Þjóðviljinn - 16.11.1990, Blaðsíða 3

Bassaleikari brýtur ísinn
Á síðasta ári hrundi Berlín-
armúrinn og á þessum hlýju nóv-
emberdögum sem nú eru að líða
berast fregnir af því að skjaldborg
norrænnar hámenningar hafi ver-
ið tekin með áhlaupi; danska
bassaleikaranum Niels- Henning
Örsted Pedersen voru veitt tón-
listarverðlaun Norðurlandaráðs.
Þetta eru mikil tíðindi og góð og
ekki aðeins íyrir djassþjóð, held-
ur hefur fordómaleysi og
óbrenglaður listskilningur hér
unnið mikilsverðan sigur. Nú er
ekki lengur spurt að því hvers
konar tónlist menn spili eða
semji, heldur hversu langt þeir
hafi komist á grýttum veginum
fram til ljóssins, hvert þeirra
framlag hafi verið til tónlistar
samtímans, — með öðrum orð-
um, aðskilnaðarstefnan hefur ver-
ið lögð fyrir róða. Einhver kynni
að segja sem svo að nú væri
djassinn orðinn stofuhæfur í ranni
borgaraskaparins; eigum við ekki
frekar að þakka þennan viðburð
þeirri jafnréttishugsun sem hvað
sem öðru líður er sterkari á Norð-
urlöndum en víða annars staðar.
Hver er þessi bassaleikari
sem fyrstur manna úr heimi
ryþmískrar tónlistar hlýtur tón-
listarverðlaun Norðurlandaráðs?
Niels-Henning Örsted Pedersen
fæddist 27. maí 1946 í Osted á
Sjálandi. Hann byijaði imgur að
læra á píanó, en 12 ára gamall fór
hann að spila á kontrabassa í
hljómsveit með vinum sínum. Ári
síðar fréttu píanistinn Bent Axen
og trompetleikarinn Allan Bot-
schinsky af ungum og efhilegum
bassaleikara. „Við fundum þenn-
an þrettán ára gamla strák sem
spilaði á hljóðfærið eins og hann
hefði haft það í höndunum í heil-
an mannsaldur,“ sagði Bent Axen
síðar. Og það leið ekki vika uns
hann var orðinn fastamaður í hópi
þeirra sem mest bar á í dönsku
djasslífi þessara ára. Fimmtán ára
hljóðritaði hann með píanókon-
ungi bíboppsins, Bud Powell, og
ári síðar með villtasta saxófón-
leikaranum úr heimi fijálsdjass-
ins, Albert Ayler. Hann hlaut dýr-
mæta þjálfun með þeim Dexter
Gordon og Ben Webster, sem þá
bjuggu báðir í Kaupmannahöfn,
og nítján ára spilaði hann víða um
Evrópu með þeim Sonny Rollins
og Bill Evans.
Á sjöunda og áttimda ára-
tugnum var Niels-Henning oft-
lega talinn meðal hefðbundnustu
bassaleikara af sinni kynslóð og
þá vísað til þeirra áhrifa sem hann
varð fyrir af Paul Chambers, en
frá honum þáði hann rótarfast
svíngið. í dag myndi hann trúlega
vera flokkaður meðal módemista,
því þeir æskumenn sem em að
hefja kontrabassann til vegs á ný í
djassheiminum leita nefnilega
aftur fyrir þá kynslóð sem sagt
var að frelsað hefði þetta þunga
og stirða hljóðfæri undan sinni
dúmp-dúmpandi kvöð.
Frægðin kemur
ekki að utan
Niels-Henning fluttist ekki til
... alla daga

ARNARFLUG
INNANLANDS hf.
Reykjavíkurflugvelli - simi 29577
HANDBRAGÐ MEISTARANS
Bakarí
Brauðbergs
Ávallt nýbökuð brauð
-heilnæm og ódýr-
Aðrir útsölustaðir:
Hagkaup Skeifunni
-Kringiunni
-Hólagarði
Verslunin Vogar,
Kópavogi
Brauðberg
Lóuhólar 2-6 sími 71539
Hraunberg 4 sími 77272
Bandaríkjanna, en frægðin sótti
hann heim engu að síður; hann
var kosinn efnilegasti bassaleik-
ari djassheimsins í bandaríska
djassblaðinu Down-Beat 1969 og
12 ámm síðar var hann valinn
besti bassaleikari í heimi í gagn-
rýnendakosningum sama blaðs.
Það má orða það svo að hann hafi
verið fyrsti Evrópumaðurinn sem
hafi unnið slíkan titil í alvöm,
þeir Stephane Grapelli með fiðl-
una og Toots Thielemans með
munnhöipuna, sem báðir hafa
lent þar í verðlaunasæti, hafa ekki
haft við neinn að keppa, það hef-
ur verið skyldara heimsmeistara-
tign í íslenskri glímu.
Niels-Henning hefur lengst
af verið í hlutverki hins óaðfinn-
anlega undirleikara, oftast reynd-
ar meðspilara. Hann hefur samið
mörg þekkileg lög, en aldrei
gengið með Mingusarkomplex og
viljað stjóma öllu sjálfur. Plötur
undir hans nafni em ekki nema
örlítið brot af þeim íjölda sem
hann hefur hljóðritað, en era þó
margar svo góðar að menn hljóta
að sakna þess að hann skyldi ekki
hafa verið eigingjamari á tíma
sinn. Meðal þeirra sem hæst ber
em dúóplötumar með Kenny
Drew ftá 1973-74, Jaywalking
(1975), Double Bass með Sam
Jones (1976) Trio 1 með Philip
Catherine (1977) og Etemal Tra-
veller (1984). Og er þá margt
ótalið, unggæðingslegur kraftur
og feitur tónninn á Dexter- og
Websterplötunum ftá æskuárun-
um, öryggið og urrandi sveiflan á
áttunda áratugnum og allt að því
skelfileg og yfirþyrmandi ná-
kvæmni í tónmyndun og ryþma á
síðari árum.
Landfræðilegar ástæður, að
viðbættu því prúðmannlega
danska skapferli sem hneigist
fremur að þróun en byltingu,
hömluðu því að Niels-Henning
yrði áhrifavaldur í djassbassaleik
á borð við Ron Carter, eða bylt-
ingarmaður eins og Scott La Faro.
En hann varð jafnoki þessara
manna og þeim fremri um sumt.
Og nú ætti landlæg minnimáttar-
kennd djassmanna gagnvart
klassíska batteriinu loksins að
fara að réna og sjálfVirkum hné-
beygjum þeirra fyrir „æðri“ tón-
list að ljúka, bassaleikarinn á
molskinnsbuxunum er búinn að
sanna fyrir okkur að kjólklæddir
músíkantar klassískir em ekki
einir um að taka tónlist alvarlega,
það hefur marga grunað lengi, en
það er gaman að þeir sem ráða
fyrir löndum skuli nú hafa upp-
götvað það líka.
Tómas R. Einarsson
NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 3
verðlælclcun
ÁLAMRA-
IMMINMIM
MÁNAÐA-
.......
Nú gefst þér tækifæri til að
spara, svo um munar, í matar-
innkaupum til heimilisins.
Um er að ræða takmarkað magn
af fyrsta flokks lambakjöti
úr A-flokki frá haustinu ’89.
H
u.
<
u
Notaðu tækifærið
-áður en það verður um seinan
SAMSTARFSHÓPUR
UM SÖLU LAMBAKJÖTS