Þjóðviljinn - 17.05.1990, Blaðsíða 3

FRETTIR
Eyjafjörður
Lúðuklak hafið
Lúðuklak er hafið í tilraunastöð Fiskeldis
Eyjafjarðar annað árið í röð. Fyrstu lirfurnar
klöktust út fyrir rúmri viku
Yfir þrjátíu stórlúður eru í til-
raunastöðinni. Sú fyrsta er
byrjuð að hrygna og nokkrar
aðrar eru greinilega að búa sig
„Segðu ekki nei, segðu kannski,
kannski," raula aðdáendur Dy-
lans þessa dagana en að öllum lík-
indum mætir kappinn hingað í
Juni' Listahátíð
Mætir
Bob Dylan?
Nú standa yfir samningavið-
ræður við umboðsmann Bobs Dy-
lans um tónleika hér á iandi í júní.
Bob Dylan hafði komið til
greina sem gestur Listahátíðar
fyrr en verð það sem kappinn
setti upp var sjóðum hátíðarinnar
ofviða. Nú hefur hins vegar frést
að goðið sé reiðubúið til að lækka
verðið og eru nú aðeins smámun-
ir sem standa í vegi fyrir því að
samningar náist.
Heyrst hefur að Dylan ætli að
troða upp á Roskilde hátíðinni og
gæti hann því millilent hér og
sungið fyrir landann. En eins og
menn vita eru stórstjörnur oft
dyntóttar og enn hefur ekki verið
skrifað undir samningana. Þó
virðast töluverðar líkur á því að
popparinn mæti hingað í lok júní
aðdáendum hans eflaust til mik-
illar ánægju. BE
undir hrygningu. Lirfurnar eru
enn á kviðpokastigi og ekki verð-
ur byrjað að fóðra þær fyrr en í
júnibyrjun þegar þær hafa náð
nægjanlegum þroska.
Mjög vandasamt er að ala lirf-
urnar upp og finna rétt fæði fyrir
þær. Allar lirfurnar drápust í
fyrra í fyrsta skipti sem þetta var
reynt á íslandi. Tekist hefur að
ala upp örfá seiði í hverjum ár-
gangi í tilraunastöðvum í Noregi
en ekki hefur verið hægt að
fjöldaframleiða í nægjanlegu
magni til að það geti verið arð-
bært.
Ólafur Halldórsson fiskifræð-
ingur og framkvæmdastjóri Fisk-
eldis Eyjafjarðar segist samt
binda miklar vonir við framtíð
lúðueldis. Hann sagði í viðtali við
Þjóðviljann að hann teldi að
innan nokkurra ára yrði hægt að
fjöldaframleiða lúðulirfur á hag-
kvæman hátt.
Fyrstu forrannsóknir fyrir
stofnun lúðueldisstöðvar við
Eyjafjörð hófust árið 1987. Ein-
göngu er stefnt að klakstöð og
eldisstöð fyrir lúðulirfur að svo
komnu máli. Rannsóknirnar eru
fjármagnaðar af hluthöfum Fisk-
eldis Eyjafjarðar hf. sem eru 51
að tölu og er innborgað hlutafé
rúmar 40 miljónir.
Ennfremur hafa sjávarútvegs-
ráðuneytið og Rannsóknasjóður
veitt styrki til tilraunanna. Sjá-
varútvegsráðneytið lagði fram
sex miljón króna styrk í fyrra og
sömu upphæð á þessu ári. Styrk-
ur Rannsóknarráðs var fjórar
miljónir í fyrra en þrjár miljónir í
ár.
Þá er Fiskeldi Eyjafjarðar í
þann veginn að hefja samstarf við
Fiskirannsóknarstofu Færeyja
sem einnig er að vinna að tilraun-
um með lúðuklak og lúðueldi.
Fyrirtækin koma til með að
skipta með sér verkefnum og
skiptast á upplýsingum. Sam-
starfsnefnd Vestur-Norðurlanda
veitir 400 þúsund danskar krónur
í styrk til þessarar samvinnu í ár.
-rb
Reykjanesbraut
230 miljónir
í endurbætur
Á nœstu þremur árum verður slitlag Reykja-
nesbrautar lagað og endurbœtt.
Anæstu þremur árum verða
gerðar lagfæringar á slitlagi
Reykjanesbrautar, öðru nafni
Keflavíkurvegar, sem áætlað er
að kosti 230 miljónir króna. Slys-
atíðni á Reykjanesbraut er svipuð
og á þjóðvegum landsins og eru
slys vegna útafaksturs lang al-
gengust eða 66%,, samkvæmt
upplýsingum Vegagerðar ríkis-
ins. Slys þar sem meiðsl eiga sér
stað á fólki eru 78% algengari á
Reykjanesbraut en á Suðurlands-
vegi, þar sem umferð er svipuð.
A blaðamannafundi sem
Vegagerðin, lögreglan og um-
ferðaráð boðuðu til í gær, kom
fram að endanlega verður lokið
við gerð nýs slitlags á Reykjanes-
braut árið 1993. Rögnvaldur
Jónsson umdæmisverkfræðingur
Vegagerðarinnar sagði djúp för
hafa myndast á veginum og væri
hann því varasamur í rigningu.
Að meðaltali færu um 5.000 bflar
um veginn á hverjum degi en
áætlanir gerðu ráð fyrir að árið
2005 fari um 8.000 bflar um
Reykjanesbraut daglega. Full-
trúar lögreglunnar vöktu athygli
á því að umferðin væri ekki jöfn
yfir daginn, heldur væru ákveðnir
álagstímar á veginum.
Samkvæmt upplýsingum Ólafs
Þórðarsonar formanns umferðar-
ráðs hafa 35 manns látið lífið á
Reykjanesbraut frá því hún var
gerð. Af þeim hafa 21 dáið í
árekstri, 4 í bflveltum, 5 í útaf-
keyrslum og 5 einstaklingar hafa
orðið fyrir bfl á veginum. í
samantekt sem Rögnvaldur Jóns-
son hefur gert kemur fram að
mun fleiri óhöpp þar sem slys
verða á fólki, hafa orðið á
Reykjanesbraut en á Suðurlands-
vegi á árunum 1984-1988. Ef mið-
að er við fjölda slysa á hverja
milljón ökutækja sem fara um
þessa vegi, er tíðni slysa á Suður-
landsvegi 0,23 en 0,41 á Reykja-
nesbraut. Telja menn að þetta
megi ma. rekja til þess hvað
landslag í kring um Reykjanes-
brautina er hrjóstrugra en í kring
um Suðurlandsveg. -hmp
hólmfmannabÚStaðÍr V'ð Hrin9brautina' Reykíavík- Húsbréfakerfinu er ekki ætlað að leysa fólagslega húsnæðiskerfið af
Húsnœðislán
Húsbréf em happdrætti
ann 15. maí varð húsbréfa-
kerfið opið öllum til kaupa á
notuðu húsnæði. Áður var það
einungis opið þeim sem sótt höfðu
um lán hjá Byggingarsjóði ríkis-
ins fyrir 15. mars í fyrra og voru
lánshæfir. Bréfin eru hálfgerð
happdrættisbréf í fleiri en einum
skilningi. Húsbréfaeigandi gæti
fengið allt að 17 prósenta rauná-
vöxtun innan árs ef hann er hepp-
inn. Og enn er deilt um áhrif
húsbréfanna á fasteignamarkað-
inn í framtíðinni.
Umsóknum um húsbréfafyrir-
greiðslu snarfjölgaði við það að
húsbréfakerfið var opnað öllum
til kaupa á notuðu húsnæði. Um
fimm hundruð hafa sótt um hús-
bréfafyrirgreiðslu frá því að byrj-
að var að taka við umsóknum
samkvæmt nýju reglunum um
síðustu mánaðamót.
Til samanburðar má nefna að
einungis 460 umsóknir höfðu
borist um húsnæðisbréf frá því að
þau voru fyrst tekin upp fyrir
rúmu ári. Hluti þeirra umsóícna
var endurnýjun á eldri umsókn-
um þar sem loforð um húsnæðis-
bréfafyrirgreiðslu fellur úr gildi
ef það er ekki nýtt innan fjögurra
mánaða.
Sigurður E. Guðmundsson
framkvæmdastjóri Húsnæðis-
málastofnunar segir að svo virðist
sem húseigendur, sem séu að
stækka við sig, sæki einna mest í
húsbréfin frekar en þeir sem eru
að kaupa húsnæði í fyrsta skipti.
Búast má við að ásókn í hús-
bréfin aukist enn frekar í haust
þegar byrjað verður að afgreiða
húsbréf vegna nýbygginga 15.
nóvember.
Engin áform eru samt um að
leggja niður núverandi lánakerfi
enn sem komið er þrátt fyrir til-
komu húsbréfanna.
Áhrif húsbréfanna
Enn er óljóst hvaða áhrif hús-
bréfin koma til með að hafa á
fasteignamarkaðinn. Áhrif eru
hverfandi enn sem komið er þai
sem einungis um 180 húsk-
aupendur hafa fengið húsbréf fr;
því að kerfið var fyrst tekið upp.
Til samanburðar má nefna að
níu til tíu þúsund lán hafa verið
afgreidd frá því að núverandi
húsnæðislánakerfi var tekið upp í
september 1986 og að tæp níu
þúsund lánsumsóknir á ýmsum
afgreiðslustigum liggja nú fyrir.
Þeir sem eiga fullan lánsrétt
samkvæmt gamla kerfinu hafa
fæstir sýnt húsbréfunum mikinn
áhuga enn sem komið er enda er
greiðslubyrði þeirra hærri. Þau
eru endurgreidd á 25 árum í stað
40 samkvæmt almenna kerfinu og
húsbréfin bera hærri vexti.
Hins vegar býður húsbréfa-
kerfið húseigendum, sem vilja
stækka við sig, upp á meiri láns-
möguleika en gamla kerfið.
Tilkoma húsbréfanna virðist
því geta aukið ásókn í stórar
íbúðir. Friðrik Stefánsson fast-
eignasali hjá Þingholti segist bú-
ast við að húsbréfin auki hrey-
fingu á markaðnum. Hugsanlega
leiði það til nokkurrar þenslu í
ákveðnum flokkum húsnæðis,
sérstaklega sérbýli í minni kant-
inum svo fremi sem ekki verði
mikil afföll í endursölu húsbréf-
anna.
Ólíklegt er samt að húsbréfin
leiði til mikillar verðhækkunar.
Fasteignaverð á Reykjavíkur-
svæðinu hefur haldist mjög hátt
frá 1986. Það hefur aldrei haldist
hátt lengur en í fjögur ár svo að
undir venjulegum kringumstæð-
um mætti búast við nokkurri
lækkun á raunverði innan árs.
í BRENNIDEPLI
Húsbréfin gætu hugsanlega
frestað þeirri verðlækkun sem
annars væri fyrirsjáanleg. Ekki er
samt hægt að útiloka að þau leiði
til þess að litlar íbúðir lækki til-
tölulega í verði samanborið við
stærra húsnæði. Það gæti gerst ef
eigendur smáíbúða notfærðu sér
húsbréfin til að flytja í stærra
húsnæði.
Heildarupphæð húsbréfalána
er ekki komin upp í nema um 500
miljónir króna. Þar af virðist sem
100 miljónir gangi enn kaupum
og sölu við húsnæðiskaup eða að
fólk hafi ákveðið að halda bréf-
unum.
Þetta er tiltölulega lág upp-
hæð. En ef mikið magn húsbréfa
kemst í umferð á verðbréfam-
örkuðum gætu sveiflur á mark-
aðnum haft áhrif á húsnæðisverð
til hækkunar eða lækkunar eftir
því hvernig vextir breytast.
Nýtist hátekju-
fólki betur
Samkvæmt húsbréfakerfinu er
lánsréttur umsækenda reiknaður
út á grundvelli greiðslugetu hans.
Hátekjufólk og þeir sem eiga
skuldlaust húsnæði fyrir hafa því
möguleika hærra láni en lág-
tekjufólk sem er að kaupa sína
fyrstu íbúð. Húsbréfalán getur
samt aldrei orðið hærra en 65
prósent af kaupverði eða bruna-
bótamati eftir því hvort er lægra.
Ari Skúlason hagfræðingur
ASÍ segir að ASÍ hafi verið á móti
húsbréfakerfinu vegna þess að
með því sé ráðist gegn kerfi sem
stefndi til jöfnuðar og hafði enn
ekki fengið tíma til að sanna sig.
Ari segir að húsbréfakerfið sé
ófélagslegra en það kerfi sem sé
fyrir. Það nýtist þeim betur sem
hafa mikla greiðslumöguleika en
lágtekjufólki. Hann óttist að
þessi mikla innspýting á pening-
um hafi ósækileg áhrif á peninga-
markaðinn og leiði til hærra
húsnæðisverðs en ella og hærri
vaxta.
Sigurður Geirsson forstöðu-
maður húsbréfadeildar segir að
húsbréfakerfinu hafi aldrei verið
ætlað að leysa allan vandann. Það
verði að leysa húsnæðismál
þeirra sem minnst mega sín í
þjóðfélaginu með öðrum hætti í
gegnum félagslega húsnæðiskerf-
ið.
Sigurður segist ekki muna til
þess að neinum hafi enn verið al-
veg hafnað um húsbréfalán vegna
of lítillar greiðslugetu. Hins veg-
ar hafi lánsheimildin verið svo lág
í nokkrum tilvikum að viðkom-
andi hafi verið bent á að snúa sér
frekar til félagslega íbúðakerfis-
ins.
Húsbréfin eru
happdrættis-
fjárfesting
Húsbréfin eru að því leyti frá-
brugðin öðrum verðbréfum að
þau hafa ekki fasta innlausnar-
daga. Þess í stað er notuð tölva í
Háskólanum til að draga árlega
út númer eins húsbréfs af hverj-
um 25 og greiða það að fullu.
Það er þannig algjört happ-
drætti hvort húsbréfaeigandi fær
bréf sitt greitt strax á fyrsta ári,
eftir tíu ár eða kannski ekki fyrr
en eftir 25 ár.
Húsbréfalánin bera 5,75%
vexti en eru seld með afföllum á
verðbréfamarkaðnum. Afföll
þeirra eru nú um og yfir 9,2%.
Það gerir 6,2% raunvexti á ári ef
þau eru ekki innleyst fyrr en eftir
25 ár.
En ef númer húsbréfs, sem
keypt er núna samkvæmt gang-
verði, kemurupp strax í febrúar á
næsta ári fær eigandi þess um
17% raunvexti sem er einhver
besta ávöxtun sem býðst.
Það hlýtur samt að teljast ólík-
legt að almennir sparifjáreigend-
ur séu sólgnir í slík happdrættis-
bréf sem þeir vita ekki hvenær
þeir fá greidd. Mun líklegra er að
stórir fjárfestingaaðilar eins og
lífeyrissjóðir kaupi húsbréfin
vegna þess að þeir kaupa mörg
bréf og geta verið öruggir um að
fá 4% þeirra greidd á ári.
Fyrirmyndin að þessu útdrátt-
arfyrirkomulagi mun komin frá
T inum. Markmið þess mun vera
ao tryggja jafnvægi í inn- og út-
borgunum innan kerfisins.
-rb
Fimmtudagur 17. maí 1990 pJÓÐVILJINN - SÍÐA 3