Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1997, Qupperneq 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aóstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deiidir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Afstæð fátækt
Af mörgum gölluðum mælitækjum fátæktar, sem
menn nota til að sanna bjargfastar skoðanir sínar á
fjölda fátæklinga, er sízt nothæfur sá, sem Félagsvísinda-
stofnun notar. Hann mælir nefnilega ekki fátækt þjóðar-
innar, heldur ákveðinn þátt tekjuskiptingar hennar.
Það bætir ekki mælikvarðann að kalla þennan þátt
tekjuskiptingarinnar fátæktarmörk. Mælikvarðinn sýn-
ir afstætt, hversu stór hluti þjóðarinnar hefur minna en
helming af meðaltekjum fólks í landinu, hverjar sem
þær eru á hverjum tíma. Sem slíkur er hann gagnlegur.
Samkvæmt honum voru 10% þjóðarinnar innan fá-
tæktarmarka í fyrra, nákvæmlega sama hlutfall og ein-
um áratug áður. í millitíðinni hafði þetta hlutfall lækk-
að árin 1986-1989 úr 10% í 8%, síðan hækkað 1989-1995
úr 8% í 12% og lækkað aftur 1995-1996 úr 12% í 10%.
Þessi lækkun milli ára endurspeglar ekki minnkandi
fátækt, eins og hún mælist hjá aðilum á borð við Mæðra-
styrksnefnd og þjóðkirkjuna, sem vinna að aðstoð við þá,
sem ekki hafa ráð á að halda jól. Slíkar mælingar á raun-
veruleikanum sýna stóraukna fátækt milli ára.
Fátækt viðskiptavina hjálparstofnana getur verið að
aukast á sama tíma og þeim fækkar, sem teljast innan
fátæktarmarka samkvæmt mælikvarða Félagsvísinda-
stofnunar. Sumir þeirra kunna til dæmis að vera búnir
að nýta til fulls möguleika sína til skuldsetningar.
Breytingar á almennu efnahagsástandi hafa oftast
meiri áhrif á fátækt en breytt tekjuskipting á breytinga-
tímanum. Og efnahagsbreytingar fyrri ára hafa áhrif á
fátækt líðandi stundar. Þannig getur fátækt farið vax-
andi í nokkur ár eftir að kreppa náði hámarki.
Það liggur í eðli fátæktar, að sveiflur hennar fylgja í
kjölfar breytinga á efnahagsástandi og koma því á eftir.
Þegar kreppa er að byrja, hefur fólk ýmsa útvegi við að
bjarga sér, sem það hefur ekki að áliðinni kreppu. Fólk
getur til dæmis safnað skuldum í upphafi kreppu.
Mælikvarði hjálparstofhana er líka að nokkru leyti af-
stæður. Hann mælir tilfinningu fólks fyrir fátækt sinni.
Verið getur, að fleiri en áður telji sig geta gengið hin
þungu spor til hjálparstofnana, af því að fátækt sé ekki
talin eins niðurlægjandi og áður var.
Þannig er verið að deila um tvo mælikvarða, sem hvor
um sig er afstæður á sinn hátt. Annar mælir tekjuskipt-
ingu og hinn tilfmningu fólks fyrir eigin fátækt, en hvor-
ugur mælir raunverulega fátækt. Hinn síðari er þó ekki
eins afstæður og bókhaldslegur og hinn fyrri.
Það segir mikla sögu um aukna fátækt í þjóðfélaginu
milli áranna 1995 og 1996, að viðskiptavinum hjálpar-
stofnana fjölgaði milli ára og að þeim viðskiptavinum
fjölgaði, sem ekki eru fátækir af neinum sérstökum
ástæðum öðrum en þeirri að vera á lágum launataxta.
Það hentar hins vegar stjómvöldum í landinu að flagga
tölum Félagsvísindastofhunar. Þær gera valdamönnum
kleift að neita að taka mark á talsmönnum Mæðrastyrks-
nefndar, félagsmálastofnana sveitarfélaga og þjóðkirkj-
unnar og að halda áfram að hlúa að hinum ríku.
í áramótaræðu sinni kaus forsætisráðherra að láta
mælingar hjálparstofnana sem vind eða öllu heldur Qöl-
miðlafár um eyru þjóta. Hann beindi máli sínu til eigin-
hagsmuna þess íjölmenna meirihluta þjóðarinnar, sem
hvorki er fátækur né undir neinum fátæktarmörkum.
Fátæktin er einmitt erfið viðureignar fyrir þá sök, að
fátæklingar eru eindreginn minnihlutahópur, sem er
nánast ósýnilegur vel stæðum meirihluta þjóðarinnar.
Jónas Kristjánsson
„Það er nánast trúaratriði hjá frjálshyggjumönnum að fé því sem rennur tii hins opinbera sé illa varið...,“ segir
Vésteinn í grein sinni meðal annars.
Um íslenskan þekkíngarbúskap
ekki að eigna þessum
ágæta fræðimanni, þótt
mér finnist ástæða til
að gera þau að umtals-
efni. Það er nánast trú-
aratriði hjá frjáls-
hyggjumönnum að fé
því sem rennur til hins
opinbera sé illa varið,
og af því leiðir vita-
skuld að þeir sem þiggja
það í laun séu eins kon-
ar sníkjudýr á þjóðar-
líkamanum. Öðru máli
gegni um þá sem vinni í
atvinnulífinu. Það séu
þeir sem skapi verð-
Vésteinn Olason mætin.
bókmenntafræðingur Þessi hugmyndafræði
kom fram í skemmti-
legri mynd hjá Danan-
um Mogens Glistrup,
sem taldi það hugsjóna-
„Þaö olli honum áhyggjum hvað
margir vinna við að eyða almanna-
fé í hlutfalli við þá sem fara að
afía fjár I atvinnulífínu. Ég er sam-
mála honum um kjarna þessa
máls.u
Kjallarinn
Hann sáði, hann
sáði syngja börnin
um Adam forfóður
okkar um hátíðam-
ar, og minnir á
húsgang um þau
hjónin, sem eitt
sinn var vopn í
stéttabaráttunni og
gæti hljóðað svo á
íslensku: Þegar
Adam var að stinga
upp og Eva að
spinna, var ein-
hver þá sem þurfti
ekki að vinna?
Þjóðfélagið var ein-
falt: auk þeirra
hjóna kom við sögu
rödd ósýnilegs að-
ila, sem sá um
menntamál og rétt-
arfar, og náungi í
aðskornum fötum
úr slönguskinni
sem sá um afþrey-
ingu og munað. Nú
er öldin önnur.
Nýlega birtist í
Morgunblaðinu
viðtal við félagsvís-
indamann, sem
hefur rannsakað
hvaða störf fólk
tekur sér fyrir
hendur þegar það
hefur lokið há-
skólanámi. Það olli honum áhyggj-
um hvað margir vinna við að eyða
almannafé í hlutfalli við þá sem
fara að afla fjár í atvinnulífmu.
Vara við orðavali
Ég er sammála honum um
kjama þessa máls, en vara við
orðavali sem er algengt og speglar
eða ýtir undir viöhorf sem ég er
starf að hjálpa fólki að komast hjá
því að greiða skatta; því minna
sem ríkið fengi, því hetra. Hann
var reyndar sjálfum sér sam-
kvæmari en margir frjálshyggju-
menn og vildi leggja niður danska
herinn og setja upp sjálfvirkan
símsvara sem segði: við gefumst
upp.
Verðmætum eytt
Getur það verið aö læknirinn
sem gerir að bakverk bifvélavirkj-
ans - og gerir honum þar með
ekki aðeins kleift að halda áfram
að gera við bíla heldur einnig að
taka upp bömin sin og faðma eig-
inkonuna - sé að eyða þeim verð-
mætum, sem bifvélavirkinn skap-
ar á verkstæðinu? Getur verið að
sá sem kennir bókhald í opinber-
um skóla sé að eyða þeim verð-
mætum sem nemandinn skapar
með því að stritast við að halda
vonlausu fyrirtæki gangandi? Get-
ur verið að dómarinn sem tekur
úr umferð þann sem stelur og
eyðileggur á nóttunni sé í raun að
eyða verðmætunum sem hinn
skapar þegar honum þóknast að
koma í vinnuna? Þannig mætti
lengi halda áfram, og allir sjá hve
fráleitt það er að líta svo á að verð-
mætasköpun í þjóðfélaginu fari öll
fram í einkageiranum.
Kynt undir viöhorfum
Manni finnst þó stundum að
kynt sé undir þessum viðhorfum
af miklu fleirum en ofstækismönn-
um og sérvitringum, t.d. af mönn-
unum í Garðastrætinu sem á öllu
hafa vit nema helst því hvernig á
að reka fyrirtæki þannig að þau
séu samkeppnishæf um gott
vinnuafl við fyrirtæki í nálægiun
löndum. Hitt er væntanlega öllum
ljóst að við þurfum að framleiða
og selja vörur og þjónustu með
ábata, meðal annars til að standa
straum af verðmætasköpun til al-
mannaheilla á vegum hins opin-
bera. Um hlut þekkingarinnar í
því ferli ætla ég mér að fjalla í
annarri grein.
Vésteinn Ólason
Skoðanir annarra
Peningamenn i framboði
„Kostnaðurinn keyrði auðvitað úr öllu hófi í for-
setakosningunum. Ef þetta heldur áfram eins og
hingað til þá verða það bara fáeinir peningamenn
sem geta boðið sig fram. Frambjóðendur sitja oftast
einir eftir með skuldimar, fólkið hverfur frá öllu
saman, þegar kosningum lýkur, eins og dæmin
sanna.... Við teljum að tryggja þurfi lýðræði í land-
inu, og þá er það gert með því að takmarka umfang
auglýsinga til að allir hafi jafna möguleika á að
bjóða sig fram.“
Jóhanna Sigurðardóttir í
Degi-Tímanum 4. jan.
Vaskur út í hött
„Það er algerlega út í hött að setja virðisaukaskatt
á gistingu enda þekkist það ekki í nágrannalöndum
okkar. Svíar reyndu það en bökkuðu með hann.
Virðisaukaskatturinn var verulegt áfall því búið var
að ákveða verð á gistingu fyrir sumarið á eftir og þá
hækkar ekki verð á gistingu þegjandi og hljóðalaust
um 14%.“
Páll Þór Jónsson í Mbl. 5. jan.
Sameiginlega eignin seld
„Hér hafði það gerzt, að afnotarétti af fiskimiðun-
um, sem skv. lands lögum eru sameign þjóðarinnar,
hafði verið úthlutað til fámenns hóps manna fyrir
ekki neitt, en þennan afnotarétt gátu þeir síðan selt
fyrir stórfé og gerðu það margir. Það er fyrst og
fremst þetta grundvallaratriði, sem Morgunblaðið
hefur gagnrýnt á þeirri forsendu, að það væri órétt-
læti, að sameiginleg eign þjóðarinnar væri þannig
afhent fámennum hópi þjóðfélagsþegna endurgjalds-
laust. Morgunblaðið hefur krafizt þess réttlætis fyr-
ir hönd þorra íslenzku þjóðarinnar, að þeir, sem
vildu nýta fiskimiðin, greiddu eðlilegt gjald fyrir
þau afnot í sameiginlegan sjóð.“
Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 5. jan.