Þjóðviljinn - 18.01.1991, Qupperneq 22

Ágústa
Þorkelsdóttir
Landbúnaður
matvælaframleiðsla
þjóðarógæfa
Landbúnaðarmálin hafa ver-
ið ofarlega á vinsældalista sem
umræðuefni undanfarin ár.
Margir hafa talið sig kjöma til
vitrænnar umræðu, enda ffæði-
menn í landbúnaðarfræðum
Qölmennir á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu.
Umræða liðinna ára hefur
helst snúist um hvort og hvað
skuii gera fyrir bændur, svo
þeim takist að tóra í sveitum
landsins. Offramleiðsla land-
búnaðarvara og hetjuleg barátta
bænda við að ná niður vöruverði
og laga sig að markaðsaðstæð-
um hefur nánast verið
álitin þjóðhættuleg. Inn-
flutningur landbúnaðarvara talin
nánast eina von þjóðarinnar um
glæsta framtíð. Enda ekki talið
réttlætanlegt að hafa fólk út um
allar sveitir framleiðandi inn-
lend matvæli. A sama tíma hef-
ur gripið um sig mikil og blóm-
leg umræða um hollustu í liffi-
aðarháttum og umhverfisvemd.
Sem áhugamaður um síðast-
töldu atriðin og jafnframt mat-
vælaframleiðandi hefúr mér
fundist margt stangast þama á.
Odýr innflutt landbúnaðarfram-
leiðsla flokkast varla alfarið
undir hollustuvömr. síst mat-
væli. Enda framleiðslan stunduð
með aukaefnum sem ekki em
leyfð hérlendis. Vaxtahvetjandi
lyf, eiturefni og heilsuspillandi
rotvamarefni óspart notuð til að
halda niðri framleiðslukostnaði,
þessu ausið eftirlitslaust í þann
verksmiðjubúskap sem hag-
spekingar trúa á. Neytendum
jafnt sem bændum talin trú um
ágæti slíkra framleiðsluaðferða,
þvert á umræðu um hollustu
matvæla sem ræktuð em við
umhverfisvæn skilyrði. Alið er á
missætti bænda og neytenda í
von um stundargróða innfiytj-
enda.
Hagsmunir bænda (sem em
Iáglaunastétt) og þeirra neyt-
enda sem lægstar hafa tekjumar
og verja því hlutfallslega mest-
um hlula tekna sinna til nauð-
tiurfta, hljóta að vera sameigin-
egir. Landbúnaður er ekki fyrir
bænduma. Hann varð til í ár-
daga til þess að skapa mannkyni
fæðu og er svo enn. An landbún-
aðar verður fæðuvalið fábreytt.
Jafnvel grænmetisætur á borð
við Magnús Skaiphéðinsson
ættu fárra kosta völ, an landbún-
aðar.
Landbúnaðarvömr af um-
frain birgðum í nágrannalönd-
um em ekki glæsilegur kostur til
framtíðar. Fersk, holl, heima-
fengin vara er það sem neytend-
ur hljóta heldur að vilja.
Þeir sem hæst hafa í umræð-
unni um innflutning landbúnað-
arvara taka gjaman út staka
vömflokka sem megi framleiða
innanlands, svo sem neyslu-
mjólk, sumir vilja jafnvel osta,
þótt aðrir bíði í ofvæni þess að
fá ostalíki í neytendaumbúðir.
En framleiðsla á neyslumjólk
eingöngu gæti orðið erfið og
mundi með slíkum aðgerðum
fækka mjólkurbændum all veru-
lega. En skítt með það, ef þjóðin
fengi ódýrar innfiuttar mjólkur-
vömr. Lambakjöt frá suðurálfu
mundi ganga af innlendri sauð-
fjárrækt dauðri, en hvað með
það, ódýrt fyrir öllu. Vissulega
viðurkenna fiestir að ísl. græn-
meti er mun betra en allt það
sem býðst á erlendum mörkuð-
um, en verðsamanburð st^nst
það ekki allan ársins hring. Utaf
með það, inná með rotvarðar af-
gangsafurðir, ódýrar! Vinsæl-
ustu bændur í fjölmiðlaumræðu
liðinna ára hafa verið svína-
kjöts- og kjúklingaframleiðend-
ur. Vart þarf að spyrja um örlög
þeirra eftir að frjals innflutning-
ur er, leyfður.
Arangur af slíkum aðgerð-
um yrði reiknaður gróði neyt-
andans af matvæium sem ef til
vill tækist að kaupa ódýr erlend-
is. Að meðaltali veijum við 10%
af tekjum okkar til kaupa á inn-
lendum matvælum. Vart er hægt
að hugsa sér að erlendu vörumar
yrðu meira en helmingi lægri.
Getur þá hver maður reiknað af
sínum tekjum búbótina sem
verður af innflutningi landbún-
aðarvara. En þá má ekki gleyma
því hvað verður af því fóíki sem
áður hefur stundað þessa fram-
Ieiðslu, skyldi það aflt geta unn-
ið við innflutnmg?
Trúlega þykir ekki rétt að
svipta uppflosnað sveitafólk öll-
um mannréttindum, atvinnurétti
o.fl. Ef það verður ekki gert gæti
farið svo að útgjöld heimilanna
hækkuðu í formi skatta, svo
hægt væri að borga atvinnuleys-
isbætur, byggja húsnæði, auka
þjónustu á Stór- Reykjavíkur-
svæðinu. En allt þetta vitum við
og flestir virðast kjósa þennan
kost frekar en sitja við pað að
eiga aðeins kost á innlendum
landbúnaðarvömm.
En sem bóndi vil ég benda á
að ekki verður aftur snúið, þegar
búið verður að lama landþúnað-
inn meira en þegar er orðið.
Styijaldarátök og verðhækkanir
á erlendum mörkuðum verða
stórvandamál. Búskapur er ekki
eitthvað sem lagt er niður í dag
af því okkur leiðist hann, og síð-
an tekinn upp á morgun, af því
það reynist nagkvæmt. Leggist
sveitimar í eyði, verða þær ekki
byggðar upp aftur.
Islenskir bændur hafa náð
ótrúlegum árangri á liðnum ára-
tug í því að draga saman kostnað
við kaup á aðfengnum rekstrar-
vömm. Innlendri fóðurfram-
leiðslu hefur fleygt fram og
framtíðin bcr með sér von um sí-
aukna innlenda komuppskeru.
Framfarir skapa möguleika á sí-
fellt hækkandi framleiðsluverði,
en kaupmenn hafa því miður oft
hirt þann mismun, svo neytend-
ur sjá ekki afrakstur baráttu
bænda.
Meðal bænda fer fram öflug
og árangursrík umhverfisum-
ræða. Bein tengsl okkar við
móður náttúm gefa okkur tæki-
færi til að gripa til róttækra að-
gerða, til að Iifa í svo mikilli sátt
við umhverfið sem mannskepn-
um er frekast unnt. Aukin þekk-
ing mun hjálpa okkur til að
hrinda í framkvæmd ýmsum
þeim hugmyndum sem núna em
aðeins á umræðustigi. Við, eins
og forfeður okkar, höfum það að
markmiði lífsins að skila fram-
tíðinni betra landi með farsælum
möguleikum.
Landbúnaðarstefna, sem
hefur það að markmiði að skila
landinu hreinu og fögm, fram-
leiða holla og Ijúffenga fæðu á
viðráðanlegu verði, pr verðugt
verkefni framsýnna Islendinga.
Látum af skammtímahyggju
pólitískra flautaþyrla og gróða-
hyggju innflyljenda. Þá mun
okkur öllum vel famast.
Agústa Þorkelsdóttir
er bóndi og húsmóðir á
Refsstað, Vopnafirði.
Frá útgáfuhátíðinni í Listamiðstöðinni Hafnarborg, f.v. Stefán Júllus-
son, Páll Kr. Pálsson, Eiríkur Pálsson og Guðmundur Árni Stefáns-
son. Mynd: Jim Smart.
Heildarútgáfa
á tónverkum
Friðriks
Friðrik Bjamason tónskáld.
Friðrik Bjamason (1880-1962), tónskáld, organisti og kórastofnandi,
var m.a. höfundur laganna „I Hlíðarendakoti“
og „Þú hýri Hafnarfjörður“
í nóvember sl. gáfu Hafn-
arfjarðarbær og Sjóður Frið-
riks Bjarnasonar og Guðlaug-
ar Pétursdóttur út heildarsafn
af tónverkum Friðriks til
minningar um þau hjón, en
1990 voru liðin 110 ár frá fæð-
ingu hans.
Friðrik var kennari og tón-
skáld, organisti í 45 ár, þar af við
Þjóðkirkjuna í Hafnarfirði í 25
ár. Hann stofnaði ýmis söngfé-
lög, m.a. Karlakórinn Þresti og
kvennakórinn Erlur, samdi
fjölda sönglaga og tók þátt í út-
gáfu lagasafna fyrir skóla og
heimili. Meðal frægustu tón-
smíða hans eru „í Hlíðarenda-
koti“ og „Þú hýri Hafnarfjörð-
ur“.
Guðlaug og Friðrik áttu ekki
lögerfingja en arfleiddu Hafnar-
fjarðarbæ að mestum hluta eigna
sinna, húseign og ýmsum mun-
um. Samkvæmt erfðaskrá þeirra
eru bækur hans, nótnahandrit,
nótnasöfn og persónulegir munir
varðveittir í Bókasafni Hafnar-
fjarðar. Af arfafé hjónanna var
stofnaður sjóður með nafni
þeirra og renna í hann höfundar-
gjöld af Iögum Friðriks. í lifanda
lífi tilnefndu hjónin þrjá menn í
Rithöfundurinn Jan Myrdal
er með þekktustu mönnum í
sænsku menningarlífi og leggur
nú leið sína til Islands í fyrsta
skipti. Heldur hann tvö erindi í
Norræna húsinu, um frönsku
byltinguna á laugardaginn kl. 15
og um verk sín og rithöfundar-
feril á sunnudaginn kl. 17.
Jan Myrdal og sænska lista-
konan Gun Kessle hafa tekið
saman myndasýningu um
frönsku byltinguna fyrir
Riksutstallningar í Svíþjóð, í til-
efni 200 ára afmælis byltingar-
innar. Sýningin byggist á teikn-
ingum eftir franska listamanninn
Jean-Louis Prieurs af atburðum
byltingarinnar 1789-1792 og
hefur hún vakið athygli hvar-
stjóm sjóðsins, Eirík Pálsson,
sem var lögmaður þeirra við
erfðaskrárgerð, Pál Kr. Pálsson
organista, eflirmann Friðriks
sem organisti við Þjóðkirkjuna í
Hafnarfirði, og Stefán Júlíusson,
gamlan nemanda Friðriks og
samkennara um árabil. Þre-
menningamir vom allir góðvinir
þeirra hjóna.
Árið 1960 var stofnuð í
Bókasafni Hafnarfjarðar sérstök
músíkdeild sem hlaut nafhið
Friðriksdeild til heiðurs tón-
skáldinu, að tillögu Páls Kr.
Pálssonar, sem hefur verið for-
stöðumaður hennar frá upphafi.
Hann hélt til haga öllum handrit-
um Friðriks og tónsmíðum, skrá-
setti þær og flokkaði. Páll hafði
og frumkvæði að því við sjóðs-
stjórendur skömmu eftir dauða
Friðriks að Sjóður Friðriks
Bjamasonar og Guðlaugar Pét-
ursdóttur gæfi út heildarútgáfu
af tónsmíðum Friðriks. Þre-
menningamir unnu síðan að
þessu verki í samráði við bæjar-
ráðið í Hafnarfirði. Páll Kr. Páls-
son vann hina faglegu vinnu að
útgáfúnni, en feðgamir Eyþór
Þorláksson og Sveinn Eyþórsson
hljóðfæraleikarar settu verkið.
vetna þar sem hún hefúr verið
sýnd. Á Iaugardaginn verður
þessi sýning opnuð í anddyri
Norræna hússins og síðan opin
daglegatil 10. febrúar.
Jan Myrdal er mikilvirkur
höfundur og lætur ýmis málefni
til sín taka. Árið 1989 hlaut hann
þekkt bókmenntaverðlaun sem
útgáfufyrirtækið Esselte veitir
árlega, Esseltes litteraturpris.
I sýningarsölum í kjallara
Norræna hússins verður finnska
arkitektúrsýningin Frá Finnum
opnuð að nýju og stendur til 2.
febrúar. I tengslum við hana
verður haldið í Norræna húsinu
málþing um finnskan arkitektúr
á mánudaginn kl. 13:30-16 og er
það öllum opið. ÓHT
Prentsmiðja Hafnarfjarðar prent-
aði tónverkasafnið og gekk frá
því. Bókin er 354 bls. og skiptist
í átta lagaflokka: Blandaður kór,
karlakór, einsöngur, skólasöngv-
ar, hljóðfæralög, sálmalög, há-
tíðarsöngvar og stólvers, orgel-
verk. Hún verður til sölu í Frið-
riksdeild í Bókasafhi Hafnar-
fjarðar.
ÓHT
Rauður
loginn
brann
Ut er komin hjá Máli og
menningu bókin Rauðir
pennar - bókmenntahreyf-
ing á 2. fjórðungi 20. ald-
ar, eftir dr. Öm Ólafsson.
í henni fjallar höfundur um
þessa áhrifamiklu bókmennta-
hreyfingu sósíalista þar sem meðal
annars komu við sögu menn á borð
við Halldór Laxness, Stein Stein-
arr, Halldór Stefánsson, Jóhannes
úr Kötlum og Kristin E. Andrés-
son. Rakin eru stefnumið hreyf-
ingarinnar og tengsl þeirra við
bókmenntasköpun höfundanna
sjálfra, alþjóðleg tengsl eru dregin
fram og mikilvæg verk rædd. Om
hefur stuðst við fjölmargar heim-
ildir, þar á meðal margvísleg gögn
sem aldrei hafa birst áður. Bókin
er 286 blaðsíður.
Franska byltingin í myndum
Sænski rithöfundurinn Jan Myrdal í fyrstu ís-
landsheimsókn sinni. Fjallar á laugardaginn í
Norræna húsinu um frönsku byltinguna
SlÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 18. janúar 1991