostnaður:
minni blöðin lifðu nefnilega ekki
nema að sáralitlu leyti á fyrir-
greiðslu ríkisins eða parti af út-
gáfustyrkjum til flokkanna. Þau
munaði hinsvegar mjög mikið um
að njóta góðs af neikvæðum vöxt-
um. í annan stað - og það skiptir
miklu fyrir rekstrarástand síð-
astliðinna tveggja ára - hefur
auglýsingamarkaðurinn á íslandi
hrunið. Auglýsendur ráða því
allsstaðar á Vesturlöndum hvort
blöð koma út eða ekki. Og þegar
allt fer saman: kreppa, samdrátt-
ur og vaxandi hlutur sjónvarps í
auglýsingum, þá er mikil vá fyrir
dyrum smærri blaða. Meira að
segja Morgunblaðið hefur dregið
saman seglin vegna samdráttar í
auglýsingatekjum, sem einhver
hefur sagt að næmi allt að fjórð-
ungi frá því mest var í þenslunni
1986. Hinu mega menn svo velta
fyrir sér, hvort það sé hollt fyrir
tjáningarfrelsi og skoðanamynd-
un í landinu að helstu auglýsend-
ur og auglýsingastofur landsins
ráði því í rauninni - og það í sívax-
andi mæli - hvort blöð af ýmsu
tagi lifa eða ekki.
þJÓDVILJINN
Síðumúla 37-108 Reykjavík
Sími:68 13 33
Símfax:68 19 35
Útgefandi: Utgáfufólag Þjóöviljans.
Framk vœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, ólafur H. Torfason.
Fróttastjóri: Siguröur Á. Friöþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr,), Garöar
Guöjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ólafurGíslason, ÞrösturHaraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríöur Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSiguröardóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu- og afgreiöslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Báröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla, ritstjórn:
Síöumúla 37, Reykjavík, sími: 68 13 33.
Símfax:68 1935.
Auglýsingar:Síöumúla37,sími68 13 33.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð i iausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð a mánuöi: 1100 kr.
4 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 22. mars 1990