Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.1996, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1996
13
Andleg fátækt
Seint verður skrifuð saga and-
legrar fátæktar á íslandi, þó henn-
ar sé þörf okkur til viðvörunar og
hvatningar. Svo við hefjum flug
frá stagli um réttan málstað og
trú. Afleiðingar hvors tveggja eru
sá leiði siður að skíta á sig í lok
hvers máls, snúa við blaðinu, þeg-
ar í óefni stefnir, og segjast hafa
hvergi nærri komið, verið á öræf-
um að huga að rollum meðan læt-
in voru niðri í byggð.
Frá tanntöku til eilimæði
Einn þáttur í andlegri fátækt er
hugmyndin um skiptingu alls í
gott og illt sem er komin frá
kristninni. Fyrir daga hennar
voru menn drengilegir eða
ódrengilegir og máttu aldrei vera
kvenlegir frá tanntöku til elli-
mæði. Góða stúlkan kom aftur á
móti ekki fyrr en með trú á Maríu
mey, en gæska hennar náði há-
marki hér með sölu á dönskum
sleikipotum sem leiddi til
smákökubaksturs.
Samkvæmt kristinni trú voru
kristnir menn góðir, heiðingjarnir
vondir, einkum gyðingar sem
krossfestu Jesú. Líka voru til
menn ljótir á hörund með svarta
sál, eins og negrar í Afríku sem
átu breska trúboða. Kínverjar
svæfðu þá með ópíum og notuðu
krossana í matarprjóna. Lausnin
var: Alræði guðs á jörð.
Öreigar bestir
Með nútímanum færðist kristna
flokkunarkerfið og hugsjónin yfir
á ópíumsneydd trúarbrögð sem
boðuðu paradís á jörðu. Kommún-
istum þótti ríkir verstir, en
skömminni skárri en negrar. Þeir
átu bara matinn frá alþýðunni.
Aftur á móti voru öreigar bestir.
Lausnin var: Alræði öreiganna.
Aftur á móti upphófu rikir hús-
bóndann og litu á fátæklinga sem
letingja. Hjá útgerðarmönnum var
æðsta dyggð að mæta tímanlega i
róður. í sveitum var húsbónda-
hollustan best. En hvergi máttu
menn girnast dætur kaupmanns-
ins. Þær voru fyrir mikla mark-
aðskarla sem sameinuðu dugnað
og kirkjusókn og skutu í sjóði til
að venja villimenn af mannáti.
Lausn þeirra var: Alræði mark-
aðsbúskapar.
Alræði kvenna
Svo kom kvennahreyfingin.
Hún skildi vötnin sundur og vins-
Kjallarinn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
aði úr og sameinaði það besta úr
ofangreindum stefnum og skoðun-
um: konan var góð, karlmenn
vondir. Þessi óbilandi sannfæring
hefur að leiðarljósi hagsýna hús-
móður sem hefur óbifandi trú á
lögmáli innkaupatöskunnar.
Lausnin var: Alræði kvenna.
Allar þessar stefnur eiga sína
píslarvotta og helgisagnir. Sú síð-
asta er þessi: Einstæð móðir, mik-
il hetja, fór i Bónus, keypti mjólk
og mat. Hún kom heim, fékk sér
kaffisopa og mjólkurdreitil. Mjólk-
in var súr og kjötfarsið úldið. Kon-
an hringdi bálreið í Stígamót. Mál-
ið var rannsakað og niðurstaða
fengin: Karlmaður hafði gengið
fram hjá innkaupatöskunni, svo
mjólkin draflaði og kjötið úldnaði.
Andlegri fátækt lýkur á ýldu og
drafla. Guðbergur Bergsson
„Konan hringdi bálreið í Stígamót. Málið
var rannsakað og niðurstaða fengin: Karl-
maður hafði gengið fram hjá innkaupa-
töskunni, svo mjólkin draflaði og kjötið
úldnaði.“
Obifandi trú á lögmáli innkaupatöskunnar.
Undir jákvæðum formerkjum jafnaðar
Fyrir dyrum stendur, og ekki í
fyrsta sinn, endurskoðun laga um
almannatryggingar, en ærið hægt
fer sú endurskoðun af stað, en
vonandi þá að vel verði til vandað,
ef og þegar sú vinna fer í gang af
fullri alvöru. í tengslum við EES-
samninginn á sínum tíma þótti
brýna nauðsyn til bera að skipta
þágildandi almannatryggingalög-
gjöf í tvennt þar sem til komu þá
einnig lög um félagslega aðstoð, en
þar er að finna nú fjölmarga bóta-
flokka sem verulegu máli skipta
fyrir lífeyrisþega.
Öryrkjabandalag íslands varaði
þá mjög hér við og benti m.a. á það
að í vitund fólks væru trygginga-
mál og félagsleg aðstoð sitt hvað
og þróunin gæti orðið sú að fólki
þætti réttur þess til bótaflokka fé-
lagslegrar aðstoðar ekki eins sjálf-
gefinn og bótaflokka almanna-
trygginga.
Sértæk neyðaraðstoð
I umræðu dagsins er nú stund-
um farið að draga hér skýr mörk á
milli og jafnvel farið að tala um
bótaflokka félagslegrar aðstoðar
sem eitthvað sem sveitarfélög
ættu að annast. Það vill þá gleym-
ast að allir bótaílokkar laganna
um félagslega aðstoð nú komu á
Kjallarinn
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
sínum tíma inn í löggjöfina um al-
mannatryggingar sem eðlilegur og
órjúfandi þáttur tryggingakerfis-
ins, jafngildir hinum sem þar eru
eftir tvískiptinguna. Þar eiga þeir
að sjálfsögðu heima og eiga að
vera hluti tryggingakerfisins þar
til einhver formbreyting verður
þar á með nýrri endurskoðaðri
löggjöf.
Viðbótaraðstoð sveitarfélaganna,
oft einstök og sértæk, er allt annars
eðlis og á áfram að verða. Rétt er
hins vegar að vekja athygli á sam-
spili þessa þar sem sértæk neyðar-
aðstoð sveitarfélags er gefin upp
sem annað á launaseðli til viðkom-
andi, reiknuð sem tekjur sem koma
síðan til skerðingar bótum trygging-
anna, sem aftur getur valdið því að
viðkomandi verður á ný að leita á
náðir sveitarfélagsins með aðstoð,
til þess einfaldlega að skrimta.
Jafnvel það fólk sem á stofnun-
um dvelur og hefur vasapening-
ana eina, það fær á sig skerðingu
þeirra, ef aðstoð sveitarfélags hef-
ur veriö fengin, þó um einstakt
neyðartilvik hafi verið að ræða.
Allir bótaflokkar
Margs er að gæta, ef endurskoða
á tryggingakerfið, einfalda það og
skapa enn meiri jöfnuð innan þess
en þó er nú. Öryrkjabandalag Is-
lands mun freista þess að leggja
fram skýrar tillögur inn í þá end-
urskoðun, en leggur á það ofur-
áherslu að allir bótaflokkar séu í
samhengi skoðaðir, jafnt þeir sem
eru eftir tvískiptinguna innan al-
mannatryggingalaganna sem og
hinir sem nú falla undir lögin um
félagslega aðstoð. En fjármagnið
er auðvitað frumforsendan. End-
urskoðun tryggingakerfisins getur
aldrei farið fram undir formerkj-
um skerðinga og samdráttar,
a.m.k. getur Öryrkjabandalag ís-
lands ekki gengið undir slíkt jarð-
armen, svo vel sem þar á bæ er
vitað um hin kröppu kjör allt of
margra lífeyrisþega. En endur-
skoðun undir jákvæðum formerkj-
um jafnaðar er brýn og hana ber
að framkvæma.
Helgi Seljan
„Jafnvel það fólk sem á stofnunum dvelur
og hefur vasapeninga eina, það fær á sig
skerðingu þeirra, ef aðstoð sveitarfélags
hefur verið fengin, þó um einstakt neyð-
artilvik hafi verið að ræða.“
Með og á
móti
Er sýnt of mikið af íþróttaefni
á sjónvarpsstöðvunum?
Mjög gott
„Þetta er
mjög gott eins
og það er orð-
ið. Að vísu hef-
ur orðið tölu-
verð aukning
upp á síðkastið
vegna sam-
keppninnar en ___________
það er bara af Gunnar Þór Hall-
hinu góöa. dórsson, prent-
NÚ er farið smiður og íþrótta-
. . . . ahugamaöur.
að syna fra
fleiri íþróttagreinum en áður og
má t.d. nefna íshokkí í því sam-
bandi og eins hnefaleika en fyrir
þeim virðist vera mjög mikill
áhugi. Þá fá golfáhugamenn eins
og ég að sjá meira af þeirri íþrótt
en áður og eins er nú farið að
sýna frá enn fleiri knattspyrnu-
leikjum.
Þá má nefna að landsbyggðin
hefur ekki síöur notið góðs af
beinum íþróttaútsendingum eins
og t.d. frá úrslitakeppninni í
handbolta. Stuðningsmenn KA
gátu þannig auðveldlegg fylgst
með sinum mönnum í barátt-
unni við Val og i þessu sam-
hengi má einnig nefna að yfir-
leitt er uppselt á þessa leiki og
margir þurfa frá að hverfa. Þá er
gott að Sjónvarpið sé til staðar.
Þessar útsendingar eru iðu-
lega styrktar af fyrirtækjum en
það hefur verið venjan að gagn-
rýnin snúist um það að verið sé
að nota skattpeninga almenn-
ings. Nú er þessu öðruvísi farið.
Þeir sem eru á móti þessu
íþróttaefni hafa'líka oft kvartað
yfir því aö þær dragist á langinn
og seinki öðrum dagskrárliðum,
t.d. fréttum. Slíkt kemur sjaldan
fyrir og á það má benda að það
eru nú stanslausir fréttatímar í
fjölmiðlunurn allan daginn. Þess
vegna á enginn að þurfa að
missa af fréttum."
Til háborinnar
skammar
„Mér finnst
vera ailt of
mikið af
iþróttaefni á
sjónvarpsstöðv-
unum og þá á
ég sérstaklega
við þessar
beinu útsend-
ingar. Mér
finnst vera ein-
um of langt
gengið þegar þetta
Sigríður Magnús-
dóttlr, húsmóðlr og
sjúkraliðl.
er farið aö
vera á besta tímanum, eins og hef-
ur t.d. verið í Ríkissjónvarpinu.
Ég hef ekki rannsakað það en
ég held að það sé minnihluti
þjóðarinnar sem hefur áhuga á
þessu efni. Það er örugglega ekki
meirihluti landsmanna sem ligg-
ur yfir þessu. Það eru aðallega
karlmenn sem horfa á íþróttirn-
ar, t.d. fótboltann.
Mér finnst það ekki sniðugur
tími að vera alltaf með beinar út-
sendingar á laugardagseftirmið-
dögum. Fiölskyldufaðirinn er
kannski með algjöra bakteriu og
sinnir ekki bömunum og fjöl-
skyldunni fyrir bragðið. Það er
nú einu sinni bara um helgarnar
sem fólk á frí.
Oft riðla þessir kappleikir
allri dagskránni þegar fram-
lengja þarf suma leiki. Þetta er
mjög bagalegt fyrir marga sem
eru að bíða eftir tilteknum þátt-
um eða myndum sem hafa verið
auglýstar á ákveðnum tímum.
Þaö virðist heldur enginn tími
vera þessum mönnum heilagur.
Ég myndi nú gjarna vilja sjá það
bannað að sýna þetta á fóstudag-
inn langa eins og nú var gert.
Það var alveg til háborinnar
skammar.“