Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1997, Side 17

ÞRIÐJUDACUR 7. JANÚAR 1997
17
Mannlýsingar í íslenskum bókmenntum:
Bjugfættir, beinaberir, háls-
digrir og herðamiklir
Fátt er skemmtilegra en að hlusta
á eða lesa magnaðar mannlýsingar.
Margir andans menn, og konur,
hafa fest á blað persónulýsingar á
svo eftirminnilegcm hátt að þær
munu seint eða jafnvel aldrei gleym-
ast. Mörg þessara gullkoma er að
finna í íslensku fombókmenntunum
en einnig má finna ógleymanlega
karaktera víða í nútímabókmennt-
um.
Beinaberir og liðasollnir
Tilveran greip niður í nokkrar
skemmtilegar lýsingar og sá að oft
hafa menn ekki sparað stóru orðin.
Lítum á hvernig nóbelsskáldið Hall-
dór Laxness lýsir íslenskum karl-
peningi í Gerplu:
„í þann tíð vóru flestir karlmenn
á Islandi lágir vexti og bjúgfættir,
beinaberir og liðasollnir, knýttir og
krepptir af
kveisu, bláir í
litarafti og
skorpnir."
Ekki virð-
a s t
þ e i r
að-
lað-
andi en
neikvæðu
lýsingamar era
fleiri. Ekki er
Glámi sauða-
__ manni t.d.
fallega lýst í
Grettis sögu:
„Hann var ósöngvinn og trúlaus,
stirfinn og viðskotaillur. Öllum var
hann hvimleiður."
Og ekki V£urð henni orða vant
konunni sem beðin var um að lýsa
tengdasyni sínum og svaraði að
bragði:
„Væri hann sokkur sem ég hefði
prjónað mundi ég rekja hann upp.“
Úteygur og ennisbrattur
íslenskir karlmenn eru mestu
myndarmenn eins og allir vita og
hár. Hann var opinmynntur og
skögðu tvær tennur fram úr höfðinu
og allt var hann að áliti sem hann
væri krepptur og knýttur." Heldur
Hvernig skyldi höfundur Njálu hafa kosið að lýsa Pamelu?
telst trúlegt að þeir myndu gjaman
vilja líkja sér við Gunnar á Hlíða-
renda sem „var mikill maður vexti
og sterkur,... bláeygur, snareygur og
rjóður í kinnum." Ólíklegra er að
nokkur kæri sig um að fá sömu lýs-
ingu og Klaufi í Svarfdæla sögu en
svo var honum lýst:
„Hann var þverrar
handar og fimm alna
hár. Armleggi hafði
hann bæði langa og
digra, kinnur miklar og
þreklegar greipar. Hann
var úteygur og ennisbrattur,
mjög munnljótur og neflítill,
hálslangur og hökumik-
ill, skolbrúnn og skarp-
leitur, lágu hátt kinnar-
beinin. Manna var hann
svartastur, bæði á brýn og
verður að teljast ólíklegt að maður
sem svo er lýst hafi notið mikillar
kvenhylli, svo ekki sé meira sagt.
Hraustir, bláeygðir vík-
ingar
Ekki er eingöngu að finna frá-
hrindandi og „Klaufalegar" lýs-
ingar í islenskum bókmennt-
um. Tómas Jónsson, sögu-
hetja Guðbergs Bergsson-
ar, var td. ekki í vafa
um ágæti uppruna síns
þegar hann sagði:
„Ég er afkomandi hraustra,
bláeygðra víkinga. Ég á ætt að
telja til hirðskálda og sigur-
sælla kommga. Ég er ís-
s lendingur."
En kvenfólkið hefur einnig fengið
sinn skammt. Um Bergþóru Skarp-
héðinsdóttur er sagt að hún hafi
verið
„kvenskörungur mikm og dreng-
ur góður og nokkuð skaphörð".
Þessi lýsing er skýr og blátt áfram
en „Kvenlýsing" Davíðs Stefánsson-
ar lýsir heldur vafasamari kven-
manni en þar segir:
„Þinn líkami er fagur
sem laufguð björk,
en sálin er ægileg
eyðimörk.
Mikilleitur, ennisbreiður
og brúnamikill
Vart er hægt að segja skilið við ís-
lenskar mannlýsingar án þess að
vitna í einhveija þá frægustu í ís-
lenskum bókmenntum og er þá að
sjálfsögðu verið að ræða um Egil
Skallagrímsson en sá eftirminnilegi
persónuleiki er þjóð-
inni alltaf jafri kær.
Honum var ekki
orða vant, höfúnd-
inum ókunna sem
lýsti Agli karli á eft-
irfarandi hátt:
„Egill var mikil-
leitur, ennisbreiður,
brúnamik-
m, nefið
ekki langt en
ákaflega digurt,
granstæðið vítt og
langt, hakan breið furðu-
lega og svo allt um kjálk-
ana, hálsdigur og herði-
mikm, svo að það bar
frá því sem aðrir menn vom, harð-
leitur og grimmlegur þá er hann var
reiður. Hann var vel í vexti og
hverjum manni, úlfgrátt hárið og
þykkt og varð snemma sköllóttur.
Tilvitnanir fengnar úr Stóm til-
vitnanabókinni frá Vöku-Helgafelli
-ggá
Dekurdýr:
Ekkert of gott fyrir Snata
Allir sem eiga gæludýr kannast
við að elska þau út af lífinu og vera
handviss um að annar eins hundur
eða köttur sé ekki til á yfirborði
jarðar. Sumir ganga þó heldur
lengra í aðdáun sinni á gæludýrum
og má segja að þar slái fáir Banda-
ríkjamönnum út. I Bandaríkjunum
er fjöldi gæludýraeigenda 5% meiri
en Qöldi foreldra og vilja félagsfræð-
ingar halda fram að margir hveijir
Ekki óalgeng sjón handan Atl-
antsála. Hundabrúðkaup og brúð-
urin að sjálfsögðu í hvítu.
líti á dýrin sem
eins konar „upp-
bótabörn“ og láti
því ekkert aftra
sér frá að tryggja
heilsu þeirra og
hamingju.
Sem dæmi um
hrifningu Banda-
ríkjamanna á
gæiudýrum má
nefna að Sokki,
köttur Clintons
forseta, fær fleiri
aðdáendabréf en
eigandinn og
ævisaga Millie,
tikur Georges
Bush, fyrrver-
andi forseta, seld-
ist i fleiri eintök-
um en ævisaga
Ronalds Reagans.
I Los Angeles er
að finna fjölda
veitingastaða fyr-
ir hunda og ketti
þar sem gælu-
dýr ríka fólksins
geta haft það
gott yfir réttum
Sé voffi stressaður má panta fyrir hann
nudd þar sem vöðvabólgan líður úr
með ilmolíunuddi.
á borð við
„Loppukæli"
sem er ijómaís-
réttur að hætti
Snata. Þar má
einnig fá tíma-
ritið Pet’s Life
sem inniheldur
leiðbeiningar
um hvemig má
gera yndið sitt
að kvikmynda-
stjömu og ef sá
sorgaratburður
myndi gerast
að eftirlætið
týndist má
kalla inn
„Sherlock Bo-
nes“ einka-
spæjaraskrif-
stofuna sem
sérhæFn- sig í
aö finna týnda
voffa. Til gam-
ans má geta
þess að Jim
Carrey, sem
lék gæludýra-
spæjarann
Ace Ventura,
Hundar hinna ríku og frægu eiga
býsna náðugt líf, svo að ekki sé
meira sagt.
nýtti sér þjónustu hennar þegar
hvolpurinn hans týndist. Herramað-
ur að nafni Matthew Margolis lifir
góðu lífi á að venja hunda og ketti
hinna ríku og frægu á að gera
stykki sín á réttum stöðum og
hreykir sér af því að hafa vemdað
gólfteppi ekki minni manna en
Cher, Madonnu, Whoopi Goldberg
og Liz Taylor. Og fyrir þá með
stressaða hunda skal bent á Betty
Ford meðferðarheimilið en þar fá
þeir sálfræðimeðferð fyrir 1,4 millj-
ónir króna. Ekkert hundalíf það!
Hindurvitni um
Flestir gleðjast mjög þegar
fréttir berast af væntanlegum
erfingja og viija þá oft hefjast
miklar vangaveltur um hvers
kyns bamið muni vera, hverj-
um það muni líkjast og fleira í
þeim dúr. Slíkar umræður eru
engan vegin nýjar af nálinni og
í gegnum tíðina hefur mikið
orðið til af alls kyns hjátrú og
hindurvitni. Hér má sjá nokkur
af þeim húsráðum sem forfeður
okkar töldu ráðlegast að fylgja á
meðgöngu.
- Ef þunguð kona borðar
gómfyllu verður barnið hol-
góma. Einkum eru tilnefnd svið
af sauðum, nautum eða sel,
enda ekki um mörg önnur dýr
að ræða til matar á síðari öld-
um. Svo langt getur varúðin
gengið að konan megi yfirleitt
ekki borða selsvið því þá verði
selshöfuð eöa hreifar á baminu.
- Ef ólétt kona borðar stein-
bítsóþola (kviðugga steinbíts)
verður bamið sem hún fæöir
aldrei kyrrt.
- Ef hún borðar ýsuroð á
bamið að fá óslétta húð.
- Ef vanfær kona boröar
valslegna rjúpu eða annan fugl
fær bamið valbrá en borði hún
ijúpuegg verður barnið
freknótt.
- Ef hún boröar bijósk verð-
ur brjósk en ekki bein í líkama
bamsins.
- Ef þunguð kona drekkur
vatnsleifar jórturdýra þá jórtr-
ar bamið.
- Ef konan drekkur heita
drykki verður bamið hárlaust.
- Ef vanfær kona borðar með
spæni eða skel sem skarð er í
verður skarð í vör barnsins.
- Ef vanfær kona hleypur
mikið verður barnið lofthrætt
eða því hættir við að sundla.
Hið sama gerist ef hún horfír
fram af háu.
- Ef hún stígur yfir breima
kött verður barnið annaðhvort
viðrini eða vitfirringur.
- Ef hún verður hrædd við
eitthvað, t.d. rottur eða mýs,
fær barnið bletti á líkamann,
jafnvel loðna.
- Ef konan borðar hrámeti
um meðgöngutímann kemur of-
vöxtur í fóstrið.
- Ef hún borðar fisk mest
matar á barnið að verða
heimskt.
- Ef hún klippir hár sitt um
meðgöngutímann þá á bamið
að verða sólgið í að borða rusl,
t.d. ösku, kol og mold.
- Talið er varasamt að van-
fær kona sé úti um heiðbjarta
nótt. Að minnsta kosti er sagt
að horfi hún á norðurljós eða
blikandi stjömur verði bamið
annaðhvort rangeygt eða hafi
flöktandi augnaráð, jafnvel höf-
uðriðu.
- Ef ólétt kona situr á móti
tungli svo það skíni á brjóst eða
kjöltu hennar þá verður fóstur
hennar tunglsjúkt eöa floga-
veikt. Hið sama gerist ef hún
kastar af sér vatni í tunglsljósi.
Byggt á bókinni
Merkisdagar á mannsævinni
eftir Áma Björnsson.