Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1997, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EVJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: EUAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt tii að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Hnignun velferðar
Þótt erfiðleikar velferðarríkisins á íslandi séu að flestu
leyti svipaðir og annarra ríkja af því tagi, er þó unnt að
sjá sérstök einkenni hér á landi. Þau sýna, að hluti vand-
ans felst í, að hinir vel stæðu eru að stækka hlut sinn af
þjóðarkökunni á kostnað hinna, sem minna mega sín.
Margt er svipað hér á landi og annars staðar. Þjónusta
við sjúka hefur verið skert af því að innbyggð þensla var
komin í kostnað við hana án þess að gæðin ykjust. Reynt
hefur verið að taka á sumum hlutum vandans, svo sem
að skipta úr dýrum lyfjum í jafngóð ódýrari lyf.
Ekki hefur verið tekið á sumum þáttum sjúkraþjón-
ustunnar vegna annarra hagsmuna, svo sem byggða-
stefnu. Til dæmis fer of mikill hluti fjármagnsins í að
reka dýr og óhagkvæm sjúkrahús í dreifbýli meðan lok-
að er deildum á alvöruspítölum fyrir alla landsmenn.
Þjónusta sjúkrahúsakerfisins hefur þannig rýmað í
heild, þótt hlutur þess í þjóðarkökunni hafi ekki minnk-
að. Ef tekið væri á öllum kostnaðarliðum þess og pening-
ar millifærðir til knýjandi verkefna, væri unnt að halda
óbreyttri þjónustu á óbreyttum tilkostnaði.
Sjúkrahúsakerfið er vandamál af því að ekki er staðið
nógu vel að málum, en ekki vegna þess að verið sé að
taka frá því peninga til annarra þarfa í þjóðfélaginu. Sú
er hins vegar raunin á ýmsum öðrum sviðum, sem eru
þættir velferðarkerfisins eða tengjast því.
Með aðgerðum ríkisins hefur ójööiuður tekna aukizt
um 22% á einum áratug. Það hefur meðal annars verið
gert með breyttum skattalögum og með frumkvæði rík-
isins að þjóðarsáttum á vinnumarkaði, sem hafa falið í
sér, að láglaunafólk hefur fengið litla kauphækkun.
Með því að skoða skattahlutfall annars vegar og
barnabótaauka og vaxtabætur af húsbréfum hins vegar
kemur skýrt í ljós, að skattbyrði ungs bamafólks, sem er
að reyna að koma sér fyrir, er meiri en annarra íslend-
inga og hefúr hlutfallslega aukizt á síðustu árum.
Skattleysismörk hafa hækkað, þannig að fólk borgar
skatta af lægri tekjum en áður. Minnkað hefur afsláttur,
sem veittur var bamafólki og húsbréfafólki. Þannig hef-
ur verið saumað að ungu fólki, sem er með mikla út-
gjaldaþörf og hefur frá litlum tekjum upp í meðaltekjur.
Breyting á stöðu heimilanna í þjóðfélaginu endur-
speglast á uggvænlegan og raunar skelfilegan hátt í
skuldum þeirra. Þær aukast með hverju einasta ári og
hafa nærri þrefaldazt á einum áratug. í heild námu þær
132 milljörðum árið 1986 og 343 milljörðum árið 1996.
Sjúkrahúsin eru dæmi um, að velferðarþjóðfélagið
rýrnar sumpart vegna þess, að sumir þættir ríkisins eru
ekki nógu vel reknir. Dæmin um þjóðarsáttir á vinnu-
markaði, aukna skattbyrði ungs fólks og auknar skuldir
heimilanna sýna hins vegar tilfærslur milli stétta.
Þegar ójöfnuður tekna eykst um meira en fimmtung á
einum áratug, er það afleiðing þess, að stjómvöld hugsa
meira um velferð annarra en ungs láglauna- og milli-
launafólks með böm og húsbréf á framfæri. Þau hafa
verið að hlusta á hina ríku í þjóðfélaginu.
Velferðarkerfi landbúnaðarins er varið með skattfé og
höftum. Velferðarkerfi útgerðarmanna er eflt með
auknu svigrúmi í meðferð kvóta. Velferðarkerfi stórfyr-
irtækja er magnað með einkavinavæðingu ríkisfyrir-
tækja á borð við síldarverksmiðjur ríkisins.
Við höfum um nokkurt skeið búið við stjóm hinna
ríku fyrir hina ríku. Það er veigamesta orsök aukinnar
stéttaskiptingar í þjóðfélaginu á síðustu árum.
Jónas Kristjánsson
„Einkunnir lækka enda oft verulega þegar kemur í menntaskóla, fallið þar er afleiðing samræmda prófsins,"
segir Ármann og bætir viö aö úrræði menntamálaráðuneytisins séu fleiri samræmd próf. „Kannski er eitthvað
til í því að íslendingar séu heimskari en aðrar þjóöir.“— Menntamálaráðuneytið er á Sölvhólsgötu.
Heimskasta þjóð í heimi
Við lifum á öld hinna miklu
kannana. Á þriðja hveiju ári er
kynnt könnun „hafrn yfir allan
vafa“, sennilega eina fyrirbærið í
heiminum sem jafnvel Descartes
hefði ekki getað efast um. Þá fylgja
nokkrir mánuðir af upphrópunum
í blöðum uns allir hafa hrópað sér
til óbóta og ekkert hefur gerst.
Sú nýjasta sýndi að við erum
mun lakari en aðrar þjóðir í
stærðfræði og raungreinum,
vandamálið var talið bundið við
þær greinar þrátt fyrir að aðrar
hafi ekki verið með í samanburð-
inum. Þjóðirnar sem slá okkur við
eru flestar í Austur-Asíu og þar
sem annað kemur ekki fram hlýt-
ur skólaskyldu að vera eins háttað
þar og hjá okkur.
Ein niöurstaðan var að konur
væru mun lélegri en karlar í
stæröfræði. Þá var fundin lausn á
vandanum: í ís-
lenska skólakerf-
inu eru flestir
kennarar konur
af einhverjum
dularfullum
ástæðum. Þessi
skýring féll raun-
ar um sjálfa sig
þegar uppgötvað-
ist að sú niður-
staða ætti ekki
við um þau lönd
þar sem eitthvert
jafnrétti ríkti milli kynjanna.
Óhófleg áhersla á latínu
Næsta upphrópun var að íslend-
ingar legðu ekki næga áherslu á
verk- og tæknimenntun vegna of
mikillar áherslu á hugvísindi.
Þetta tóku margir undir þó að
óhófleg kunnátta stúdenta í er-
lendum tungumálum og móður-
málinu hafi hingað til ekki verið
áhyggjuefni í Há-
skóla íslands.
Þessi upphrópun
hefur þann kost að
hana má tengja við
upphrópunina: Efla
sked iðnmenntun.
Þrátt fyrir mikil
hróp og köll sein-
ustu ár hefur ekk-
ert verið gert í því
en jafnan hefur
fylgt með að lausn-
in sé að draga sem
mest úr bókmennt-
un. Þannig taldi
einn þingmaður að
helsti galli íslensks
skólakerfis væri
óhófleg áhersla á
latínu sem eins og
allir vita er töluð
hér af hverjum manni.
í iðnmenntunarumræðunni er
eitt bannorð: Peningar. Iönmennt-
un er dýr og þess vegna er vegur
hennar lítill i landi þar sem
menntun á helst að vera ókeypis,
ekki aðeins fyrir bamið heldur
einnig hið opinbera. Ekki kom á
óvart í kjölfar kannanafársins að
peningar eru áfram bannorð en
niðurstaðan varð að íslendingar
væru of vel menntaðir í einhverju
öðru, t.d. uppeldis-
fræði.
Stóri dómur yfir
kennurunum
Forðast var af kappi að
nefha að stærðfræði-
menntun veitir aðgang
að vel launuðu starfi í
íslensku þjóðfélagi ef
menn vilja. Örfáir geta
sætt sig við margfalt
lægri laun en bjóðast
annarstaðar. En ekki
kemur til greina að
hækka laun kennara,
um það er þjóðarsátt.
Könnunin sem birtist
var gerð á gagnfræða-
stigi en í lok þess taka
allir samræmt próf, þ.e.
sama prófið. Það er arf-
ur frá landsprófinu sem var inn-
tökupróf í menntaskóla en nú er
kominn annar siður og ætlast er
til að hver einstaklingur fái
kennslu sem honum hæfir.
Fyrir vikið er námsefni 8.-10.
bekkjar of erfítt fyrir suma, of létt
fyrir aðra. Fyrir um 30% nemenda
er vinnuálagið minna en í barna-
skóla. Kennarar hafa ekkert svig-
rúm til að sinna þeim nemendum.
Þeir þurfa að búa sig undir sam-
ræmda prófið sem fyrst og fremst
er stóridómur yfir kennurum.
Fyrir vikið hætta margir að
læra á þessum árum. Einkunnir
lækka enda oft verulega þegar
kemur í menntaskóla, fallið þar er
afleiðing samræmda prófsins. En
hver eru úrræði menntamálaráðu-
neytisins? Jú, fleiri samræmd
próf. Kannski er eitthvað til í því
að íslendingar séu heimskari en
aðrar þjóðir.
Ármann Jakobsson
„í iönmenntunarumræöunni er eitt
bannorð: Peningar. lönmenntun er
dýr og þess vegna er vegur henn-
ar lítill í landi þar sem menntun á
helst að vera ókeypis, ekki aðeins
fyrir barnið heldur einnighiö opin-
bera.u
Kjallarinn
Ármann
Jakobsson
bókmenntafræðingur
Skoðanir annarra
Kreppan að baki
„Á þessum áratug hafa íslendingar í fyrsta sinn frá
Viðreisnarárunum kynnzt stöðugu og jafnvel lækk-
andi verðlagi. Höfuðstóll skulda landsmanna hefur
hækkað lítið miðað við það, sem áður var og stund-
um lækkað. Vextir hafa lækkað en eru þó enn alltof
háir. Allt efnahagsumhverfi er gjörbreytt. Atvinnulíf
landsmanna starfar nú að mörgu leyti við áþekk skil-
yrði og keppinautar í öðrum löndum. Þær umbætur,
sem orðið hafa í íslenzku þjóðfélagi á þessum áratug
eru ótrúlega miklar. Aðildin að Evrópska efnahags-
svæðinu hefur haft gifurlega þýðingu. Hugarfar hefur
gjörbreytzt. Og kreppan er að baki.“
Úr forystugrein Mbl. 15. jan.
Hagnast á hlutabréfum
„Fátækt á íslandi er staðreynd og smánarblettur á
samfélagi okkar.... Það má leiða getur að því að sú
kaupmáttaraukning sem hefur átt sér stað hafi að
mestu farið í buddu þeirra sem mestar tekjurnar
hafa, enda hafa þeir hagnast vel á hlutabréfúm á síð-
ustu tveimur árum. í komandi kjarasamningum er
nauðsynlegt að kaupmáttur lægstu tekna aukist
meira en hjá öðrum, því sú staðreynd er því miður
sönn að ójöfnuður fer ört vaxandi."
Björn Grétar Sveinsson í Degi-Timanum 15. jan.
Sálarklofningur
„Hjá einstaka leikhúsmönnum er greinilega ein-
hver sálarklofningur. Þeir eru alltaf að heimta faglega
gagnrýni en það var talað mikið um það hér á árum
áður að leikhúsgagnrýnendur væru allir bókmennta-
menn og hefðu ekki þekkingu á leikhúsi. Þá bentu
menn á nauðsyn þess að fjölmiðlar stæðu betur að
þessu og fengju gagnrýnendur sem væru menntaðir í
faginu. Síðan þegar koma fram aðilar með slíka und-
irstöðu þá er eins og menn þoli það ekki heldur og
tíni eitthvað annað til. Það er ekki heil brú i þessu.“
Jón Viðar Jónsson í Degi-Tímanum 15. jan.