Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1997, Side 11

I
MIÐVKUDAGUR 29. JANÚAR 1997
menning
11
Myndlistin
- fimmta flokks menningarfyrirbæri?
Hannes Sigurðsson listfræðingur hefur verið í
sviðsljósinu í íslensku listalífi síðan hann kom
heim frá Bandaríkjunum fyrir tveim árum. Hann
lauk prófi úr málaradeild Myndlista- og handíða-
skólans og burtfararprófi í flautuleik. Lagði svo
frá sér bæði flautu og pensil og hóf nám í list-
fræði og heimspeki við Lundúnaháskóla. Að því
loknu fór hann í Berkeley háskóla í Bandaríkj-
unum og tók meistarapróf í listfræði þaðan 1990.
Næst lá leiðin til New York þar sem hann bjó í
fimm ár og starfaði meðal ann-
ars um skeið hjá stærsta list-
höndlara Bandaríkjanna, Pace
galleríinu. Og 1991 fór hann að
fjarstýra sýningum á kaffihús-
inu Mokka. Fyrsta sýningin
var á indverskum smámynd-
um og síðan hefur hann sett
upp 73 sýningar þar en alls eru
sýningar hans í söfnum og sýn-
ingarsölum hér á landi orðnar
103. Síðastliðið eitt og hálft ár
hefur hann verið menningar-
fulltrúi Gerðubergs og vakið
sérstaka athygli fyrir Sjónþing-
in svonefndu þar sem þekktir
listamenn eru teknir fyrir með
umræðum og sýningum á völd-
um verkum þeirra.
Engin gallerí
„Mér fannst strax gaman að
setja upp sýningar," segir
Hannes, „þetta er skapandi
starf. Eftir þá fyrstu varð ekki
aftur snúið og ég tók við sýn-
ingarhaldi á Mokka. Mest var
ég með íslenska listamenn en á
milli sendi ég þekkta banda-
ríska listamenn eins og Sally
Mann, Joel-Peter Witkin,
Jenny Holzer, Peter Hailey og
fleiri. Þetta var eins og að fá
Pavarotti til að syngja á Hlíða-
skóla en þeir féllu fýrir þvi að
sýna á kaffihúsi á íslandi.
Erlendis er það undantekn-
ing að kaffihús séu tekin alvar-
lega sem sýningarsalir en
Mokka hefur sérstöðu. Þetta er
dæmigert bóhem-kaffihús sem
listamenn hafa alltaf sótt. Ég
held líka að Mokka hafi haft
áhrif á sýningarhald hér á
landi; í stað þess að stofha gall-
erí er orðin hálfgerð lenska að
setja upp sýningar í fataversl-
unum og matsölustöðum."
- Og hvað finnst þér um það?
„Það er auðvitað mjög
slæmt.
Það góða við Mokka er að
þetta er finn tilraunavettvang-
ur. Staðurinn er eins og torg,
maður nær til stórs hóps al-
mennings og listamanna og
getur náð gagnvirkni milli
listamanna og neytenda. En það slæma er að ekki
skuli geta þrifist hér svo mikið sem eitt raun-
verulegt gallerí. Þetta er sambærilegt við það ef
ekki væri til neitt bókaforlag á Islandi. Þá á ég
við fyrirtæki með föstum starfsmönnum sem vel-
ur sér fastan kjama listamanna og sér alveg um
þá, stendur fyrir sýningarhaldi, safnar greinum,
sér um að mynda listaverkin, sér um sölu á verk-
unum. Hér verða menn að sjá um sig sjálfir og
störf tengd sýningarhaldi eru meira og minna í
sjálfboðavinnu."
Engin sala
„Astandið er orðið sérstaklega slæmt núna,“
heldur Hannes áfram. „Fjögur gallerí lögðu upp
laupana í fýrra. Aðsókn er hverfandi að sýning-
um og allir sölumöguleikar virðast vera búnir.
Ungur listamaður kom heim frá námi í Osló
1958, hélt sína fyrstu sýningu og seldi 20 verk, á
þeirri næstu seldi hann 25 verk. Það þótti ekki til-
tökumál. Ungur málari í dag heldur sina fjórðu
einkasýningu með prýðilegum myndum og hefur
aldrei selt eina einustu. Það er undantekning ef
eitthvað selst á sýningum nú orðið.
Margt veldur þessari þróun. Til dæmis held ég
að fólk hafi hér áður ekki keypt myndir bara af
listrænum áhuga heldur til að fjárfesta og til að
skreyta híbýli sín. Grafíkæðið sem gekk hér yfir
á síðasta áratug fyllti veggina og þar með var sá
fótur farinn undan. Annað er hve mikið er i boði.
Það er ekki nokkur leið að þekkja alla sem eru að
sýna verk sín, ólíkt því sem áður var. Við þurf-
um líka að kaupa svo mikið af hlutum, og það
kostar ekki lítið að halda við og endurnýja öll
heimilistækin og tölvuna sem er úrelt eftir stutt-
an tíma. Allt þetta kemur á undan listaverka-
kaupum. Og verðbréfm. Og utanlandsferðin.
Svo er enginn sem leiðbeinir fólki um kaup.
Hannes Sigurösson listfræöingur.
Galleríin í Bandarikjunum velja úr framboðinu
og segja: Þetta eru topparnir. Kannski tveir af
þúsund. Valið er oft tilviljunarkennt, en það verö-
ur að hafa það. Þessi gallerí taka listamennina
upp á sína arma, hækka verðið á myndum þeirra
og „gifta“ - ef svo má segja - listamanninn og
peningamanninn. Það er búið að votta að hann sé
góður og þá eru verk hans keypt. Allt byggist
þetta á trausti milli seljenda og kaupenda. Hér
fara menn aldrei að ráðum sérfræðinga þegar
þeir kaupa myndlist - allt í lagi að hlýða læknin-
um en ekki listfræðingnum."
Engin kennsla
Hannes brosir elskulega. „Hér er heldur engin
kennsla í samtímamyndlist í skólum og fólk hef-
ur engan grundvöll til að meta hana. Við erum
fóst einhvers staðar í kringum 1950 i mesta lagi.
Abstraktmálverk er eins framsækið og fólk getur
torgað! Fólk nær ekki hugmyndalist, enda þótt
menn séu alltaf að stela hugbúnaði.“
- Hvað er þá til ráða?
„Ég veit ekki hvort það er hægt að hugsa þetta
svoleiðis. Þetta er þróun. Til þess að geta sinnt
listinni verða listamenn að hafa peninga, og ef
þeir selja ekki verk sín eru þeir komnir upp á
náð og miskunn kerfisins, listamannalaun, kaup
opinberra safna, um þessa bitlinga er barist þó að
þeir hrökkvi engan veginn fyrir lífsviðurværi.
Gallinn er líka sá að listamaður á starfslaunum
þarf ekki að koma til móts við almenning, samfé-
lagið, hann einangrast.
Beiðnum frá ríki um skreytingar á opinberum
byggingum eða listaverk á almannafæri hefúr
líka fækkað. List er dýr og hún hefur alltaf verið
upp á valdið komin: kirkju, aðal og loks borgara-
stétt. Hér heldur ríkið úti söfnum og greiðir lista-
mannalaun og svo framvegis.
Þetta á rætur að rekja til upp-
lýsingastefnunnar og er gert
vegna þess að listin er talin
mannbætandi og líka vegna
þess að hún hefur í aldanna rás
gefið valdastéttinni andlit, með
byggingum, málverkum, högg-
myndum, gefið henni ímynd.
En nú virðist borgarastéttin
vera að gefast upp á skjólstæð-
ingi sínum. Það er alls staðar
verið að skera niður og lista-
stofnunum er allt í einu gert að
afla sértekna, skaffa mHljónir í
kassann. Kerfið virðist ekki sjá
sér sama hag í listum og áður
og vill kannski aðskilnað ríkis
og lista. Og þá verður stóra
spurningin: Hver tekur við
þeim? Verða það alþjóðlegu
risafýrirtækin? Sjá þau sér hag
í því? Ég held að við séum að
verða vitni að stórtækum
breytingum."
Engir styrkir
„Með því að ætla listastofn-
unum að afla fjár eru þær
reknar í fangið á styrktaraðil-
um og eru þá komnar í sam-
keppni við einkageirann. Mörg
stórfyrirtæki eru hætt að svara
þessum sifelldu beiðnum."
' - Sérðu þá fyrir þér að þess-
ar listastofnanir verði lagðar
niður?
„Nei, ekki í bráð. Hefðin er
svo lífseigt afl, það tekur hana
hálfa öld að fatta að hún er
dauð. En vísbendingamar eru
komnar um að ríkið kippi að
sér höndum. R-listinn talar um
aö hann vilji að Reykjavík
verði blómstrandi listaborg en
það sem við horfum upp á er
niðurskurður.
Myndlistin er alveg upp á
valdið komin. Þessar litlu
sporslur halda í henni tórunni,
en fjárskortur setur svip sinn á
allt sem menn skapa hér á
landi og úr hvaða efiii þeir
vinna. Þeir geta sjaldnast út-
fært verkin sín nákvæmlega
eins og þeir vildu gera. Verða
alltaf að finna málamiðlanir."
- Það sem þú vildir helst sjá er að upplýstur al-
menningur héldi myndlistinni uppi.
„Ef við tökum Bandaríkin sem dæmi þá eru
þessi stóru gallerí þar engar hugsjónastofhanir.
Þetta em fyrirtæki og þau sinna ekki bara olíu-
málverkum eða öðra sem auðvelt er að geyma
og safna. Stóru söfnin þar byggja að litlum
hluta til á opinbera fjármagni, fyrst og fremst
treysta þau á fyrirtæki og moldríkt fólk sem gef-
ur þeim verk sín, - til að staðfesta verðmæti ann-
arra verka sem það heldur eftir. Safnið er gullfót-
urinn, þar fer „gengisskráning“ listaverka fram.
Og einstaklingar treysta á matsmenn sýningar-
sala. Þegar þú kaupir verk kannski á tugi millj-
óna þá þarftu að vera sannfærð um ágæti verks-
ins. En allt er afstætt. Ef menn eiga peninga hér
eru þeir alveg til i að kaupa sér jeppa fyrir 5-6
milljónir til að keyra um bílastæðið í Kringlunni,
en ekki listaverk. Þegar við kaupum málverk
erum við ekki að kaupa olíu og striga heldur hug-
vit - og hugvit er svo lítils metið hér á landi.
Til marks um hve myndlistin er lítils metin
hér er alltaf um áramót gert yfirlit yfir það besta
í leiklist, tónlist og bókmenntum í fjölmiðlum, en
myndlistin er aldrei tekin með. Hún er einhvers
konar fimmta flokks menningarfyrirbæri hér á
landi.“
Og Hannes brosir aftur elskulega.
DV-mynd GVA
Kff
Þórarinn Eldjárn í
Gerðarsafni
Á morgun, fimmtudag, kl. 17
verður að vanda upplestur í
kaffistofu Gerðarsafns í Kópa-
vogi. í þetta sinn er aðeins einn
gestur, Þórarinn Eldjárn, rithöf-
undur og skáld, og
les upp úr nýrri
skáldsögu sinni,
Brotahöfði. Á eftir
gefst tækifæri til
að tala við höf-
undinn um efni
sögunnar.
Brotahöfuð
er heimildar-
skáldsaga sem
gerist á 17.
öld og sögumað-
ur hennar er Guðmundur
Andrésson, maður sérkenni-
legra örlaga á sinni tið. Hann
braust til mennta en komst upp
á kant við yfirvöld og dæmdist
til refsivistar i Kaupmannahöfn
þar sem hann sat í hinum ill-
ræmda Bláturni. Bókin hlaut
afar góðar viðtökur en það sem
mesta athygli hefur vakið við
hana er stíllinn og málfarið.
Þórarinn fór þá leiö að búa sér
til 17. aldar mál, eða lit á málið,
til að komast nær sögutímanum
og aðalpersónu sinni.
Kossar og kúlissur
Leikfélag Akureyrar frum-
sýnir annað kvöld kl. 20 sýning-
una Kossa og kúlissur til að
fagna níræöisafmæli Sam-
komuhússins. Þetta er dagskrá
í samantekt Hallgríms Helga
Helgasonar þar sem bragðið er
upp svipmyndum úr nokkrum
leikritum og flutt tónlist úr
nokkrum vinsælum sýningum
LA. Kór Leikfélags Akureyrar
gegnir veigamiklu hlutverki í
sýningunni. Leikstjóri er
Sunna Borg.
Tvímæli
„Vestur-Evrópa á siðmenn-
ingu sína þýðendum að þakka,"
er haft eftir erlendum fræöi-
manni i nýrri bók Ástráðs Ey-
steinssonar, Tvímæli. Erfitt er
að andmæla því ef við ihugum
til dæmis áhrifin af þýðingum á
grískum fornbókmenntum,
Hómerskviðum og harmleikj-
unum á vestrænar bókmenntir
og nægir að minna
á mikilsvert þýð-
ingarstarf Svein-
bjamar Egilsson-
ar á Bessastöð-
um á fyrri
hluta 19. aldar.
Þó hefur fram-
lag þýðinga
til bók-
mennta og
menningar
löngum verið van-
metið.
Ástráður Eysteinsson reynir
að bæta úr því með sinni nýju
bók sem Bókmenntafræðistofn-
un gaf út fyrir jólin. Hún fjallar
á aðgengilegan og gagnrýninn
hátt um þýðingafræði og lýsir
hugtökum hennar og viðfangs-
efhum. Yfirlit er gefið yfir sögu
þýðinga og áhersla
lögð á bókmennta-
þýðingar (sérstakur
kafli er um þýð-
ingastarf Helga
Hálfdanarsonar)
og fjallað um
stöðu og vægi
þýðinga í ís-
lenskri menn-
ingu og bók-
menntasögu.
Ástráður er prófessor í bók-
menntafræði við Háskóla ís-
lands og hefur áður skrifað
margar greinar og ritgerðir um
þýðingar. En Tvímæli er fyrsta
bók sinnar tegundar á íslensku.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir