Þjóðviljinn - 22.10.1991, Blaðsíða 2

Leifursókn gegn
landsbyggðinni
Það kemur stöðugt betur í Ijós hvílíkt öfugmæla-
kver hvítbók ríkisstjórnarinnar er. Þar stendur
m.a. „íbúar heilla byggðarlaga hafa þurft að
sætta sig við að afkoma þeirra og búsetuöryggi
sé komið undir pólitískum duttlungum miðstýringar-
valdsins. Við svo búið verður ekki lengur unað.“
Prentsvertan á kverinu var varla þornuð þegar
Davíð Oddsson forsætisráðherra flutti tölu á flokks-
ráðsfundi Sjálfstæðisflokksins og boðaði miðstýrða
fólksflutninga af landsbyggðinni.
„Vissar byggðir eiga tæpast rétt á sér," sagði for-
sætisráðherra. Hann tilgreindi ekki nánar hvaða
byggðir hann ætti við en lét í það skína að hann ætti
fyrst og fremst við byggðir á Vestfjarðakjálkanum.
Boðaði hann síðan nauðungarflutninga fólksins frá
þessum stöðum og sagði að finna þyrfti úrræði til þess
að hjálpa þessu fólki að finna sér búsetu annarsstað-
ar.
Sveitarstjórinn á Suðureyri sagði, þegar hann
heyrði um þessar hugmyndir, að hann hefði haldið að
þær hefðu dáið út með Ceausescu í Rúmeníu. Sjálf-
stæðisflokkurinn og aðstoðarflokkur hans feta hins-
vegar í fótspor einræðisherrans og boða eyðingu
byggða og nauðungarflutninga.
Boðskapur forsætisráðherra á flokksráösfundinum
er enn eitt skrefið í þeirri leiftursókn gegn byggðum
landsins, sem ríkisstjórnin virðist hafa að leiðarljósi.
Forsætisráðherra hefur lýst því yfir að ekki verði gripið
til neinna sértækra aðgerða til hjálpar byggðarlögum
sem eiga í erfiðleikum. Hér er um að ræöa staði sem
verið hafa í byggð í aldaraðir, staði einsog Vopnafjörð,
Bakkafjörð og Fáskrúðsfjörð fyrir austan og Suðureyri,
Bíldudal og jafnvel Patreksfjörð fyrir vestan. Allir þess-
ir staðir liggja mjög vel að fiskimiðum og því hafa
byggðakjarnar risið þar upp. íbúar þessara staða hafa
í gegnum árin aflað ómældra tekna í þjóðarbúið, svo
hægt hefur verið að byggja upp nútíma samfélag hér
á landi. Ófáar krónur hafa runnið frá þessu fólki í
verslunarhallir á höfuðborgarsvæðinu. Nú þegar
harðnar í ári boðar forsætisráðherra nauðungarflutn-
inga burtfrá þessum stöðum, enda sýna útreikningar
hagfræðinga ríkisstjórnarinnar að mun hagkvæmara
sé að þjappa þjóðinni saman í nokkur Breiðholt en að
halda uppi byggð í öllu landinu.
Forsætisráðherra verður tíðrætt um „deyfilyfjaað-
ferðir" fyrri ríkisstjórna sem hafi bara frestað vandan-
um í stað þess að komast fyrir hann. í stað slíkrar
lækningar vill hann taka upp aflimunaraðferðina; verði
vart þælsæris einhversstaðar ber að höggva af liminn.
[ íslandsklukkunni segir frá því að konungur Dana
hafi látið flytja allan kopar og eir burt frá íslandi þar
sem endurreisa átti Kaupmannahöfn eftir stríð. Meðal
þeirra gersema sem þá voru brotnar niður var sjálf ís-
landsklukkan. Koparinn var svo notaður til að klæða
turnspírur Kaupmannahafnar.
Þegar móðuharðindin herjuðu á landsmenn komu
upp sterkar raddir í ríki Dana um að flytja íslensku
þjóðina til Jótlandsheiða.
Það verður tæpast talað um móðuharðindi nú, þótt
fyrirsjáanlegur sé samdráttur í afla, en höfuðborgin
hefur sogið til sín fjármagn af landsbyggðinni undan-
farin ár og koparþök prýöa nú musteri borgarinnar.
Reyndar ekki turna einsog í Kaupmannahöfn en með-
al nýrra koparþaka Reykjavíkur má nefna braggaþak
ráðhússins í Tjörninni.
Miöstýringin kemur ekki lengur frá Kaupmannahöfn
heldur úr Valhöll í Reykjavík. Þar sitja reiknimeistarar
Sjálfstæðisflokksins og hanna módel yfir hvaða
byggðir séu hagkvæmar og hverjar ekki. Fólkið sem
fest hefur rætur á þessum stöðum er afgangsstærð í
dæminu. -Sáf
Þtóðviuinn
Málgagn sósfalisma þjóöfrelsis og verkalýöshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagiö Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ritstjórnarfulltrúar: Árni Þór Sigurðsson, Sigurður Á. Friðþjófsson.
Rltstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Siðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 110 kr. Nýtt Helgarblað: 170 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1200 kr.
TJPPT & SROIIÐ
Eystrasaltsþj óðir
og Evrópa
Við sem höfiim hafl taugar til
þjóðemisshyggju smáþjóða (sem
við vonum að geti ekki orðið eins
háskaleg og þjóðemishræringar
með stórþjóðum) höfum að ýmsu
leyti staðið á gati andspænis þeim
hreyfingum sem nú hafa sigrað í
Eystrasaltslöndunum og tryggt
þeim sjálfstæði og aðskilnað frá
Sovétríkjunum. Það er ekki erfitt
að skilja sjálfstæðisstefhu þessara
þjóða: hún hefur tengst því að hið
sovéska yfirvald reyndi að „for-
rússneska“ þessi lönd, ekki síst
með því að flytja þangað fram-
leiðslu og rússneskumælandi
vinnuafl í stórum stíl. Þessi háski
fyrir tilveru þjóðanna hefur yfir-
gnæft flest annað og ráðið við-
brögðum nýrra forystumanna.
En hitt hefur mönnum gengið
verr að skilja hvers vegna á að
nota nýfengið sjálfstæði til þess að
marséra beint inn undir annað yfir-
þjóðlegt vald, þeas Evrópubanda-
lagið. Menn geta vissulega sagt
sem svo, að það sé ólíku saman að
jafna að lúta Sovétríkjunum sem
voru og miðstjóm Evrópubanda-
lagsins. En það er sama: smáþjóðir
sem nýheimt hafa sjálfstæði sitt
langþráð em venjulega viðkvæm-
ari en svo fyrir erlendum dagskip-
unum að þær láti sér í léttu rúmi
liggja að þurfa að lúta lögum og
reglum sem aðrir setja.
Samnburðarfræði
skáldsins
Má vera að Evrópufiknin í Es-
ytrasaltslöndunum sé að sumu
leyti tengd bláeygum vonum um
að Vestur-Evrópa hafi nú leyst öll
sín mál nokkuð vel og þeir sem í
fang hennar komist eigi von á mik-
illi aðstoð og liðsinni til að leysa
sín mál líka. En þær væntingar eru
eitthvað famar að dofna nú þegar -
Eystrasaltsþjóðimar mega reyna
það rétt eins og Pólverjar og fleiri,
að þótt Vesturlönd segi margt gott
og fallegt um frelsið og lýðræðið,
þá fer því fjarri að þau vilji opna
upp á gátt dymar að „ríka ídúbbn-
um“ og hjálpa mönnum inn. Menn
verða að geta borgað sinn að-
gangseyri.
Einn þeirra sem hefur varað
við „Evrópuvímunni" sem hann
kallar svo er eitt ágætasta skáld
Eistlands, Jaan Kaplinski. En
Kaplinski hefur nú um hríð verið
einn helstur málsvari eistncskra
bókmennta á erlendri grund og
ljóð hans hafa víða farið í þýðing-
um - heima fyrir hefur hann og
notið virðingar og vinsælda eins
og best verður á kosið.
Ekki alls fyrir löngu skrifaði
Jaan Kaplinski grein um „Evrópu-
vímuna“ i finnska dagblaðið „Uusi
Suomi“. Sjálfúr er hann ekki beint
hrifinn af Evrópudraumnum.
Meira en svo: hann gerir sig sekan
um „samanburðarfræði“ af því tagi
sem Morgunblaðið og ýmsir aðrir
aðilar telja allt að því glæpsamleg.
Hann leyfir sér nefnilega að bera
saman Evrópubandalagið og þau
íyrirheit sem á sínum tíma vom
gefin um samfélag þjóða innan
sovétríkjanna. Kaaplinski segir:
„Nýskipan mála“
„Hástemmdar blaðagreinar um
ungt fólk sem ekki lítur lengur á
sig sem Frakka eða Þjóðveija,
heldur sem Evrópumenn, minna á
það unga fólk sem sovéski áróður-
inn bjó til. En það unga fólk átti að
skynja sig fyrst sem sovétborgara
og sá samnefnari átti að heita
merkilegri en rússneskt, ukraínskt
eða eistneskt þjóðemi einstakling-
anna. Eða þá að þetta minnir á
bænduma sem (í sovétáróðrinum)
afsöluðu sér búum sínum til að
ganga í samyrkjubúið þar sem allir
áttu allt saman og möguleikamir
vom svo miklu meiri. Eða þá á
staðhæfingu nasista um „hina nýju
skipan mála í Evrópu“ sem átti að
fela í sér samband jafnrétthárra
þjóða, rikjasamband af nýrri gerð
sem ætti glæsta framtíð fyrir sér.“
Hin rétta formúla
Nú mun mörgum þykja sem
skáldið eistneska taki djúpt í ár-
inni, að líkja „þjóðasamfélagi"
Stalíns eða Hitlers við Evrópu-
bandalagið. Og víst er það svo að
Evrópubandalagið verður til með
allt öðmm hætti: það rekur menn
ekki á einn stóran bás með vopna-
valdi og aðferðum lögregluríkis.
Það er svo viss hliðstæða í því
fólgin, að Sovétríkin sem vom og
Evrópubandalagið byggja bæði á
því að búið sé að finna þá formúlu
fyrir samskiptum og viðskiptum
þjóða og einstakinga sem best er
og skilvirkust og því séu það eins-
konar „vísindi" að lúta þeirri form-
úlu. í Sovétríkjunum var formúlan
tengd sögulegri nauðhyggju (allar
leiðir liggja til hins „vísindalega“
sósíalisma með hans allsheijar-
áætlun). í EB er beitt efnahagslegri
nauðhyggju: Sá sem ekki er með,
hann mun farast. (Hve oft höfum
við ekki íslendingar fengið að
heyra slíkt og þvílikt að undan-
fomu.) Sá sem ekki dansar með,
hann er afturhaldsamður þjóðemis-
sinni, hann skilur ekki sinn vitjun-
artíma, hann er eiginlega á móti
öllum framfomm. Boðendur form-
úlanna em mjög hrokafullir í þeirri
trú að þeir hafi _ fúndið það svar
sem um munar: Aætlunarbúskapur
undir samstilltri stjóm eins flokks,
hann mun leysa allan vanda - eða
þá markaðsbúskapurinn undir
sameiginlegu eftirliti skrifráða í
Bmssel mun leysa allan vanda,
þjóðemislegan, menningarlegan,
efnahagslegan. Báðar formúlumar
em ávísun á hinn besta heim allra
heima og það er allt að því synd
gegn skynseminni að velta öðmm
möguleikum fýrir sér.
Flóttinn til Brussel
Og úr því við emm famir að
vitna í finnskt blað um Evrópu-
bandalagið: Olli Tammilehto skrif-
ar fróðlega grein fyrir skömmu í
vikublaðið Ny Tid sem hann kallar
„Flóttinn til Brussel". Þar talar
hann m.a. um hina „efnahagslegu
nauðhyggju" sem segir að allir
verði að laga sig að EB og helst
ganga í það:
„Hin efhahagslega nauðhyggja
með „kerfisbreytingu" og „stöðug-
leika" virðist krefjast æ fleiri dap-
urlegra ákvarðana: Það verður að
skera niður félagslegt öryggi, það
verður að hagræða fólki út í at-
vinnuleysi, það verður að lækka
laun, það verður að fresta um-
hverfisvemdinni... Slíkar ákvarð-
anir em erfiðar vegna þess að þær
hljóta að spilla fyrir vinsældum
valdhafa hjá almenningi. Hvað er
þá betra en að flytja þessar erfiðu
ákvarðanir til Bmssel - og komast
um leið hjá því að missa stöðu sína
í hinu finnska valdakerfi? Þar fyrir
utan hafa vissir stjómmálamenn
finnskir nokkra möguleika á að
komast upp og nær tindinum á enn
stærri valdaprýamíða (en hér
heima), valdapýramíða sem nær
yfir alla Evrópu, og þar er hægt að
taka ákvarðanir langt í burtu og án
þess að gremjulegt augnaráð kjós-
enda sé að tmfla menn.“
Þetta em ummæli sem vert er
að skoða vegna þess að í þeim er
að finna skýra hliðstæðu við það
sem hefur verið að gerast hér
heima. Það hefur verið að myndast
einskonar þögul samstaða ýmissa
stjómmálamanna og svo tækni-
krata um að best sé að „flýja til
Brussel“ með ákvarðanimar. Þær
séu svo erfiðar að venjulegt þing-
mannsefni sem þarf að horfast í
augu við kjósendur geti ekki risið
undir þeim. En þegar ákvörðunar-
valdið er komið til Brussel, þá em
allir yndislega stikkfrí: Atvinnu-
leysi, segir einhver, Suðureyri,
segir annar, Patreksfjörður - nei
því miður, við getum ekkert gert.
Það em til einhver „almenn skil-
yrði“, og reglur um þau em settar á
æðri stöðum.
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 22. október 1991
Síða 2