Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1997, Page 12

12
MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritsýórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVlK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aórar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerö: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins f stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Góðærið frestar nútíma
íslendingar hafa efiiazt vel á síðustu þremur árum og
munu væntanlega gera það áfram á allra næstu árum. Eft-
ir sex mögur stöðnunarár 1987-1993 erum við nú að sigla
inn á mitt sóknarskeið, sem mun gera okkur kleift að ná
aftur fyrri stöðu í hópi auðþjóða heims.
Góðærið frá 1994 hefúr að einu leyti verið ólíkt fyrri
skeiðum af því tagi. Verðbólgan hefúr verið lítil, um 2%,
sem er heldur minna en í flestum nágrannalöndum okkar.
Þetta segir þá nýstárlegu sögu, að sæmilegt jafhvægi hefúr
ríkt í þjóðarbúskapnum, þrátt fyrir góðæri.
Við erum komin í þá stöðu að fúilnægja nokkum veginn
og sumpart alveg þeim skilyrðum, sem forusturíki Evrópu
vilja setja fyrir þátttöku í næsta risaskrefi evrópskrar
efnahagssamvinnu, sameiginlegri Evrópumynt. Við getum
náð fari með þeirri hraðlest.
Hingað til höfum við haft mun meira gagn en ógagn af
evrópskri efiiahagssamvinnu, fyrst í Fríverzlunarsamtök-
unum og nú í Efnahagssvæðinu. Ekki aðeins hefúr hag-
kerfið styrkzt, heldur hefúr velferð einnig aukizt vegna
harðari krafna Evrópu um vemdun lítilmagnans.
Því miður skortir okkur pólitískan kjark til að stíga
skrefið frá islenzkri krónu, sem er marklaus pappír í út-
löndum og framleiðir mun hærri vexti hér á landi en em
og verða í löndum myntbandalagsins. Við verðum vegna
þessa fyrir miiljarðatjóni á hverju ári.
Þótt einkennilegt megi virðast, er það kvótabraskið, sem
á mestan þátt í nýbyijuðu blómaskeiði. Það hefúr flutt
veiðiheimildir til þeirra, sem kunna að gera þær arðbær-
ar, og gert sjávarútveginn hagkvæmari en hann var áður.
Þjóðfélagið í heild hefúr hagnazt á þessu.
Því miður hefúr okkur ekki tekizt að gæta réttlætis um
leið. Við höfúm trassað að skattleggja forréttindi aðgangs
að takmarkaðri auðlind. Þannig hefúr kvótakerfið orðið
svo hatað um allt land, að það getur komizt í hreina fall-
hættu, ef ekki verður bætt úr skák.
Reiknað er með, að næstu árin verði það stóriðju- og
virkjanagerð, sem taki við hlutverki kvótabrasksins sem
aflvél góðærisins. Búast má við, að fúil atvinna verði í
landinu fram yfir aldamót. Það þýðir jafhframt, að launa-
skrið verður á ýsmum sviðum umfram kjarasamninga.
Ljóst er, að kaupmáttur eykst á næstu árum, sumpart
með kjarasamningum og sumpart til hliðar við þá. Ef
aukningin verður í takt við landsframleiðslu, mun kaup-
mátturinn batna um 4% á hverju ári. Það er feiknarhá
tala, sem segir til sín, þegar góðærisárin hlaðast upp.
Þar sem stéttaskipting hefur aukizt á undanfomum
árum, er eðlilegt, að krafizt sé meiri hækkunar hinna
lægst launuðu. Um leið er skiijanlegt, að stjómvöld og við-
semjendur stéttarfélaga óttist, að slík hækkun skríði að
venju upp allan stigann og valdi verðbólguskriðu.
Vonandi ná málsaðilar lendingu milli þessara sjónar-
miða án undangengins verkfallatjóns og án verðbólgu-
skriðu. Það verður ekki auðvelt, því að allt of stór hluti at-
vinnulífsins býr við takmarkaða samkeppni og hefur að-
stöðu til að velta kauphækkunum út í verðlagið.
Sú hætta er einmitt eitt gleggsta dæmi þess, að við höf-
um trassað að smíða ýmsa ramma, sem tryggja sjálfvirkan
stöðugleika og framfarir, svo sem afiiám hafta og einka-
réttar, afnám ríkisrekstrar á landbúnaði, aðild að Evrópu-
sambandinu og upptöku veiðileyfagjalds.
Skuggahlið góðærisins felst einmitt í, að það gerir okk-
ur kleift að fresta ýmsum grundvaflarbreytingum, sem
einar geta koma landinu inn í nútímann.
Jónas Kristjánsson
-í; •
mm : ,-k.^ip 1» upj .iflSEí ^ i a
. i ; • a f.' j 3|jjjflfijp.&tMmX

Sterk staða á heimamarkaði er t.d. forsenda aukinnar fjárfestingar sjávarútvegsfyrirtækja erlendis og sterkrar
stöðu á erlendum mörkuðum.
Stærstu eignatilfærslur
sögunnar fram undan
Samherja hf. á Akur-
eyri aö fljótlega gæfist
almenningi færi á að
kaupa hlutabréf í fyr-
irtækinu á opnum
markaði. Á næstu
árum er næsta öruggt
að sífellt fleiri sjávar-
útvegsfyrirtæki fari
sömu leið og selji
hlutabréf á opnum
markaði.
Hvert er þá
vandamálið?
Á síðasta ári hækkaði
hlutabréfavísitala
sjávarútvegsfyrir-
tækja, sem skráð er á
Verðbréfaþinginu, um
tæp 90% á sama tíma
„Með því að skrá útgerðarfyrirtæki á
hlutabréfamarkaði gefst eigendum þeirra
kostur á að selja hlutabróf sín og Inn-
helmta ævlntýralega háan söluhagnað.
Söluhagnað sem m.a. er tllkomlnn vegna
fiskvelðlkvóta sem þjóðln úthlutaði end-
urgjaldslaust tll útgerðarmanna.“
Kjallarinn
hagfræðingur
Eins og allir vita fá
útgerðarmenn út-
hlutað ókeypis kvóta,
sem telst sameign
þjóðarinnar sam-
kvæmt 1. gr. laga um
stjómun fiskveiða.
Áætlað er að hreinn
arður af kvótanum sé
um 15-25 milljarðar
króna á ári en það
jafhgildir að núvirt-
ur framtíðararður af
kvótanum geti verið
á bilinu 150-250 milij-
arða króna. í þessum
tölum er ekki tekið
tillit til úthafskvóta
sem íslendingar hafa
áunnið sér rétt til að
veiða á fjarlægum
miðum.
Sala hlutabréfa
í sjávarútvegs-
fyrirtækjum
Undanfarin ár hef-
ur samruni og sam-
eining sjávarútvegs-
fyrirtækja átt sér
stað og ætla má að
það kunni að halda
áfram á næstu
árum. Nýleg dæmi í
þessu samhengi eru
samruni Miðness hf. í Sandgerði
við Harald Böðvarsson hf. á Akra-
nesi og Hrannar hf. á ísafirði við
Samherja á Akureyri. Fyrir þjóö-
arbúið í heild geta slíkar aðgerðir
verið af hinu góða vegna betri nýt-
ingar fjármuna og vinnuafls sem
næst í kjölfar stærri og öflugri
rekstrareininga. Sterk staða á
heimamarkaði er t.d. forsenda fyr-
ir því að sjávarútvegsfyrirtæki
geti í auknum mæli fjárfest og
styrkt stöðu sína á erlendum
mörkuðum.
Nýlega kynntu stjómendur
og þingvísitala allra skráðra fýrir-
tækja á þinginu hækkaði um 60%.
Hver er ástæðan fyrir meiri hækk-
un hlutabréfa í sjávarútvegi en í
öðrum greinum? Langvarandi nið-
urskurður í aflaheimildum á sið-
ustu árum gefur vísbendingu um
aö ástand fiskstofnanna í sjónum
kunni að batna sem gefur vonir
um auknar „ókeypis" aflaheimild-
ir í framtíðinni. Auknar aflaheim-
ildir eru væntanlega ávísun á
bætta afkomu útgerðarfyrirtækja,
umfram annarra fyrirtækja, en
verðmæti þeirra er metið sem nú-
virtur framtíðarhagnaður af veið-
unum.
Með því að skrá útgerðarfyrir-
tæki á hlutabréfamarkað gefst eig-
endum þeirra kostur á að selja
hlutabréf sín og innheimta ævin-
týralega háan söluhagnað. Sölu-
hagnað sem m.a. er tilkominn
vegna fiskveiðikvóta sem þjóðin
úthlutaði endurgjaldslaust til út-
gerðarmanna. Samkvæmt nýjum
lögum um fjármagnstekjuskatt
þurfa útgerðarmennimir síðan
einungis að greiða 10% skatt af
söluhagnaðinum.
Skynsamir útgerðarmenn munu
seija hlutabréf sín á meðan færi
gefst enda er útgerðarfyrirtæki
verðlaust án kvóta og verðminna
ef lagt verður á veiðigjald. Nýir
kaupendur, t.d. lífeyrissjóðir og
einstaklingar, kaupa síðan bréf-
in á fúllu markaðsverði þannig
að þegar til lengri tíma er litið
mun íslenska þjóðin eignast
sömu eign tvisvar. Fyrst skv. 1.
gr. laga um stjómun fiskveiða og
síðan þegar keypt em hlutabréf í
útgerðarfýrirtækjunum.
Hver er lausnin?
Leggja á veiðigjald sem fyrst.
Því fyrr því betra. Annars er
hætta á að sífellt fleiri útgerðar-
aðilar, sem fengu ókeypis kvóta,
nái að innleysa til sín óverðskuld-
aðan söluhagnað. Hér er um svo
miklar fjárhæðir aö tefla, 15-25
milljarða króna á ári, að í staðinn
væri hægt að lækka virðisauka-
skatt á vörur og þjónustu um
helming. Ég spyr að lokum, hvort
er betra og réttlátara: Lækka
skatta í kjölfar veiðigjalds sem
fyrst eða afhenda fámennri stétt
fýrrverandi útgerðarmanna hund-
mð milljarða króna að gjöf? - Oft
er þörf á hagstjómarbreytingum
en nú er nauösyn.
Björgvln Sighvatsson
Skoðanir aimarra
Menning Evrópu
„Sú athyglisverða þróun hefur átt sér stað innan
Evrópusambandsins á seinni árum að um leið og
stefht hefur verið að aukinni efnahagslegri og pólit-
ískri einsleitni aðildarríkjanna hafa menn vaknað í
auknum mæli til meðvitundar um þau verðmæti
sem fólgin em í fjölbreyttri menningu Evrópubúa. í
Evrópusamstarfmu hefur markvisst verið stefnt að
því að styrkja menningarleg sérkenni þjóða og þjóð-
arbrota og að auðvelda þeim að rækta menningu
sína og tungu.“ Úr forystugrein Mbl. 28. jan.
EES og valdaafsalið
„íslenskir stjómmálamenn, þar með taldir forsæt-
isráðherra, félagsmálaráðherra og formaður Alþýðu-
bandalagsins, em að átta sig á því að í EES- samn-
ingnum felst meira valdaafsal Alþingis en flesta grun-
aði. Það er þvi merkilegt aö heyra formann Alþýðu-
bandalagsins lýsa þvi að í raun sé aðeins um tvær
leiöir að velja, því óbreytt ástand sé óviðunandi: ís-
land gangi alla leið inn í Evrópusambandið og við
fáum þar áhrif sem viö höfum ekki i dag. Eða: ísland
dragi sig úr úr EES og freisti þess að ná kostum Evr-
ópusamvinnu, án galla, með tvíhliða samningum. “
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tímanum 28. jan.
Sár ákvörðun
„Teikn em á lofti um að hætt verði útgáfú Alþýðu-
blaðsins...En ef orsakimar em skoðaðar þá getum
við jafnaðarmenn litið í eigin barm...Það em einung-
is elstu Alþýðuflokksmenn og þeir sem starfa í trún-
aðarstöðum fyrir flokkinn sem eru áskrifendur, ekki
einu sinni allir trúnaðarmenn sem em eða teljast í
forsvari...Ef til vill vilja menn breyta útgáfútíðni,
gefa blaðið út í öðra formi eða á vegum landshlut-
anna, það verður að koma í ljós, en mikið harmar
undirritaður ef taka verður þá sáru ákvörðun að
hætta útgáfu Alþýðublaðsins."
Gísli S. Einarson í Alþbl. 28.