Þjóðviljinn - 27.04.1991, Síða 22

Yoko Ono leikstýrir mynd sinni Botnar árið 1966
l s E * 1 1 j
i Sj S } 1 - ^'vSíii
1 ' I 1 1
- I
1 I | ' • I
c s 1 ' H • ■ - • ■' , 1 I

% m M . - V | , J
| M
FLUXUS
8. og 9. áratugnum. Þótt erfitt sé
að setja Fluxus- hópinn á ákveð-
inn pólitískan bás eða festa við
hann ákveðna pólitíska hug-
myndafræði, þá má segja að sam-
eiginlegt einkenni þeirra sem
mynduðu hópinn hafi verið, að
þeir vildu ijúfa einangrun listar-
innar frá fólkinu og beita henni til
þess að hafa bein áhrif á umhverfi
sitt og samfélagið í heild. Fluxus-
listin átti ekki bara að vera í þjón-
ustu lífsins, hún átti að vera hluti
af lífinu, bein og milliliðalaus
reynsla fyrir hvem og einn. Frum-
kvöðullinn George Maciunas frá
Litháen var til dæmis lengi fram-
anaf sannfærður marxisti og hafði
óbilandi trú á möguleika listar-
innar til þjóðfélagslegra áhrifa
eða byltingar. Slík trú var líka rík
hjá mönnum eins og Joseph
Beuys. Aðrir lögðu meiri áherslu
á að hlutverk listarinnar væri fyrst
og fremst eins konar vitundar-
vakning um umhverfið og skyn-
heim mannsins. Athyglisverð er
deilan um „borgaralega list“ og
listastofnanir, sem gekk svo langt
að félagar hópsins fóru í kröfu-
göngur til að kreljast þess að op-
inberar listastofnanir yrðu Iagðar
í rúst eða til að mótmæla flutningi
á verkum nútímatónskáldsins
Karlheinz Stockhausen, svo
dæmi séu tekin, en Fluxus-mönn-
um þótti tónlist hans óþarflega
flókin, óaðgengileg og leiðinleg
auk þess sem tónskáldið hafði
einhvem tímann látið þau orð
falla um jazztónlist að hún væri
tónlist villimanna.
inni“, að hann eyðilagði öll þau
listaverk sem hann hafði unnið
sjálfur árið 1962 og skapaði enga
list eftir það. í athyglisverðri og
gagnrýninni grein um sögu Flux-
us-hópsins, sem Flynt birtir í sýn-
ingarskrá Feneyjabíennalsins,
segir hann að afstaða sín til listar-
innar hafi byggst á þeirri heim-
spekilegu forsendu, að „ef
smekkur er súbjektífur og ein-
staklingsbundinn, þá er enginn
hæfari en ég sjálfúr til að skapa
reynslu er hæfi smekk mínum" og
því sé listamaðurinn í sömu
fölsku spomnum og tískuteiknar-
inn sem segir: „klæðist mínum
fotum til að vera þið sjálf1. Nið-
urstaðan var því sú að hver og
einn yrði að vera sinn eigin lista-
smiður. Eða eins og Wolf Vostell
orðaði það: „Jeder Mensch ist ein
Kunstwerk“, sérhver einstakling-
ur er listaverk.
Flynt segir að umræðan um
and- listina hafi verið til lykta
leidd árið 1968, og að þar með
hafi ftammúrstefnulistin endan-
lega komist á leiðarenda. Látalæti
svokallaðra ftammúrstefnumanna
í hneykslunarskyni eftir þetta séu
ekki annað en hefðbundin henti-
stefna og spákaupmennska og all-
ar tilraunir síðustu tvo áratugina
til að endurvekja svokallaða
ftammúrstefnulist séu í rauninni
ekki annað en eftirsjá eftir hákúl-
túmum eða hagnýt auglýsinga-
starfsemi fyrir venjulega nútíma-
list. Og Flynt bendir með nokk-
urri réttu á að endurtekning á un-
gæðislegum leikbrellum Fluxus-
listamannanna þróist auðveldlega
yfir í ftamleiðslu á ódýrum og út-
vötnuðum bröndurum.
Flynt var að þessu leyti und-
antekning frá reglunni: hann tók
gagnrýni sina bókstaflega og
hætti að skapa list sem var ætluð
öðrum. Aðrir félagar í Fluxux-
hópnum virðast hins vegar hafa
litið bæði á listsköpun sína og þá
gagnrýni sem hún fól í sér á há-
menningunni sem ákveðinn lífs-
máta framar öðru. Þessir menn
trúa því að einmitt þessi lífsmáti
sem býður upp á stöðugt endur-
mat og gagnrýna skoðun á um-
hverfi okkar og sambandi okkar
við það, sé Iykillinn að því að
breyta þjóðfélaginu og uppgötva
ný gildi, bæði í náttúrunni, samfé-
laginu og manninum sjálfum.
Þess vegna segja menn að Flux-
us-andinn Iifi enn, og að hann
muni verða ein listastefnan frá 20.
öldinni sem muni lifa áfram fram
á þá 21.
Ólafur Gíslason
Einn þeirra sem stóð að slík-
um aðgerðum ásamt með George
Maciunas var bandaríska tón-
skáldið og heimspekingurinn
Henry Flynt, sem reyndar var svo
samkvæmur sjálfum sér í gagn-
rýni sinni á „hámenningarlist-
Wolf Vostell: Phaenomena, happening ( Berlín 1965
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Laugardagur 27. apríl 1991