Þjóðviljinn - 22.10.1991, Blaðsíða 6

i f'f .8. iitt
I I í II É
ÞING
F RETE^FTK.
Spurt um málefni landsbyggðarinnar
Einar Már Sigurðarson situr nú á Alþingi sem varamaður Hjör-
leifs Guttormssonar og hefur þegar lagt fram fímm fyrirspurnir
til þriggja ráðherra um málefni er varða hagsmuni landsbyggð-
arinnar sérstaklega.
Einar Már Sigurðarson: Málarekstur er þyngri ( vöfum á Alþingi en I sveitar-
stjórnum. Mynd: Jim Smart.
Einar Már sagði í samtali við
Þjóðviljann að ekkert hefði komið
honum sérstaklega á óvart af þessari
fyrstu reynslu hans af setu á Al-
þingi. Hins vegar væri það ljóst, að
hér væri öll umfjöllun stirðari og
þyngri í vöfum en hann hefði vanist
í sveitarstjómarmálum á Austur-
landi.
- Það er rétt, ég hef lagt hér
fram fimm fyrirspumir, þar af tvær
til menntamálaráðherra um kennara-
menntun. I fyrsta lagi langaði mig
til að vita hversu margir af þeim
kennurum sem útskrifast hafa sl. 10
ár séu starfandi á þessum vetri, og
hvemig þeir skiptast eftir fræðslu-
umdæmum.
Ástæðan fyrir þessari fyrirspum
minni er einfaldlega sú, að mér virð-
ist sem útskriftir Kennaraháskólans
á kennurum hafi alls ekki skilað sér
til landsbyggðarinnar, þar sem þörf-
in á kennurum er mest. Þama virðist
því eitthvað vera að, og spumingin
er, hvort hægt sé að bæta þetta. Ný-
verið er búið að taka aftur lengingu
á kennaranáminu, m.a. með þeim
rökum að þetta skilaði sér ekki út í
skólana. Nú þori ég ekki að fullyrða
um það hvort þessi lenging hafi á
sínum tíma verið hugsuð til að bæta
úr þessu, en mér virðist greinilegt að
núverandi fyrirkomulag skili ekki
þeim árangri sem til er ætlast.
Önnur fyrirspum tengd þessari
varðar svo það hvort ráðherra hafi
einhver áform uppi varðandi fram-
kvæmd tillagna um dreifða og
sveigjanlega kennaramenntun, sem
einmitt er hugsuð til þess að koma
sérstaklega til móts við landsbyggð-
ina. Þessi tillaga liggur nú einhvers
staðar í skúffúm, og mér leikur ein-
faldlega forvitni á að vita hvort
áform séu uppi um að hrinda henni í
framkvæmd.
I tveim fyrirspumum mínum til
félagsmálaráðherra spyr ég annars
vegar um það hvað ráðherra ætli að
gera með nýlegt nefndarálit um
breytingar á skiptingu landsins i
sveitarfélög og hvaða verkefni ráð-
herra vilji færa frá ríkinu til sveitar-
félaga í framhaldi af væntanlegri
fækkun þeirra. Hins vegar langaði
mig til að vita hvemig ráðherra
hefði úthlutað þeim 15 miljónum kr.
sem ráðstafað var á fjárlögum til at-
vinnumála kvenna á landsbyggðinni
á þessu ári.
- Telur þú hugmyndimar um
fækkun sveitarfélaga ekki raunhæf-
ar?
- Ég er í sjálfu sér sammála því
að efla þurfi sveitarfélögin með því
að stækka þau. Hins vegar efast ég
um að rétt sé að framkvæma þetta
með lögþvingun héðan frá Alþingi.
Meginathugasemd mín er þó sú, að
ég held að hér sé verið að fara allt of
þunglamalega og erfiða leið til þess
að skapa vettvang til að taka við
verkefnum frá rikinu, og ég óttast að
þetta taki of langan tíma og verði of
erfitt L framkvæmd, þannig að menn
missi trú á því að hægt verði að
koma á þeirri valddreifingu sem
stefht er að. Spumingin er hvort það
sé ekki mun einfaldari leið að stofha
nýtt stjómsýslustig er taki að sér
þessi verkefni, eins og víða hefur
verið gert erlendis, þannig að sam-
eining sveitarfélaganna geti orðið
með eðlilegum hraða og án lög-
þvingunar. Þá er það líka galli á um-
ræddu nefhdaráliti að þar er ekki
gerð nánari grein fyrir því hvemig
ffamkvæma á þann kost sem nefnd-
in telur vænlegastan, að skipta land-
inu í 25-28 sveitarfélög. En þetta
hlýtur að ákvarðast meðal annars út
frá væntanlegum samgöngubótum.
Fyrirspum mín um ffamlag til
atvinnumála kvenna stafar af því að
við fengum á vettvangi landshluta-
samtaka sveitarfélaga bréf um þetta
þar sem æði stuttur ffestur var gef-
inn til svara, og mig Iangar að vita
hvað lá þar að baki.
Síðasta fyrirspumin er svo til
samgönguráðherra, þar sem spurt er
hvenær nefhd um jarðgangagerð á
Austurlandi muni skila af sér og
hvort ráðherra muni fylgja þeirri
stefnu sem mörkuð var á síðasta
kjörtímabili, að ffamkvæmdir við
jarðgangagerð á Austurlandi hefjist
strax að loknum ffamkvæmdum á
Vestfjörðum.
- Ert þú búinn að halda þína
jómffúræðu á þinginu?
- Já, ég gat nú ekki setið hér
nema einn dag án þess að taka til
máls. Ég blandaði mér eitthvað inn í
umræðu um tillögu Framsóknar-
manna um breytingu á sveitarst-
gjómarlögum strax á öðrum degi
mínum héma.
- Hvað verður þú lengi á þingi í
þetta sinn?- Ætli ég verði ekki út
þessa vikuna.
-ólg.
VIÐHOMF
Steingrímur J. Sigfússon skrifar
Afvopnun og öryggismál:
Umræða á krossgötum
'T fertugasta og sjötta alls-
A herjarþingi Sameinuðu
\ þjóðanna standa nú yfir í
JL JLfyrstu nefnd umræður
um afvopnunar- og öryggismál. í
rúmar tvær vikur samfíeytt, eða
frá 14.-30. október, munu standa
almennar umræður sem taka til
allra tillagna og allra þátta af-
vopnunar og öryggismála. Lík-
lega hafa slíkar umræður sjaldan
ef nokkurntíma farið fram í Ijósi
jafn mikilla breytinga og stórtíð-
inda og orðið hafa nú á fáeinum
mánuðum. Tekur það bæði til
stöðu afvopnunarmála og ekki
síður hvað snertir þróunina á
stjórnmálasviðinu.
Hæst ber auðvitað í umræðunni
nýffamkomnar tillögur, eða reyndar
tilkynningar, leiðtoga stórveldanna
um stórfelldan viðbótamiðurskurð
kjarnorkuvopna.
Í tilkynningu Bush Bandaríkja-
forseta frá 27. september sl. felst
m.a. að Bandaríkjamenn ákveða
einhliða að taka úr umferð og eyða
öllum kjamorkuvígvallarvopnum,
taka úr umferð meðaldræg kjam-
orkuvopn um borð í skipum og kaf-
bátum sem og sprengjur flugvéla úr
flugmóðurskipum, sprengjuflugvél-
ar sem bera kjamorkuvopn verða
teknar úr viðbragðsstöðu og vopn-
unum komið fyrir í geymslu, áætl-
anir um skammdrægar árásarfiaugar
verða lagðar til hliðar, stjóm kjam-
orkuheraflans verður endurskipu-
lögð o.fl. o.fl.
Svar Gorbatsjovs þann 5. októ-
ber sl. er á líkum nótum og boðar
ekki síður stórfelldar breytingar.
Ef litið er nokkur misseri til
baka má segja að þau séu vörðuð
stóratburðum á sviði afvopnunar-
samninga eftir áratuga vetur spennu
og vígbúnaðarkapphlaups. Ört batn-
andi sambúð stórveldanna, breyting-
ar í Sovétríkjunum og A-Evrópu,
startsamningur um fækkun lang-
drægra kjamorkuvopna, samningur
um takmörkun hefðbundinna vopna
og herafla í Evrópu (CFE) og nýleg
ákvörðun Frakka, Kínverja og fleiri
þjóða um að gerast aðilar að samn-
ingnum um bann við frekari út-
breiðslu kjamorkuvopna (NPT) em
nokkrir af stærstu atburðunum sem
standa uppúr.
Þegar þetta allt er haft í huga
þarf engan að undra að bjartsýni
gæti í málflutningi margra þjóða hér
á allsherjarþinginu. Það er trú
manna að ársins 1991 verði lengi
minnst fyrir stóratburði á þessu
sviði, sem ársins þegar straumhvörf-
in urðu. I raun má segja að í stað
vígbúnaðarkapphlaups sé nú hafið
afvopnunarkapphlaup þar sem
Bandaríkjamenn eru komnir í
fremstu röð keppenda. Fyrir nokkr-
um ámm hefðu það þótt tíðindi til
næsta bæjar og talsvert rúmlega það
svæðisbundnum ófriði af ýmsum
toga. Til viðbótar löngum stríðs-
hijáðum Austurlöndum nær em þar
oft nefnd til sögunnar Júgóslavía, S-
A-Evrópa og
Mið-Asía, Kóreu- ______
skaginn, sunnan-
verð Afríka, og
fleiri svæði mætti
því miður telja.
Og eins og
augu manna bein-
ast nú að nokkm ■■
leyti að öðmm
landsvæðum en
fyrr er einnig að verða breyting á
hvað vígbúnaðarógnina sjálfa snert-
ir. I ljósi nýjustu samninga og
ákvarðana þokast hættan af hinum
ógurlegu kjamorkuvopnabirgðum
risaveldanna nú nokkuð til hliðar
fyrir áhyggjum af notkun efna- og
sýklavopna í svæðisbundnum átök-
um og hættunni á ffckari útbreiðslu
kjarnavopna.
I raun má segja að í stað vígbúnaðar-
kapphlaups sé nú hafíð afvopnunar-
kapphlaup þar sem Bandaríkjamenn
eru komnir í fremstu röð keppenda.
Fyrir nokkrum árum hefðu það þótt
tíðindi til næsta bæjar...
sem em að gerast, að í stað kenn-
inga um ógnarjafnvægi, fælingar og
algerTar kröfu um gagnkvæmni í öll-
um skrefum samninga um afvopn-
unarmál skuli nú birtast á víxl frá
herveldunum tilkynningar um ein-
hliða stórfellda afvopnun.
En þrátt fyrir ofangreinda stórat-
burði og þróun í samskiptum hinna
gömlu risavelda, sem er ævintýri
líkust, em blikur á lofti. Athyglin
beinist í vaxandi mæli að þeirri
hættu sem friði í heiminum kann að
vera búin af þjóðemisátökum og
Persaflóastríðið
og það sem síðan
hefur komið á
daginn um kjam-
orkuvígbúnaðar-
áform Iraka hefur
sett hroll í ráða-
mcnn heimsmála
og sú staðreynd
að hægt hefur
miðað viðræðum bæði um nýtt sam-
komulag á sviði efnavopna og
sýklavopna minnir nú á sig. Reynsl-
an sýnir að það er einmitt í löndum
þar sem stjómmálaástand er óstöð-
ugt og á allt eins í átökum innan-
lands eins og milli ríkja, sem hættan
er mest á að öllum tiltækum vopn-
um sé bcitt af fullkomnu vægðar-
leysi.
Vegna ástands mála í Austur-
löndum nær og tilrauna til að koma
á friðarráðstefnu um deilur ísraels-
manna og araba hefur athygli manna
m.a. beinst að þeirri staðreynd að
þau fimm lönd sem afkastamest eru
í vopnaútflutningi sjá Miðaustur-
löndum fyrir milli 85-90% af öllum
Brottför hins erlenda hers úr iandinu
og fullgild þátttaka íslendinga í að
byggja upp nýja skipan öryggismála
er sjálfsagðari aðgerð en fyrr.
vopnum sem þar eru í notkun eða
þangað eru flutt. Af þessum sökum
er þeirri spumingu nú æ oftar varp-
að fram hvort ekki sé vænlegra til
árangurs að takmarka eða stöðva
með öllu vopnasendingar inn í
þennan stríðshrjáða heimshluta
heldur en að reyna að ná fram sömu
niðurstöðu, þ.e. afvopnun sem er
eina örugga leiðin til að tryggja að
vopn verði ekki notuð, með flókn-
um samningaviðræðum tuga rikja
við ákaflega erfiðar aðstæður. Hér
eru það að sjálfsögðu stórþjóðimar
sem verða að líta i eigin barm og
svara þeirri spumingu hvort þær séu
tilbúnar að afsala sér einhveiju af
vopnasölugróðanum í þágu slíkra
friðaraðgerða.
Önnur mikilvæg verkefni á sviði
afvopnunarmála, sem glímt verður
við á næstunni, em undirbúningur
að framlengingu og helst styrkingu
samningsins um bann við frekari út-
breiðslu kjamorkuvopna, NPT-
samningsins, árið 1995. Samningar
um útrýmingu efnavopna og sýkla-
vopna, víðtækari samningar um
fækkun hefðbundinna vopna, samn-
ingur um bann við tilraunum með
kjamorkuvopn og fjölmargt sem lýt-
ur að eftirliti, framkvæmd og stjóm-
un afvopnunarsamninga. Allt er
þetta þó sagt í því ljósi og þeirri von
að ekkert bakslag komi í samskipti
risaveldanna og þróunin verði þar
áfram í sömu átt og verið hefúr að
undanfömu. í þessu sambandi er þó
rétt að minnast þess að kjamorku-
veldin eru fleiri en bara Bandaríkin
og Sovétrikin. Kína hefiir enn sem
komið er lítið sýnt á spilin, a.m.k.
hvað kjarnorkuvopnabúnaðinn
snertir, og Érakkar em enn við sama
heygarðshomið í Suður- Kyrrahaf-
inu með sínar tilraunasprengingar.
Að lokum er það svo ljóst öllum
þeim sem horfa á þessar margvís-
legu krossgötur afvopnunar- og ör-
yggismála að samfellt og heildstætt
öryggiskerfi þjóða heimsins hlýtur
að vera það takmark sem stefna ber
á. Allir samningar, sem á einhvem
hátt takmarka vígbúnað, þurfa,
hversu velkomnir sem þeir em ann-
ars í sjálfu sér, að vera áfangi á
þeirri leið.
Allt þetta sem hér hefúr verið
talið breytir svo engu um þá stað-
reynd að varanlegan frið og farsæld
í heimsmálum verður að byggja á
stjómmálalegum stöðugleika og
réttlátari skiptingu jarðargæða en nú
er við lýði. Sumir ganga svo langt
að segja að það sé jafit mikilvægt
heimsfriði að útrýma harðstjóm,
hungri og fátækt eins og vopnum.
En sú hlið mála verður ekki reifúð
frekar að sinni.
Þjóðir heimsins hafa nú í hönd-
unum stórkostlegt tækifæri til að
koma betra og varanlegra skipulagi
á gæslu friðar og öryggis en nokkrn
sinni. Þar má hlutur okkar íslend-
inga síst eflir liggja og að sjálfsögðu
byijum við þar á tiltekt í eigin garði.
Brottför hins erlenda hers úr
landinu og fullgild þátttaka íslend-
inga í að byggja upp nýja skipan ör-
yggismála er sjálfsagðari aðgerð nú
en nokkm sinni fyrr.
Steingrímur J. Sigfússon.
alþingismaður situr nú Állsherjar-
þing Sameinuðu þjóðanna.
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 22. október 1991
Síða 6