Þjóðviljinn - 05.06.1991, Blaðsíða 9

^Tl^ENNING
▲
Umsión
Kristián
T. Tónsson
Ljóðabækur
Haraldur Björnsson
(1917-1988)
LJÓÐ OG
LAUSAVÍSUR
Nýlega kom út bók með
úrvali ljóða og lausavísna eft-
ir Harald Bjömsson (1917-
1988). Böm hans önnuðust
útgáfúna en bókin er rúmlega
100 bls. að lengd, gefin út í
150 eintökum og fæst hjá
Máli og menningu í Síðumúla
og á Laugavegi 18.
Haraldur Bjömsson fædd-
ist í Ytri-Fagradal á Skarðs-
strönd, ló.maí 1917, en flutt-
ist til Reykjavíkur 9 ára að
aldri og átti þar heima upp ffá
því. Hann varð búffæðingur
ffá Hólum 1937 og stundaði
ýmis störf um dagana, bæði
til sjós og lands. Ungur byij-
aði hann að yrkja en hirti lítt
um að birta kveðskapinn á
prenti.
Haraldur var afgreiðslu-
stjóri á Þjóðviljanum ámm
saman. Margt í ljóðabókinni
er lipurlega saman sett. Til
dæmis má taka þessa stöku:
Viðhorf
Tökum það dæmi að trúin
sé veik
og tilgangur verði ekki
séður:
Þá er að gera sér lífið að
leik
og láta svo ráðast hvað
skeður.
Fyrir nokkm kom út hjá
Bókaforlagi Odds Bjömsson-
ar á Akureyri tæplega 100 bls.
bók eftir Braga Siguijónsson.
Hún heitir: „Af erlendum
tungum“. í bókinni em þýð-
ingar úr Norðurlandamálun-
um og ensku.
Meðal þýðinga þar er eitt
ljóð eftir norska skáldið Alf
Pröysen. Alf þessi hefur svip-
að gildi fyrir Norðmenn og
Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi fyrir Islendinga. ís-
lenskir þýðendur hafa sýnt
honum lítinn sóma fram að
þessu. Bragi nær hins vegar
skemmtilega í skottið á stíl
Alf Pröysen í kvæði sem hann
nefhir á íslensku: „Komirðu i
nótt“.
Bragi hefur áður gefið út
fjölmargar bækur.
-kj
Yrkjum þá
ljóð
sem er
eins og
dj öfull
Bréf til birtunnar
Rolf Jacobsen
Hjörtur Pálsson ísienskaði
Hjá bókaútgáfunni Urtu er
komin út bókin: Bréf til birtunnar.
Þetta em ljóð eftir norska ljóð-
skáldið Rolf Jacobsen í þýðingu
Hjartar Pálssonar, valin úr tólf
ljóðabókum.
Það er engin tilviljun að Rolf
Jacobsen hefur verið kallaður:
„ljóðskáld aldarinnar” í Noregi.
Hann er stórbrotið skáld og ótví-
ræður brautryðjandi í norskri nú-
tímaljóðlist. A tæpum sex áratug-
um hefur hann gefið út 12 ljóða-
bækur.
Eitt af því sem oftast hefur
skotið upp kollinum i ljóðagerð
Jacobsens er viðkvæm sambúð
vélmenningar, eða iðnvæðingar og
náttúm á tuttugustu öld. Fyrsta
ljóðabókin hét Jörðin og jámið
(útg.1933) og hann hefur aldrei yf-
irgefið þetta stef með öllu þó að
auðvitað hafi hann fjallað um
fjöldamargt á löngum ferli.
„Það er mikil huggun í spreka-
reyk“ segir hann í löngu kvæði um
timbur. Þar blessar hann timbrið
sem er „angi af vorinu...“ og „...á
litinn eins og brauðið og kvenlík-
aminn...“ Kvæðinu lýkur á þessum
þrem línum:
„Það er þetta sem stjömuhim-
inninn er settur yfir:
Einmanaleiki hinna dauðu, þor
æskunnar og timbur
sem fleytt er hægt af stað á
breiðum fljótum.“
Mörg ljóða Jacobsens em löng
og byggja á stemmningu eða and-
rúmslofti sem byggt er upp með
auðugu myndmáli. Það er stundum
eins og í hverju ljóði rúmist mörg
Tomas TtWnströmer
Tré og himinn
önnur þegar nánar er að gáð. Það
er þó sjaldan hægt að segja að
hann láti ljóðlist sína flæða ómót-
aða. Það er algengt að hann rammi
ljóð sín inn í líkingu sem er eins og
yfirskipuð. í kvæði sem heitir:
„Djöfullinn í tuminum“ vex kveð-
skapurinn einmitt út í líkingu af
þesu tagi. Niðurstaða kvæðisins
verður sú að best sé að yrkja ljóð
sem er eins og djöfull og hengja
það síðan upp í tum svo að svöl-
umar geti gert á það stykki sín og
einhver guð gert grín að því.
í kvæðinu: „Deadline kl. 23“,
sem fjallar um „hverfipressu hnatt-
arins“, er komu nýs dags lýst með
því að líkja honum við útkomu
dagblaðs í morgunsárið. Þetta er
skemmtilegt kvæði og dæmigert
fyrir Rolf Jacobsen. Það hefði ekki
orðið nærri því svona öflugt ef
myndinni hefði verið snúið við,
þ.e. útkomu dagblaðs líkt við
komu nýs dags og snúning hnattar-
ins. Með þeirri aðferð sem notuð er
verður dagblaðið að grunnvem-
leika og útskýrir daginn sem ein-
ungis er prentaður í einu eintaki.
Ur ljóðabókinni: „Opið í
kvöld", sem kom út árið 1985, hef-
ur Hjörtur Pálsson tekið ljóð sem
ætti að geta staðið sem margrætt
dæmi um ljóðlist Rolfs Jacobsen:
Kórall
Af rót sinni á botni hafdjúpsins
i helheimum lampafiskanna
teygja þeir úr sér án þess að
á þvi beri
œttliður eftir ættlið,
hœð á hæð ofan
í þúsund ár, ef til vill tiu
þúsund
uns allt í einu brýst fram
þrumandi birta sem
fagnaðaróp.
Nú sjá þeir sólina.
Litla báran eins og léttir
kossar.
Um er vafið hvítum örmum.
Mold kemur, regn kemur,
spírandi fræ kemur blóm
kemur pálmi, upp, upp
að kórónu Ijóssins.
Þýðing Hjartar Páissonar er
eins og við má búast af reyndu
ljóðskáldi með trausta þekkingu á
tungumálum Norðurlanda og hann
skrifar jafhffamt ágætan formála.
Fyrir nokkm gaf bókaútgáfan
Urta út þýðingu Njarðar P. Njarð-
vík á ljóðum eftir Tomas
Tranströmer. Sú bók heitir: Tré og
himinn. í fyrra fékk Tomas
Tranströmer, hér eftir nefndur
Tómas til hægðarauka, Bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs
fyrir bókina: Fyrir lifendur og
dauða, en í „Tré og himinn“ getur
að líta sýnishom úr fyrri verkum
hans auk þess sem verðlaunabókin
er þýdd.
Fyrsta ljóðabók Tómasar kom
út árið 1954. Hann er mun „nú-
tímalegri“ en Rolf Jacobsen enda
era þau mikilvæg þessi rúmlega
tuttugu ár sem skilja á milli fyrst
bóka þessara tveggja garpa. Mér
finnst ljóð Tómasar samanherpt og
„kaldastriðsleg ‘ nvað varðar ljóð-
mál og tilfinningu. Hins vegar
verður hugvitið ekki frá honum
tekið. Ljóð hans em þaulhugsuð.
Kannski er ég, þegar þetta er skrif-
að, enn undir áhrifum af stórmann-
legum tilþrifum Rolfs Jacobsen
sem lætur sér detta í hug að reyna
að lýsa mannlífi á öllum hnettinum
í einu kvæði.
Þó að mér finnist ljóðabókin
„Tré og himinn“ ekki nærri því
eins hrifandi og „Bréf til birtunn-
ar“ þá skal hins vegar ósagt látið
hvort lesanda eða ljóðabók er um
að kenna. I „Tré og himinn“ virð-
ast vinnubrögð höfundar og þýð-
anda vönduð og heilsteypt og það
er ótvíræður fengur í því að fá
þessar tvær ljóðabækur útgefnar á
íslensku. Það er Tomas Tranström-
er sem á síðasta orðið:
Eftirspil
Eg dregst eins og dregg eftir
botni hafsins.
Allt festist sem ég þarfnast ekki.
Þreytt vandlæting, glóandi
uppgjöf.
Böðlamir sœkja steina, Guð
skrifar i sandinn.
Þögul herbergi.
Húsgögnin tilbúin tilflugtaks
í tunglskininu.
Eg hverf hægt inn í sjálfan mig
gegnum skóg af tómum
brynjum.
-kj
Síða 9
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 5. júní 1991