Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1995, Qupperneq 11

MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 1995
11
Greiðslumat á
hæpnum forsendum
í greiðslumati við húsnæðis-
kaup er fjárhæð lána ákveðin.
Greiðslumat er áreiðanlegt í
grannlöndum okkar. Lán eru
óverðtryggð og kaupendur vinna
sig fljótt út úr fyrsta vanda. Hér-
lendis hefur matið hins vegar ekki
reynst vel. Hér er gjörólíkt skipu-
lag með verðtryggðum jafn-
greiðslulánum til margra áratuga
og vaxtabótakerfi sem er ekki til
bóta. Mánaðarleg greiðslubyrði af
húsnæðisláni vegna blokkaríbúðar
verður liðlega 20 þúsund í 40 ár.
Ekki ér gerlegt að meta greiðslu-
getu kaupandans svo langt fram í
tímann.
Öruggt greiðsiumat
Erlendis hafa menn í áratugi
miðað fjárhæð húsnæðislána við
að greiðslubyrðin verði ekki hærri
en 25% af launatekjum meðalfjöl-
skyldu. Lánin eru óverðtryggð, oft
til 25 ára, vextir fastir eða breyti-
legir. Greiðslubyrði fyrstu afborg-
unar er alltaf þyngst. Lánin greið-
ast jafnt og þétt niður um 4% á ári
svo vaxtagreiðslur minnka
stöðugt. Auk þess er ávallt einhver
verðbólga og eftirstöðvar rýrna að
raunvirði þegar frá líður. Þetta
veldur því að greiðslubyrðin léttist
að raunvirði um 25-30% á fyrstu
fimm árunum eftir kaupin.
Þessi minnkun á greiðslubyrð-
inni er í raun forsenda fyrir því að
greiðslumat skili árangri.
Greiðslubyrðin léttist nægilega
hratt til þess að mest reynir á mat-
ið fyrstu árin eftir kaupin. Eftir
það hefur fólk unnið sig frá vand-
anum. Þótt tekjur fjölskyldu
minnki þegar frá kaupunum líður
hefur matið skilað hlutverki sínu.
Eftir áratug er greiðslubyrðin til
dæmis orðin helmingi léttari en
hún var við kaupin.
Þegar kaupgeta er metin þurfa
menn að sjá launatekjur fjölskyldu
fyrir í 345 ár eftir kaupin. Að þeim
tíma liðnum er hún komin yfir
versta hjallann. Með því að líta á
tekjur nýliðinna ára er greiðslu-
matið tiltölulega auðvelt og öruggt.
Helsta hættan er að aðstæður
breytist snögglega til hins verra
innan fárra ára frá kaupunum, til
„Mánaðarleg greiðslubyrði af húsnæðisláni vegna blokkaríbúðar verður liðlega 20 þúsund í 40 ár,“ segir Stef-
án m.a. í grein sinni í dag.
Kjallarinn
kaupendur hér á landi fá verð-
tryggð lán, með fastri greiðslu-
byrði í 40 ár. Lánsfjárhæð ákveðst
í greiðslumati Húsnæðisstofnunar
ríkisins og miðast við launatekjur
kaupenda þegar kaupin eru gerð.
Eðli húsbréfalánanna og vaxta-
bótakerfið valda því að öryggi
matsins er lítið og greiðslumatið
þjónar illa hlutverki sínu í hús-
bréfakerfinu. Forsendur öruggs
greiöslumats er að greiðslubyrði
léttist þegar frá líður. Greiðslu-
og menn þurfa að sjá fyrir tekjur
og persónulegar aðstæður kaup-
enda í 30-40 ár. Þær áætlanir
verða húsnæðisráðgjafar að byggja
á launatekjum fólks síðustu árin
áður en kaupin fara fram. Óöryggi
erlendra kaupenda er mest fyrstu
5 árin.
í húsbréfakerfinu er vaxandi ör-
yggisleysi í áratugi vegna sífellt
þyngri greiðslubyrði. Reynslan
sýnir nú þegar að greiðslumatið
veitir lítið öryggi. Til að sýna
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
dæmis þegar mikil og snögg vaxta-
hækkun verður, tekjur dragast
mikið saman eða markaðsverð
lækkar snögglega. Á það greiðslu-
mat sem áður er lýst er komin ára-
tugalöng reynsla.
íslenska leiðin
Fljótlega munu ungir húsnæðis-
„í húsbréfakerfinu er vaxandi öryggis-
leysi í áratugi vegna sífellt þyngri
greiöslubyrði. Reynslan sýnir nú þegar aö
greiðslumatið veitn-
byrði húsbréfalána þyngist þegar
vaxtabæturnar lækka.
Nettógreiðslubyrðin vex stöðugt
um l-2%o á ári og er orðin liðlega
40% hærri síðustu áratugina sem
greitt er af láninu.
í húsbréfakerfinu reynir mest á
greiðslumatið áratugum eftir
kaupin. Matið verður þess vegna
að standast áratugi fram I tímann
öryggi.“
hversu fráleitt það er má taka
dæmi af íjölskyldu sem hefði keypt
húsnæði 1974. Greiðslumat hefði
byggst á launaseðlum 1971-1973. í
dag skuldaði hún enn 70% lánsins
og mánaðargreiðslur væru 30%
þyngri en í upphafi. Það væri
hrein tilviljun ef forsendur
greiðslumatsins stæðust enn.
Stefán Ingólfsson
Á skynsemin
að ráða?
Þegar ég var strákur höfðu for-
eldrar mínir nokkrar hænur til
búdrýginda og einn hana. Svo
gerðist það að haninn dó og var
talið að það myndi litlu breyta fyr-
ir hænurnar, þær myndu verpa
sem fyrr. Svo fór þó ekki. Hænurn-
ar sýndust glata andlegu jafnvægi
og réðust jafnvel hver á aðra og
varpið minnkaði. Ekki lagaðist
þetta fyrr en nýr hani fékkst.
Ruglið „femínismi“
Mér kom þetta atvik í hug er ég
heyrði fréttir af landsfundi
Kvennalistans en þar var sagt
fjaðrafok án nokkurrar niður-
stöðu. Ég vonaði að Kvennalistinn
bæri gæfu til að breytast i fjöl-
skylduflokk og verða pólitískur
málsvari alþýðuheimilanna. Nú er
sú von farin og í staðinn komið
eitthvert rugl sem heitir femín-
ismi og engan varðar um fremur
en rugl yfirleitt.
Hornsteinar að
hornrekum?
í hátíðarræðum kalla menn
heimilin hornsteina samfélagsins.
Ég spyr því; Hvers vegna er þjóð-
félagið þá ekki skipulagt út frá
Kjallarinn
Jón Kjartansson
frá Pálmholti
form. Leigjendasamtakanna
þessum hornsteinum? - Er það
skynsamlegt að gera homsteina að
hornrekum? Hér starfa a.m.k. þrír
stjórnmálaflokkar sem kenna sig
við alþýðuna eða fólkið. Ruglið
sem þaðan kemur er litlu betra en
ruglið í Kvennalistanum og skort-
ir þó ekki hanana.
Enn er reynt að sviðsetja gamalt
leikrit sem heitir „Sameining
vinstrimanna" þótt enginn viti
lengur hvað orðin merkja. Af
þessu tilefni hafa birst í Alþýðu-
blaðinu ruglaðir langhundar eftir
þá Svavar Gestsson og Jón Bald-
vin Hannibalsson og ekki eru þeir
betri en kvennalistakonumar.
Annar segir Evrópusambandið
vera matseðil (sem færa muni
þjóðinni ódýrar hænur). Hinn
sækir spottana til Moskvu sam-
kvæmt hefðinni og hrópar með
rödd Shifinofski; Eflum þjóðríkið!
Eflum þjóðríkið!
Enginn hefur upplýst hver
myndu verða félagsleg réttindi al-
þýðu ef til inngöngu í ESB kemur
en afstaða min og trúlega margra
fleiri mun fara eftir því.
Ef skynsemin ræður
Meðan ruglinu rignir yfir
skuldug heimilin heyrðist frá Rík-
isútvarpinu sunnud. 12. nóv. sl.
rödd Áma Benediktssonar frá Hof-
teigi, form. Vinnumálasambands
samvinnufélaga, þar sem hann
lýsti á skilmerkilegan hátt hvemig
endurskipuleggja þarf þjóðfélagiö;
breyta því úr rugluðu veiðimanna-
samfélági í skipulagt iðnaðarþjóð-
félag. Hér er ekki pláss til að rekja
hugmyndir Árna en þær ættu að
vera aðalumræðuefnið í íslenskri
pólitík, þ.e. ef skynsemin á að
ráða.
Jón Kjartansson
„Enginn hefur upplýst hver myndu verða
félagsleg réttindi alþýðu ef til inngöngu í
ESB kemur en afstaða mín og trúlega
margra fleiri mun fara eftir því.“
Með og
á móti
Vínkynningar og auglýs-
ingar í blöðum
Bætir
vínmenningu
„Mér finnst
sjáífsagt að fólk
fái að kynnast
áfenginu eins og
það er og fái
réttar upplýsing-
ar um það eins
og aðra vöm. Þá
trúi ég að spenn-
an í kringum
það verði ekki
eins mikil og
fólk læri að um-
gangast áfengi
og njóta þess,
sérstaklega
léttra vína og góöra vína. Þessi
feluleikur í sambandi við áfengi
er ekki til góðs. Það er sjálfsagt að
áfengisframleiðendur fái að aug-
lýsa og kynna sína vöru og koma
henni á framfæri. Ég held að ef
fólk lærir að umgangast áfengi
eins og á að gera verði óhófið í
áfengisneyslu ekki eins mikið og
vínmenningin batni til muna. Þá á
ég við að kynna eðli ákveðinna
víntegunda og kynna hvaða vin á
best við með hvaða mat. Mér
finnst eðlilegt að talað sé um
áfengið á sama hátt og aðra vöru.
Ég er því alfarið á móti því að ver-
ið sé að þrengja ákvæði um aug-
lýsingar og kynningar á áfengi."
son, yflrþjónn á
Óðinsvéum.
_____ Haukur
Árnason, formaður
Áfengisvamaráðs.
Meiri neysla
meira tjón
„Ég er á móti
þvi að auglýsa
og kynna áfengi
á sömu forsend-
um og ég er á
móti því að aug-
lýsa tóbak. Flest-
ar menningar-
þjóðir hafa ein-
hverjar tak-
markanir á aug-
lýsingum og
kynningum á
áfengi. Með
þessum nýju lög-
um, sem tóku
gildi 1. desember síðastliðinn, eru
reglumar svipaðar og í Noregi.
Menn væru ekki að auglýsa nema
búast við meiri sölu, það er eðli
auglýsingamennskunnar. Það
dettur engum í hug að bera á móti
því. Þegar menn auglýsa lamba-
kjöt og bækur viðurkenna þeir að
það sé gert til að auka söluna en
þegar kemur að áfengisauglýsing-
unum þykjast menn vera að bæta
svokallaða vínmenningu. Nýju
lögin eru að mínu mati geysíleg
framför. Margar þjóðir myndu
vilja vera í okkar sporum eftir að
við fengum þessi lög í gildi. Meira
að segja þær þjóðir þar sem áfeng-
isframleiðsla er veigamikill þáttur
í þjóöarbúskapnum, t.d. Frakkar,
takmarka auglýsingar á áfengi. I
Frakklandi er bannað að auglýsa
áfengi í sjónvarpi. Spánverjar
banna áfengisauglýsingar með
fram þjóðvegum. Báðar þessar
þjóðir eru miklar vínframleiðslu-
þjóðir en gera sér ljóst hver
áhrifamáttur auglýsinganna er.
Aukin sala og aukin neysla á
áfengi eykur tjón af völdum þess í
beinu hlutfalli við heildameyslu
hverrar þjóðar. Ef neysla eykst
eykst tjónið. Það er hættulegt í
sambandi við áfengisneyslu ungl-
inga að bregða ljóma á áfengið. Ef
menn halda því fram að aukin
kynning og auglýsingar á áfengi
bæti svokallaða áfengismenningu,
ætti þá ekki að taka upp auglýs-
ingar á tóbaki til að bæta „tóbaks-
menningu“?“
-ÞK