Þjóðviljinn - 01.11.1991, Qupperneq 4

Friðinum
gefiö tækifæri
Madrid-ráðstefnan um frið í Mið- Austurlöndum,
sem hófst á miðvikudag, markar þáttaskil vegna þess
að á ráðstefnunni hittast í fyrsta skipti við samninga-
borðið talsmenn ísraela og araba, en stríðið við botn
Miðjarðarhafs er langvinnasta styrjöld þessarar aldar.
Fréttaskýrendur eru hóflega bjartsýnir á mikinn ár-
angur af þessari ráðstefnu, en það eitt aö tekist hefur
að fá deiluaðila til að setjast við sama borð er þó
skref í rétta átt.
Það má segja að ráðstefnan sé rökrétt framhald
þeirrar þróunar sem átt hefur sér stað í alþjóðamálum
á undanförnum árum; lokum kalda stríösins og
Persaflóastríðsins. Ályktanir Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna lágu til grundvallar styrjöld fjölþjóðahersins
gegn frak. Bandaríkjamenn lögðu mikla áherslu á
nauðsyn þess að þeim ályktunum væri framfylgt. Þá
var þeim bent á eldri ályktanir þar sem Öryggisráðið
krafðist þess að fsraelar skiluðu aftur þeim svæðum
sem þeir hafa hertekið síðan í sex daga stríðinu
1967. Þetta eru Vesturbakki Jórdanar og Gaza-svæð-
ið - þar sem Intifata- uppreisnin hefur staðið í rúm
þrjú ár og fjöldi palestínskra barna orðið fórnarlömb
ísraelskra hermanna - austurhluti Jerúsalem, Gólan-
hæðir og Suður-Líbanon.
Bush Bandaríkjaforseti minntist á þetta í ávarpi
sínu á ráðstefnunni og sagði að málamiðlun um
landamæri væri forsenda friðar á svæðinu. Shamir,
forsætisráðherra (sraels, þvertók hinsvegar fyrir það í
ávarpi sínu í gær að ráðstefnan snerist um landa-
mæri, þar eð herteknu svæðin væru þegar hluti af
ísrael og ekki til umræðu að skila þeim.
Almenningsálitið í heiminum hefur snúist gegn her-
skárri útþenslustefnu Ísraelsríkis. Lengst af áttu þeir
hauk í horni þar sem bandarísk stjórnvöld voru, en
breyttar aðstæður í alþjóðamálum gera það að verk-
um að Ísraelsríki er ekki sá nauðsynlegi bandamaður
í baráttunni gegn heimskommúnismanum sem haldið
var fram. Þá hafa grímulausar ofsóknir ísraela gegn
palestínskum flóttamönnum á herteknu svæðunum
snúið almenningsálitinum í Bandaríkjunum, sem og
annarsstaðar, gegn hernáminu. Einnig hefði verið erf-
itt fyrir Bandaríkjamenn að réttlæta það að standa
yrði við sumar ályktanir Öryggisráðsins en ekki aðrar.
Bandaríkjamenn þvinguðu því Israela til að setjast að
samningaborðmu og var þeim nauðugur einn kostur
því efnahagur ísraela er meira og minna háður
bandarískri aðstoð.
Það er afar mikilvægt að lausn fáist á viðkvæmum
deilumálum í þessum heimshluta og að sú lausn feli í
sér að Palestínumenn verði fullvalda þjóð í eigin
landi. Þótt þjóð hafi verið undirokuð í aldir réttlætir
það engan veginn að hún undiroki aðra þjóð.
Gyðingar fengu eftir síðari heimsstyrjöldina úthlut-
að landi, þrátt fyrir að þar byggi fyrir önnur þjóð. Fljót-
lega eftir það byrjuðu þeir að færa út landamærin
þannig að þau landsvæði sem þeir hafa hernumið eft-
ir 1967 eru aðeins hluti af útþenslu ísraels frá stofnun
þess.
Flestir viðurkenna nú orðið tilverurétt ísraels. Sam-
tímis er tilveruréttur Palestínumanna almennt viður-
kenndur og sama gegnir um rétt þeirra til að búa í
eigin landi. Þetta er viðfangsefni ráðstefnunnar í
Madrid, viðfangsefni sem er erfitt en krefst úrlausnar.
Stríðið hefur sett mark sitt á íbúa þessa svæðis og
seint mun gróa um heilt. Börnin sem haldið hafa á
lofti merki Intifata munu aldrei gleyma barsmíðum og
drápum albrynjaðra hermanna Israels, ekki frekar en
gyðingar gleyma ofsóknum nasista í síðari heims-
styrjöldinni. En það er krafa heimsins aö nýjar kyn-
slóðir fái að vaxa upp í þessum heimshluta án hins
stöðuga ótta sem elur á hatri og grimmd. Það verður
að gefa friðinum tækifæri.
-Sáf
Útgefandi:
Útgáfufélagið
Bjarki h.f.
Framkvæmdastjóri:
Hallur Páll Jónsson
Ritstjórar:
Árni Bergmann,
Helgi Guömundsson.
Ritstjórnarfulltrúar:
Árni Þór Sigurðsson,
Sigurður Á.Friðþjófsson
Umsjónarmaður
Helgarblaðs:
Bergdís Ellertsdóttir
Auglýsingastjóri:
Steinar Harðarson
Afgreiðsla:
»68 13 33
Auglýsingadeild:
»68 13 10-68 1331
Símfax:
68 19 35
Verð:
170 kr. í lausasölu
Setning og umbrot:
Prentsmiðja
Þjóðviljans hf.
Prentun:
Oddi hf.
Aðsetur:
Síöumúla 37,
108 Reykjavik
Helgarpistill
Þau tíðindi gerðust á Kirkju-
þingi að ályktað var um þá kyn-
legu blöndu í samtímanum sem
hefur fengið samnefnarann nýald-
arhreyfing. Kirkjan vildi vara við
því fyrirbæri. Það var minnst á
það, að margt væri þar á kreiki
sem væri andstætt kristnum grund-
vallarhugmyndum. Það var líka
minnst á það „sjálfsdekur" sem
einkenni margt í þeim andlegheit-
um sem við nýja öld eru kennd.
Það var líka á það minnst að hreyf-
ingar þessar hrærðust mjög í harðri
sölumennsku.
Hvað er kirkjan að
ybba sig?
Nú muna aðrir sjálfsagt betur,
en ekki man þessi skrifari hér eftir
þvi í svipinn að þjóðkirkjan hafi á
seinni árum verið jafn ákveðin í af-
stöðu til þeirrar blöndu úr endur-
holdgunarhugmyndum, spíritisma,
Iífmögnunarfitli og mörgu fleiru
sem hefur mjög gert tilkall til at-
hygli manna nú á seinni árum. Því
má við því búast að samþykktin
um nýaldarhreyfingamar verði af
þeim sem þar koma helst við sög
Kirkjan og nýaldar-
hreyringarnar
talin mikið ofstækisplagg. Þeir
munu kveina sárt og segja að það
sé verið að ofsækja þá með útskúf-
unum og umburðarleysi.
Viðbrögð í þá veru mátti
greina í útvarpsspjalli við einn ný-
aldarmann, Guðmund Einarsson.
Og þeim á vafalaust eftir að íjölga
á næstunni, þegar menn hafa kom-
ist yfir tiltölulega ómerkileg átök
um kirkjugarðspeninga á sama
kirkjuþingi.
Ekki er allt
kristindómur
Nú cr það vitaskuld út í hött að
tala um að biskup og þjóðkirkjan
fari með ofsóknir og bannfæringu í
sínum málflutningi. Allt er þar í
heldur kurteislegum anda. Margir
munu segja að kirkjan hefði átt að
taka fyrr til máls urn þcssa hluti og
þá með enn afdráttarlausari hætti.
Og það sem fram kemur er í raun-
inni ckki mikið meira en það, að
kirkjan gcgnir þeirri skyldu sinni
að niinna menn á að kristindómur
er ekki hvað sem vera skal. Þvi
það er nefnilega eitt af einkennum
nýaldar að breiða sig út yfir allt í
einhverri náttúrulausri andlegheita-
þoku. Og með þeim hætti er reynt
að hnika t.d. Kristi til, gera hann
að „fyrsta nýaldarmanninum“ og
um leið að einum af mörgum and-
ans ljósum scm menn svo eins og
gefast fyrirfram upp við að gera
nokkum grcinamtun á. Enda skipta
þeir ckki máli að ráði; það sem
skiptir máli er vegferð MÍN upp
feiknalangan þróunarstiga upp í
„mcira Ijós“.
Kirkjan
minnihlutafélag?
En það var eitt öðru merkilegra
í málfiutningi fyrrgreinds nýaldar-
manns um þjóðkirkjuna og sam-
þykkt hennar. Hann sagði sem svo,
að þessi þjóðkirkja mætti nú ekki
við því að vera að belgja sig mik-
ið. Hún væri ósköp aum og vesæl.
Skoðanakannanir sýndu að um
áttatíu prósent þjóðarinnar tryðu á
guð að eigin sögn. Afiur á móti
væru það ekki nema 12-14% ein-
staklinganna sem játuðu kcnningar
kirkjunnar (til dæmis um algjöra
sérstöðu Krists í sögu mannanna).
Og hann hefði getað haldið áfram
og minnt á það, að á meðan játar
um helmingur íslendinga trú á
endurholdgun, sem er fullkomlega
ókristin kenning, þótt þeir séu
kannski ekki alltof margir sem
gera sér það ljóst.
I framhaldi af þessu sagði ný-
aldarmaðurinn að vel mætti kalla
þjóðkirkjuna sértrúarsöfnuð. Altént
væri hún ekki í takt við tímann,
fylgdist ekki með skoðunum al-
mennings. Og var auðséð að þetta
sem síðast var nefnt var talið mjög
ámælisvert.
Að eltast við
meirihlutann
Hér er nú rétt að nema staðar
og gá til veðurs.
Það getur vel verið að í þeim
skilningi sem Guðmundur Einars-
son nefnir sé þjóðkirkjan orðin
„sértrúarsöfnuður“. Altént minni-
hlutafélag (eins þótt hún sé í þeirri
þverstöðufullu aðstöðu að njóta
mikilla forréttinda framyfir önnur
sannfæringarsamtök sem opinber
stofnun). Að vísu mundi það reyn-
ast mjög erfitt að greina sundur
kristin og ókristin viðhorf í ís-
lensku trúarlífi, því landsmenn eru
mjög seigir við það að „blanda á
staðnum" eins og kunnugt er. En
hvað sem því líður: við skulum
barasta taka því að ýmsar grund-
vallarkenningar kirkjunnar njóti
ekki lengur viðurkenningar nema
minnihluta þjóðarinnar. Spuming-
in sem þá kemur upp er þessi:
hvemig ætla menn að laka á því?
Og þá er rétt að taka það skýrt
fram að það er alls ekki ámælisvert
ef þjóðkirkjan er ekki í takt við
eitthvað sem nefna má „tíðaranda“.
Eitthvað sem er „best og vinsæl-
ast“ á okkar dögum. Þvert á móti:
hún getur talið sér það til tekna ef
svo reynist vera. Það er auðvelt að
sýna fram á að það sé háskalegt
fyrir kirkjuna að einangrast frá al-
menningi, tala ekki það mál sem
fólk skilur og þar fram eftir götum.
En miklu hættulegra er það þó ef
kirkjan er á hlaupum efiir hverjum
þeim tískuskilningi sem uppi verð-
ur á hverjum tíma í eilífðarmálun-
um. Lagar sig sífellt að því sem
þægilegast er. Passa að enginn
styggist.
Hann var ekki
þægilegur
Vegna þess blátt áfram að þá
em menn komnir út í einhverskon-
ar markaðsskilning í trúmálum.
Með öðrum orðum þann, að það
sem mestrar hylli nýtur það sé rétt.
Besta trúin er vinsælasta trúin.
(Og þeir sem tapa í vinsældum
eiga bara að halda sér saman.)
Ergo: endurholdgun er sannari en
hið kristna drama. Með slíkri
hegðun væru menn fijótir að grafa
sér gröf, íyrirgera bæði sjálfsvirð-
ingu sinni og möguleika á að njóta
virðingar annarra. Með því hefðu
menn líka misst sjónar á einu því
grundvallaratriði sem mestu skipt-
ir. En það er blátt áfram þetta:
Kristur er síst af öllu þægilegur.
Það hefur að sönnu verið oft og
mikið reynt í sögunnar rás að gera
hann að meinleysingja (til að allir
geti haldið áfram að lifa eins og þá
lysti, utan við alla alvarlega kröfu-
gerð). Kirkjunnar menn hafa vitan-
lega komið þar mikið við sögu
sjálfir. En hvemig sem menn engj-
ast og teygja sig og toga sundur
orð og athöfn verður ekki fram hjá
þessari höfuðstaðreynd komist: að
Kristur er ekki þægilegur. Síst af
öllu okkar sérhyggju, sjálfumgleði
og „eignagleði“.
Fagnaðarerindi?
Endurholdgunin til að mynda,
hin nýja þjóðtrú við hliðina á þjóð-
kirkjunni, hún er hinsvegar afar
þægileg. Ef menn leggja sig eftir
innri röksemdum hennar, þá þýða
þær að allt sé eins og það á að vera
og geti ekki öðruvísi verið. Þeir
sem eru illa settir í heiminum, þeir
em það af því að þeir hafa til þess
unnið með hegðun í fyrra lífi. En
við meðalíslendingar, sem eigum
hundrað þúsund bíla og mesta hús-
næði í heimi, við erum vel settir af
því við eigum það skilið. Við erum
„gamlar sálir“ sem hafa til þess
unnið í mörgum endurfæðingum.
Og við ætlum að halda áfram að
vera góðir við okkur sjálfa, af því
að við erum svo góðir, merkilegir
og yndislegir nú þegar.
Svona er nú það.
NÝTT HELGARBLAÐ 4
FÖSTUDAGUR l. NÓVEMBER 1991