Þjóðviljinn - 15.11.1990, Blaðsíða 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
GATT-áhrifin
Á mánudaginn tók að djarfa fyrir allmerkum vatnaskil-
um í hagkerfi íslendinga og gætu þau þegar til lengdar
lætur ekki síst haft veruleg áhrif á bændur, vinnslustöðv-
ar og neytendur, en ekki síður ýmsa innflytjendur og
kaupmenn. Stjórnvöld lögðu fram vegna GATT-við-
ræðnanna um alþjóðaviðskipti viljayfirlýsingu um inn-
flutning ákveðinna búvara til íslands, lækkandi ríkis-
stuðning við landbúnaðinn og afnám útflutningsbóta.
Verði unnið samkvæmt þessum áætlunum þýðir það að
ákveðnum kafla er lokið í hagsögu þjóðarinnar. Land-
búnaðinum verður smám saman ætlað að spjara sig á
eigin forsendum og keppa eins og hverri annarri at-
vinnugrein, en dregið verður úr hefðbundinni verndar-
stefnu. Það getur hins vegar farið eftir pólitískum vilja
stjórnvalda hversu afdrifaríkar breytingarnar verða fyrir
byggð og atvinnuhætti í landinu. Og það er mikilvægt að
átta sig á því, að jafnvel þótt GATT-viðræðurnar, sem
eru beint tilefni þessara tíðinda, leysist upp ( tilgangs-
leysi, hafa hér loks verið sett fram drög að breytingum,
sem flestir telja að einhverju leyti nauðsynlegar og óhjá-
kvæmilegar hvort eð er. GATT- samkomulag mundi í
besta lagi flýta framkvæmd þeirra. Ýmis atriði í drögum
að nýjum búvörusamningi boðuðu einmitt að stefnu-
mörkun af þessu tagi lægi í loftinu, að frumkvæði íslend-
inga sjálfra, í takt við kröfur og þarfir tímans.
Flestir vissu því að þessi vatnaskil voru í nánd. í sam-
þykktum sínum á aðalfundi Stéttarsambands bænda í
haust gerðu bændur til dæmis í fyrsta sinn ráð fyrir því á
síðari árum, að til innflutnings búvara kynni að koma og
mótuðu í ályktun afstöðu sína gagnvart þeim ráðstöfun-
um og reglum sem slíkri breytingu þyrftu að fylgja. Mið-
að við þá ströngu verndarstefnu sem hér hefur verið
fylgt hefði slík ályktun fyrir fáeinum árum þótt fráleit
uppástunga á bændaþingi. En þótt mjög hafi verið
mæðst yfir feiknarlegri framleiðslugetu íslenska land-
búnaðarins núna, er það athyglisvert að enn voru ís-
lendingar sjálfum sér ekki fyllilega nógir um mjólkuraf-
urðir á sjötta áratugnum og neyddust þá til að flytja inn
smjör. Nú standa 25% bása í íslenskum fjósum auð og
sama hlutfall fjárhúsanna erónotað. Mikið hagræðingar-
starf er óunnið til þess að nýta betur alla fjárfestingu og
vinnu innan landbúnaðargeirans, bæði í frumfram-
leiðslu, úrvinnslu og dreifingu.
Það er því eðlilegt að samhliða umræðum um opnun
hagkerfisins og nánari tengsl við önnur Evrópulönd hafi
kastljósið einatt beinst að íslenskum landbúnaði og oft
hefur verið fullyrt að verulega mætti draga úr kostnaði
neytenda með innflutningi búvara, ekki síst vegna þess
þrýstings sem hann mundi valda á hagræðingu í inn-
lendri framleiðslu. Það vill þó oft gleymast í þeim sam-
anburði, að fá lönd flytja jafn mikið inn af landbúnaðar-
vörum og einmitt íslendingar. Lætur nærri að þjóðin full-
nægi um 50% af hitaeiningaþörf sinni með innfluttum
matvælum úr landbúnaðarframleiðslu annarra landa.
Aðeins 2-3% allrar búvöruframleiðslu í heiminum er
annars seld á milli ríkja að jafnaði.
Mikill efi sækir að mörgum um að haldbærar niður-
stöður fáist í lokahrinu svonefndra Úrúgvæ- viðræðna
innan GATT í desember, einkum vegna ósamkomulags
Evrópubandalagsins annars vegar og Bandaríkjanna og
Cairns-hópsins hins vegar.
Evrópuríkin eru þó ekki einvörðungu að verja óarð-
bæra offramleiðslu og hagsmuni bænda, með því að
vilja ekki skera landbúnaðartengd útgjöld eins hressi-
lega og t.d. Bandaríkjamenn krefjast. Fyrir því er djúp til-
finning í menningarríkjum Evrópu, að fráleitt sé að líta á
landbúnað og byggðamál af viðskiptalegum sjónarhóli
eingöngu. í deilunum um innflutningsvernd og byggða-
styrki er líka tekist á um þjóðlega og svæðabundna
menningu og umhverfisvernd. Japanir banna hrís-
grjónainnflutning með tilvísan til þjóðaröryggis og hag-
varna. Eyþjóðir hafa ekki efni á því að verða öðrum
verulega háðar um matvæli, þrátt fyrir góðar samgöngur
og aðgang að eitthvað hagstæðari mörkuðum.
ÓHT
Kommasam-
særið mikla
Á dögunum flutti
Viðar Eggertsson leik-
ari þátt í útvarpi þar
sem rakið var sérstaett
mál frá sjötta áratugn-
um. Deilur um Heims-
bókmenntasögu sem
Kristmann Guðmunds-
son hafði sett saman og
Menningarsjóður gaf
út.
Þessi upprifjun
verður Garra Tímans,
Indriða G.Þorsteins-
syni, tilefni til að ítreka
alþekktar hugmyndir
sínar um hið sænsk-
kommúníska samsæri
menningunni sem of-
sæki hvem þann sem
ekki vilji hlýða rauðum
páfum. Og vilji þetta
pakk ofsækja Krist-
mann lifandi sem
dauðan.
Það er svo sem
ekki f frásögur færandi
þótt Garri taki slíkar
dýfur, sem upp á síð-
kastið snúast aðallega
um það að bæði Þjóð-
leikhús og Borgarleik-
hús séu á valdi skelfi-
legra „öreigaskálda"
sem vilji alla sanna
leikhúsmenningu
feiga. Það verður hver
maður að hafa sitt rór-
íll. En hitt er svo
skrýtnara þegar Morg-
unbfaðið tekur Garrapistilinn upp í
heilu Iagi í Staksteinum sem ein-
hvem englavísdóm og fer þarmeð
ansi nærri því að gera einkaskilning
Tímamanns á menningarsögunni að
einhverskonar staðreynd f tilver-
unni.
Alltáhvolfi
Hvað er átt við með „einka-
skilningi"? Til dæmis þetta hér úr
Garrapistilinum:
„Á meðan Kristmann Guð-
mundsson rithöfundur var á dögum
gekk margur vinstri páfinn á hólm
við hann, reifst út í hann í Þjóðvilj-
anum og stefndi honum heldur en
ekkert. Kristmann skrifaði bók-
menntasögu sem sumpart var þýð-
ing og sumpart frumsamin. Þessi
bókmenntasaga var, eins og þá var i
pottinn búið, einskonar andsvar við
skoðanalegum yfirráðum kommún-
ista, sem sneru öllum faðirvorum
upp á marx-Ieninisma.“
Héreralltrangt
Enginn rauður páfi úr Þjóðvilj-
anum stefndi Kristmanni - hinsveg-
ar stefhdi Kristmann Guðmundsson
Thor Vilhjálmssyni rithöfundi fyrir
rétt, vegna meintra meiðyrða í grein
sem kom í tímaritinu Birtingi.
Bókmenntasagan var ekki
„sumpart þýdd“. Að minnsta kost
skrifaði Kristmann sig sjálfan fyrir
öllum textanum og lét þess hvergi
getið að hann hefði stuðst við önnur
rit. Hvellurinn út af bókmenntasög-
unni hófst svo á því að ágætur bók-
menntamaður, Bjami frá Hofteigi,
kom auga á að í henni voru langir
kaflar úr norskri bókmenntasögu og
fannst að vonum að Kristmann
hefði átt að geta þess.
Sleggjudómasafn
Heimsbókmenntasagan var að
því leyti sem hún var frumsamin
Vinstri páfar
íbókmenntum
„Á meöan Kristmann Guðmundsson, rit-
höfundur, var á dögum gekk margur
i vinstri páfinn á hólm við hann, reifst út
í | hann í Þjóðviljanum og stefndi honum
' heldur en ekkert,'* segir Garri Timans —
og staðhæfir, að enn lifi í gömlum rógs-
glæðum. Staksteinar staldra við þetta
ekki barátturit gegn marxisma.
Kristmann hamaðist að visu út í
suma rauðliða í rithöfundahópi, en
aðra ekki (rétt eins og Garri hamast
gegn öllum rithöfundakommum
nema Tryggva Emilssyni). Það sem
læsum mönnum fannst að bókinni
var blátt áffam það að hún var að
verulegu leyti safh sleggjudóma
Kristmanns um rithöfunda sem
honum var í nöp við: Suma húð-
skammaði hann fyrir heiðni og efh-
ishyggju, aðra fyrir bersögli í ásta-
málum og svo mætti áffarn telja. Og
þótt hver eigi rétt á sínum fordóm-
um, þá fannst mönnum ekkert fynd-
ið að eina Heimsbókmenntasagan
sem til var á íslensku væri uppfull
með einkamálahnúta af þessu tagi.
Aðdróttanir um
útvarpið
Nú dettur okkur sist i hug að
Staksteinar Morgunblaðsins hafi
sérstakan áhuga á því að taka upp
hanskann fyrir þessa gömlu bók.
Garrapistillinn hefði ekki verið
endurprentaður í Staksteinum nema
vegna þess, að þar er mjög hamast á
því, að helvískir menntakommar
séu enn að við sína rógsiðju og hafi
þeir nú skriðið í skjól hjá ríkisút-
varpinu „sem er einskonar síðasta
vígi þeirra" eins og þar stendur. Það
er nefnilega þessi sama kenning
sem er í heiðri höfð hjá þeim nafn-
leysingjum á Morgunblaðinu sjálfu,
sem kalla mætti ffekjudeild eða
fólskudeild.
Fólskudeildin vill
rítskoða
Fólskudeildin Iítur svo á, að
henni nægi ekki að ráða yfir Morg-
unblaðinu, heldur skuli hún skipa
ljósvakamiðlum fyrir einnig. Til
dæmis vilja Moggastrákar ráða því
við hvem er talað um hin og þessi
mál: Einn Velvakandinn byrstir sig
meira að segja við þá saklausu
einkastöð Stöð 2 og hundskammar
hana fyrir að spyija Áma Berg-
mann um Andrej Sakharov. Eitt-
hvað svipað var uppi í sama nafn-
leyndapistli Morgunblaðsins nú á
dögunum. Þar segist Velvakandi
hafa séð skrá yfir dagskrárgerðar-
menn á rás eitt og líst ekkert á blik-
una. Segir Velvakandi stórhneyksl-
aður að þar hafi þrír fyrrum ritstjór-
ar Þjóðviljans fengið verkefni við
leiklistarrýni, kvikmyndaþátt og
umræðuþátt (Silja Aðalsteinsdóttir,
Þráinn Bertelsson og Einar Karl
Haraldsson) og ekki bæti það úr
skák að Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir er líka með, „fyrrum borgarfull-
trúi Kvennalistans, sem hefur skip-
að sér til vinstri við Þjóðviljann“.
Og spyr fólskudeildin með
þjósti hvort „ráðamenn Rásar 1 telji
það henni til framdráttar að fá þann
blæ á hana sem þetta mannval gef-
ur“.
Hér er skoðanalögreglan á
fullu. Og því er svo til orða tekið,
að hér er ekki spurt að því, hvort
þetta fólk sem nefnt er er vel eða
illa fært til að vinna sín verk í út-
varpi, þaðan af síður er það skoðað
hvemig þau standa sig. Þess er bara
getið hvar fólkið hefur áður starfað:
á Þjóðviljanum (eða „til vinstri við
hann“ hjá Kvennalistanum!). Það á
að vera nóg til að byrsta sig við
dagskrárstjóra Ríkisútvarpsins með
hálfgildings hótunum um að illa
kunni að fara fyrir þeim sem ekki
makka rétt. Og stundum em þær
Morgunblaðshótanir reyndar ekki
undir rós sagðar, enda ekki festar á
blað.
Morgunblaðsmenn em alltaf
öðm hvom að hrósa sér fyrir víð-
sýni og skyldar dyggðir. Þeir standa
illa undir því sjálfshóli.
ÁB.
ÞJOÐVILJINN
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Bergdis Eilertsdóttir, Dagur
Þorteifsson, Elias Mar (pr.), G. Pétur Matthíasson,
Garðar Guöjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.j, Ólafur Gíslason, Sævar
Guðbjömsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristln Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Steinar Haröarson.
Auglýsingar: Sigriður Sigurðardóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Hrefna
Magnúsdóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir,
Þorgerður Siguröardóttir, Þórunn Aradóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrífstofa, afgrelðsla, rítstjóm, auglýslngar:
Slöumúla 37, Rvlk.
Simi: 681333.
Símfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verö i lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr:
Áskriftarverð á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. nóvember 1990