Þjóðviljinn - 23.10.1991, Qupperneq 2

Ekki er allt gull sem glóir
Samningar hafa tekist milli Evrópubandalagsins og
EFTA- ríkjanna um Evrópskt efnahagssvæði. Eftir
langa samningalotu á mánudag og aðfaranótt þriðju-
dags féllust fulltrúar bandalaganna tveggja á mála-
miðlanir sem dugðu til að samningar tækjust.
Síðasta lota samningaviðræðnanna hefur fyrst og
fremst snúist um fisk og þungaflutninga. Árangur
samningamanna EFTA varðandi fiskinn sérstaklega
er nokkur pólitískur sigur fyrir Jón Baldvin Hanni-
balsson og Gro Harlem Brundtland, sem bæði lögðu
mikið í sölurnar fyrir þennan samning. Þau hafa
haldið allvel á samningamálunum út frá sínum pólit-
ísku forsendum. Það eru hins vegar mikil vonbrigði
að ekki tókst að ná fram meginkröfu íslendinga, sem
utanríkisráðherra sagði reyndar fyrir skömmu að
væri úrslitaatriði af okkar hálfu, en það er frjáls
markaðsaðgangur fyrir íslenskar sjávarafurðir.
Hinu má ekki gleyma, og Þjóðviljinn hefur áður
bent á það í ritstjórnarskrifum sínum, að samningur-
inn um EES snýst síður en svo eingöngu um fisk og
sjávarútveg. Eins og sakir standa virðist aðeins
toppurinn á ísjakanum vera sýnilegur almenningi í
landinu, en það sem fylgir með er afar óljóst.
Hætturnar sem fylgja þessum samningi leynast
víða, ekki síst í tengslum við kaup erlendra aðila á
landi og Ijárfestingum almennt í íslensku atvinnulífi.
Ennfremur er Ijóst að dregið verður úr kröfum um
þýðingu á fjölmiðlaefni, en það hefur verið aðal okk-
ar íslendinga í menningarmálum að gera strangar
kröfur í þeim efnum. Ein alvarlegasta hættan sam-
fara þessum samningi í fyrrinótt tengist þó sjálfri
málsmeðferðinni á næstunni. Hætt er við að ríkis-
stjórnin muni nota þennan árangur í sjávarútvegs-
málum til að knýja sitt fólk til að samþykkja pakkann
í heild, jafnvel þótt enn sé með öllu óljóst hvert inni-
hald hans er. Hættulegt er það ekki síst vegna þess
augljósa valdaafsals sem felst í samningnum, afsals
á löggjafarvaldi, dómsvaldi og framkvæmdavaldi.
Við munum þurfa að gangast undir lög og reglugerð-
ir Evrópubandalagsins um ókomna framtíð og sér-
stakur fjölþjóðlegur dómstóll verður settur á laggirn-
ar sem dæma mun í ágreiningsmálum. Þessi hluti
málsins þarf að vera í forgrunni þeirrar umræðu sem
fram mun fara í samfélaginu á næstunni. Einnig þær
áhyggjur sem margir hafa lýst, og flestir eru sam-
mála um í nágrannalöndunum, að EES- samningur-
inn sé aðeins anddyri Evrópubandalagsins og því
óhjákvæmilegt að þeirri kröfu vaxi ásmegin hér á
landi að ísland sæki um aðild að EB. Enn sem kom-
ið er vilja þó fæstir tala hátt um það mál.
Stjórnarandstaðan hefur krafist þess að þjóðarat-
kvæðagreiðsla fari fram um EES-samninginn. Þetta
er sjálfsögð krafa því hér er á ferðinni aöild að
„stærsta markaðssvæði heims" eins og samninga-
menn sjálfir orða það og trúlega eitt umfangsmesta
valdaafsal sem um getur í íslenskri sögu. Ráðherrar
geta ekki hafnað þeirri kröfu með vísan til þess að
kosið hafi verið um Evrópumálin í kosningunum í
vor. Davíð Oddsson, formaður Sjálfstæðisflokksins,
marglýsti því yfir í kosningabaráttunni, og það sama
gerði Jón Baldvin Hannibalsson, að ekki væri tíma-
bært að kjósa um Evrópumálin, það kæmi síðar
tækifæri til þess.
Það er brýnt að hafa í huga, nú þegar samkomu-
lag hefur tekist um Evrópskt efnahagssvæði, að
þessu máli er síður en svo lokið af hálfu okkar (s-
lendinga. Enn á eftir að Ijalla ítarlega um heildar-
samninginn í utanríkismálanefnd, sem reyndar hefur
verið freklega sniðgengin, ekki síst þessa síðustu
daga, á Alþingi og úti í þjóðfélaginu. Og það er úr-
slitaatriði að ekki verði aðeins horft á málin frá pen-
ingalegu sjónarmiði, til þess eru allt of miklir hags-
munir í húfi, hagsmunir frjálsrar þjóðar í sjálfstæðu
landi.
ÁÞS
ÞTópviijinn
Málgagn sóslalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandl: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdasfjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guðmundsson.
Rltstjómarfulltrúar: Ámi Þór Sigurðsson, Sigurður Á. Friðþjófsson.
Rltstjóm, skrlfstofa, afgreiðsla, auglýslngar: Slðumúla 37, Rvfk.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setnlng: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð I lausasölu: 110 kr. Nýtt Helgarblað: 170 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1200 kr.
UPPT & SKOMÐ
Ríkisstjórn rúin
trausti
Morgunblaðið birti í gær niður-
stöðu úr skoðanakönnun Félags-
vísindastofnunar um fylgi flokka
og ríkisstjómar. I könnuninni kem-
ur fram að ríkisstjóm Davíðs
Oddssonar er algjörlega rúin
trausti. Einungis 35,5 prósent kjós-
enda segjast styðja ríkisstjómina
og hefur sitjandi ríkisstjóm senni-
lega aldrei mælst með minna fylgi,
einkum og sér í lagi þegar til þess
er litið að stjómin hefur aðeins set-
ið í tæpt hálft ár.
Þetta kemur þó fæstum á óvart.
Þrátt fyrir sterkan þingmeirihluta
hefúr þessi ríkisstjóm átt litlu fylgi
að fagna ffá upphafi. Mjög margir
stuðningsmenn Alþýðuflokksins
vildu láta á það reyna hvort ekki
væri hægt að endumýja stjómar-
samstarf við Alþýðubandalag og
Framsóknarflokk eflir kosningar,
en forysta flokksins eygði mögu-
leika á langþráðum faðmlögum við
Sjálfstæðisflokkinn og áttu for-
menn Alþýðuflokks og Sjálfstæð-
isflokks sögulegt stefnumót í Við-
ey þar sem gengið var frá heiðurs-
mannasamkomulagi um myndun
nýrrar ríkisstjómar, í lítilli þökk
margra.
Yfírleitt hafa ríkisstjómir tölu-
verðan velvilja landsmanna til að
byija með, en því var ekki svo far-
ið með þessa ríkisstjóm. Strax i
júní naut ríkisstjómin einungis
fylgis 41,3 prósenta þjóðarinnar,
en var þó enn með meira traust en
stjómarandstaðan, sem naut þá
stuðnings 39,6 prósenta þjóðarinn-
ar, samkvæmt skoðanakönnun sem
Félagsvísindastofhun gerði í upp-
hafi sumars.
Uppskera ríkisstjómarinnar í
sumarlok er svo ansi rýr þrátt fyrir
að tíð hafi verið óvenju góð. 51,2
prósent þjóðarinnar segjast vera
andvíg ríkisstjóminni en einungis
35,5 prósent styðja hana.
Miðstýringin
Þrátt fyrir að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi ætíð sagst andvígur mið-
stýringu og forsjárhyggju er sú
ekki raunin þegar flokkurinn sest í
stjómarráðið. Orð og gerðir fara
þar ekki saman. Ferill þeirrar ríkis-
stjómar sem nú situr er þar engin
undanteknin, nema síður sé.
Tilskipanir hafa komið í stað
samráðs og fát og fúm einkennt
vinnubrögð ráðherranna. Nægir
þar að nefna vaxtaskrúfuna sem
fjármálaráðherra kom af stað í
byijun sumars, hringlandaháttinn
með húsbréfakerfið, tilskipanaæði
heilbrigðisráðherra, afstöðuleysi
umhverfisráðherra, laumuspilið
með EES-samninginn, álversklúðr-
ið, upphlaup menntamálaráðherra
nokkrum dögum áður en skólahald
hófst og klúðursleg vinnubrögð
við myndun nefndar til að móta
framtíðarstefnu í sjávarútvegsmál-
um þar sem stjómarandstaða og
hagsmunaaðilar em sniðgengnir.
Að ekki sé talað um yfirlýsinga-
gleði forsætisráðherrans, sem náði
hámarki í vikunni sem leið þegar
hann setti sjálfan sig í dómarasæti
og ákvað að vissar byggðir ættu
ekki rétt á sér.
Það er því af nógu að taka þeg-
ar leitað er skýringa á lélegu gengi
ríkisstjómarinnar.
Frjálshyggjunni
hafnað
Hér hefur aðeins verið minnst
á framgöngu ráðherranna í einstök-
um málum en ekki verið farið út í
sálminn um velferðarkerfið og þá
stefnubreytingu í þeim málum sem
þessi ríkisstjóm hefur boðað.
Snúum okkur að því. Heil-
brigðisráðherra reið þar á vaðið
með auknum álögum á sjúka, aldr-
aða og bamafólk þegar lyfjareglu-
gerðinni var breytt. Þegar nær dró
hausti bámst svo fréttir um að á
teikniborði ríkisstjómarinnar væm
hugmyndir um frekari gjaldtökur í
heilbrigðiskerfinu og skólagjöld.
Ljóst var að fijálshyggjan reið
röftum á stjómarheimilinu, enda
fylgdi hugmyndasmiðurinn og
guðfaðir ríkisstjómarinnar, Hannes
Hólmsteinn Gissurarson, forsætis-
ráðherranum þegar hann vísiteraði
íhaldsmenn í Evrópu og á fund við
Bush á hótelherbergi í New York.
Almenningur hefúr hinsvegar
sýnt hug sinn til þessarar steíhu-
breytingar. Nægir að minna á
íjöldamótmæli námsmanna við
setningu Alþingis, undirskrifta-
söfnun í Hafnarfirði og nágranna-
sveitarfélögum og viðbrögð manna
við hugmyndum forsætisráðherra
um hreppaflutninga frá byggðar-
lögum sem hann hefúr ekki vel-
þóknun á.
Útkoman í skoðanakönnuninni
kemur því engum á óvart, nema ef
vera kynni einstaka Alþýðuflokks-
manni.
Hinn raunverulegi
j af naðarmannaf lokkur
Ef litið er á fylgi flokkanna í
fyiTnefhdri skoðanakönnun kemur
í ljós að Alþýðubandalagið vinnur
mest á, fengi 19,5 prósent en hafði
14,4 prósent í kosningunum. Al-
þýðuflokkurinn tapar hinsvegar
mestu fylgi, fengi nú 11,1 prósent í
stað 15,5 í kosningunum.
Þetta kemur heldur ekki á
óvart. Alþýðuflokkurinn hefúr ekki
náð neinum af sínum málum fram í
samstarfí við Sjálfstæðisflokkinn,
ef EES-samningurinn er undanskil-
inn, en enn er ekkert um það vitað
hvort þingmeirihluti er fyrir sam-
komulaginu, þannig að afdrif þess
samkomulags á Alþingi eru enn
óljós. Stefna ríkisstjómarinnar í
landbúnaðar- og sjávarútvegsmál-
um er jafh torræð og ályktanir síð-
asta landsfúndar Sjálfstæðisflokks-
ins um þessa málaflokka. A þessi
tvö mál lögðu þó þingmenn Al-
þýðuflokksins höfúðáherslu þegar
gengið var frá stjómarsáttmálan-
um. Þá hafa ráðherrar Alþýðu-
flokksins reynst kaþólskari en páf-
inn þegar að frjálshyggjunni kemur
og fellur það ekki í kramið hjá
stórum hópi kjósenda, sem taldi
Alþýðuflokkinn enn standa undir
nafni sl. vor.
Hvað Alþýðubandalagið varðar
þá blasir nú við að kjósendur lfta
til þess sem höfuðandstæðings rík-
isstjómarinnar og þeirrar stefnu
sem hún stendur fyrir. Það er til
Alþýðubandalagsins sem fylgi
jafnaðarmanna leitar, enda Al-
þýðubandalagið hinn raunvemlegi
jafhaðarmannaflokkur þessa lands,
flokkur sem vill standa vörð um
velferðarkerfið og jafna lífskjörin í
landinu.
Reykjanesið
Einsog áður hefur verið sagt
kemur fylgishrun ríkisstjómarinnar
fæstum á óvart. Hið raunverulega
undmnarefni þessarar könnunar er
hinsvegar hvemig pólitískt lands-
lag á Reykjanesi hefúr gjörbreyst
frá þvi í vor.
Þar hefúr gengi A-flokkanna
snúist við. Alþýðuflokkurinn hefúr
löngum átt mjög góðu gengi að
fagna á Reykjanesi en Alþýðu-
bandalagið átt erfitt uppdráttar.
Kemur þar margt til. Alþýðu-
bandalagið hefur goldið fyrir ein-
arða afstöðu sína gegn hemum á
Miðnesheiði en virðist ekki gera
það lengur. Endalok kalda stríðsins
endurspeglast því á dálítið annan
hátt í þessari könnun en Bjöm
Bjarnason og sálufélagar hans
hefðu búist við. Alþýðubandalagið
er samkvæmt þessari könnun næst-
stærsti stjómmálaflokkurinn á
Reykjanesi með 20,6 prósent at-
kvæða.
Fylgi Alþýðuflokksins hefur
hinsvegar hrapað úr 23,3 prósent-
um í kosningunum í vor í 11,9 pró-
sent og virðist nú í sömu spomm
og Alþýðubandalagið þegar það
hefúr átt erfiðast uppdráttar í kjör-
dæminu.
Tvennt hefur eflaust haft afger-
andi áhrif á fylgi Alþýðuflokksins í
Reykjaneskjördæmi. Þar kemur
fyrst til hringlandaháttur Jóns Sig-
urðssonar í álmálinu. Suðumesja-
búum finnst sem þeirra hlutverk
hafi verið asnans sem elst hefiir
við álgulrót iðnaðarráðherrans. í
öðm lagi er það svo atlagan að St.
Jósefsspítala, sem Hafnfirðingar
munu aldrei fyrirgefa Sighvati
Björgvinssyni.
Fyrsta umræða um fjárlaga-
fmmvaip ríkisstjómarinnar hófst í
gær. Niðurstaðs skoðanakönnunar
Félagsvísindastofnunar er þarft
veganesti fynr óbreytta stjómar-
þingmenn þegar þeir taka afstöðu
til einstakra liða fmmvarpsins,
einkum þeirra liða sem snúa að
velferðinni og þeim jöfnuði sem
íslendingar, þrátt fyrir allt, búa við
í dag. Munu þingmennimir láta
ráðherrana svínbeygja sig til
hlýðni eða munu þeir laka mark á
afstöðu almennings? _s£f
JóÐVILJiN'N fvliuvikudagur 23. uktóber 1»91
Síða 2