Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.1997, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 1997
13
Óvitlausar
hlaupastelpur
Óvitlaust vit
Ungar stúlkur á ís-
landi sitja ekki lengur
rjóðar við rokkinn. í
staðinn er komið nýtt
fyrirbrigði í menning-
unni sem mig langar að
kalla hlaupastelpur sem
fjalla um listir.
Með því að margir
vita ekki lengur hvað
hlaupastelpa merkir er
rétt að gæta að því sem
segir í orðabók:
Hlaupastelpa er stöng
sem tengir saman fóta-
fjöl og hjólsveif á rokk.
Þetta er góð lýsing á því
sem hlaupastelpur í
menningunni gera svo
hjólið á listarokknum
snúist og spunakonan
spinni rétta bandið í
bókmenntimar.
Uppgangur hlaupastelpunnar
hefur átt talsverðan aðdraganda
en náð hámarki með því að hrekja
Jón Viðar af skjánum, mann sem
var orðinn stofnun og skemmti-
efni með endurteknu setningarn-
ar: Nei, ég verð aö segja eins og er:
Mér fannst þetta nú ekki vera
nógu gott hjá Maríu Helgu. Ég hef
séð hana gera betri hluti.
Sjónvarpsáhorfendur biðu eftir
þessum snjöllu setningum, eins og
þegar Davíð Oddssyni tekst upp
með sín endurteknu orð.
Mönnum hjá þjóðum, sem vekja
ekki fjörlega hugsun, hættir til að
festast snemma í ákveðið far. Svo
helsta gaman almennings er að
grínast með stjómendur sína; og
svipaðrar striðni gætir hjá þeim.
Því verða stjórnmál lítið annað en
að stjórnmálamenn atast hver í
öðram. Ástæðan fyrir þessu hjá
okkur er sú að við njótum þess
ekki að beita vitinu heldur eftir-
likingu þess.
Hér á landi hefur verið talið að
vitið fari eftir kynjum. Það að vera
með kjaftavit þótti best hjá körlum
í listarokknum veröur aö spinna rétta bandið í bókmenntirnar.
en hjá konum að
þær væra óvitlaus-
ar. Núna er best að
vera óvitlaus því
óvitlaust vit hæfir
fjölmiðlum. I þeim
má enginn vera
hvorki vitur né
heimskur. Allir
verða að vera óvit-
lausir á skjánum.
Konur eru því að
ná þar yfirhönd-
inni, og allt leikur
í höndunum á
þeim eins og áður
við rokkinn.
Fullboðlegt vit
Þannig höfum við
eignast ágætt
Kjallarinn
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
hlaupastelpulið með Kolbrúnum,
Súsönnum og Siljum.
Silja Aðalsteinsdóttir er reyndar
kapítuli útaf fyrir sig. Vit hennar er
þess eðlis að hún getur alltaf hlaup-
ið í skarðið, enda sameinar hún það
að vera óvitlaus og með fullboðlegt
vit. Slíkt skiptir höfuðmáli, svo
ekki er að undra að hún skuli hafa
hlaupið í skarðið sem Jón Viðar
skildi eftir sig í Dagsljósi.
En ég held að Súsanna, Kolbrún
og hún megi vara sig á þreytu
áhorfenda svo þær
ættu að nota það
fýrirbyggjandi ráð
að láta sér vaxa al-
skegg meðan á
umfjöllun stendur
til að halda at-
hygli manna vak-
andi með glápi.
Því þannig er með
óvitlausa vitið í
fjölmiðlunum að
maður þarf oft að flýja undan því
fram i eldhús og fá sér kaffisopa til
að verða ekki jarðarforanum að
bráð.
Guðbergur Bergsson
„Hér á landi hefur veriö taliö aö
vitiö fari eftir kynjum. Þaö aö
vera meö kjaftavit þótti best hjá
körlum en hjá konum aö þær
væru óvitlausar
Samband kirkju og þjóðar
Undanfarið hefur nokkur um-
ræða verið uppi um samband rík-
is og kirkju. í því tilefni lét undir-
ritaður það álit í ljós hér i blaðinu
(12/9) að þetta samband ætti að
vera spegilmynd af tengslum
kirkju og þjóðar. Meðan þau eru
víðtæk og varanleg virðast for-
sendur fyrir formlegu sambandi
ríkis og kirkju fyrir hendi. Rakni
þau er aftur á móti eðlilegt að
tengsl kirkjunnar við rikið séu
endurskoðuð.
Aövörun frá þjóöinni
í rúma öld hefur trúfrelsi ríkt
hér á landi. Það hefur því um
langt skeið verið stjómarskrár-
bundinn réttur hvers og eins að
stofna trúfélög og iðka trú sína í
samræmi við eigin sannfæringu
eða standa utan trúfélaga. Þá hef-
ur enginn mátt neins í missa af
borgaralegum og þjóðlegum rétt-
indum fyrir sakir trúarbragða
sinna.
Þrátt fyrir þennan rétt hafa um
og yfir 90% þjóðarinnar kosið að-
ild að þjóðkirkjunni allt fram á
þennan dag. Að sönnu hefur úr-
sögnum úr kirkjunni fjölgað mjög
upp á síðkastið.
Það sem athygli
vekur í því sam-
bandi er þó einkum
hversu fátítt það
lengst af var að
fólk gengi úr kirkj-
unni og hversu
hröð breyting hef-
ur orðið í því efni.
Þótt hér sé ekki um
fjöldahreyfingu að
ræða skiptir miklu
að þjóðkirkjunni
takist að bregðast fljótt við þessu
ástandi. Hér er tvímælalaust um
aðvörun frá þjóðinni að ræða.
Festa fremur en fjölmenni
Eftir 1000 ára kristni í landinu
og miðað við það hve íslensk
kirkjusaga hefur þrátt fyrir allt
verið laus við stórátök má segja að
aðild alls þorra þjóðarinnar að
kirkjunni sé hið eðlilega ástand og
meta verði raunveru-
legt samband kirkj-
unnar við þjóðina á
annan hátt. Er al-
gengast í þvl sam-
bandi að vísa til
kirkjusóknar og þyk-
ir ugglaust flestum að
hún bendi fremur til
sambandsleysis en líf-
rænna tengsla kirkj-
unnar við þjóðina.
Sé hugað að is-
lenskri trúarhefð
gegnum aldirnar
vaknar þó spuming
um hvort kirkjusókn
hafi nokkum tíma
verið gildur mæli-
kvarði á stöðu kirkj-
unnar hér á landi. Strjálbýli, vega-
lengdir og veðurfar öftraðu því
lengst af að almenningur þyrptist
til kirkju á messudögum. Kirkju-
sókn einkenndist því lengst af
fremur af festu en fjölmenni.
Heimilin voru af þessum sökum
hinar raunverulegu trúarlegu
miðstöðvar hér á landi en ekki
sóknarkirkjurnar eins og víða er-
lendis. Þess var síst að vænta að
kirkjusókn ykist með bættum
samgöngum. Til þess áttu of stór-
stígar breytingar sér stað á öllum
sviðum þjóðlífsins. Kirkjan lenti
m.a. í harðri sam-
keppni við ýmiss kon-
ar félagsstarf.
Hér er það því ekki
þátttaka í hinni al-
mennu guðsþjónustu
sem segir mest um
samband kirkju og
þjóðar heldur staða
þeirra kirkjulegu at-
hafna sem einkum
tengja fjölskyldur og
heimili við kirkjuna,
þ.e. skírnar, ferming-
ar, giftingar og greftr-
unar.
Enn sem komið er
leitar langstærsti
hluti þjóðarinnar til
evangelisk-lútersku
kirkjunnar við þessi tækifæri.
Hún virðist því enn hafa stöðu
raunverulegrar þjóðkirkju. Meðan
svo er má telja gildar forsendur
fyrir því að hún njóti þeirrar sér-
stöðu sem henni er tryggð í lögum
og stjómarskrá. Rofni hinir trúar-
legu siðir þjóðarinnar við fyrr-
greind tækifæri líkt og hefur gerst
víða um heim eða taki þjóðin í
stórum stíl að leita annað hlýtur
tími þjóðkirkjuskipulags í núver-
andi mynd hins vegar að teljast
liðinn.
Hjalti Hugason
„Þess var síst aö vænta aö kirkju-
sókn ykist meö bættum samgöng-
um. Til þess áttu of stórstígar
breytingar sér staö á öllum sviö-
um þjóölífsins. “
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor í guðfræði
1 IVIeð og á móti
Er opinber neytendavernd nægilega öflug á íslandi?
Frjálsi mark-
aðurinn er
mesta verndin
„Ég tel þá löggjöf sem við
búum við vera
fullnægjandi og
veiti neytend-
um víðtæka
vemd. Allir
geta leitað síns
réttar fyrir
dómstólum
telji þeir á sér
brotið.
Mesta vernd-
in sem hægt er
að veita neyt-
endum er sú
vernd sem hinn frjálsi markaður
veitir því hann veitir það aðhald
sem er nauðsynlegt neytendum.
Við sjáum það að samkeppni á
neytendavöramarkaði hefur skil-
að því að verðlag hér á landi er
mjög sambærilegt við verðlag í
nágrannalöndunum, sérstaklega
á þeim vöram þar sem sam-
keppnin er mest. Þetta sýnir best
kosti hins frjálsa markaðar.
Sá kaupmaður sem ekki leitast
við að þjóna markaðnum hann
verður undir í samkeppninni.
Þess vegna hafa allir kaupmenn
og kaupsýslumenn beinan hag af
því að veita neytendum sem
besta þjónustu.
Ég hef meiri áhyggjur af því að
ofverndun með reglugerðar-
fargani gæti skaðað samkeppni
og sem eðlilegasta starfsemi hins
frjálsa markaðar og þannig bein-
línis orðið neytendum skaðleg."
Stefán Guöjóns-
son, framkvæmda-
stjóri Samtaka
verslunarinnar
Vantar um-
boðsmann
neytenda
„Nei, hún er
fjarri því að
vera nægilega
öflug. Það vant-
ar á að þær
stofnanir séu
fyrir hendi sem
nauðsynlegt er
að hafa i hveiju
þjóðfélagi til
þess að tryggja
þessa hags-
muni.
Við höfum ekki þær stofnanir
sem era til staðar hjá nágranna-
þjóðum okkar. Danir era til dæmis
með Forbrugerrádet og Forbrager-
styrelset auk þess aö vera með um-
boðsmann neytenda. Við hjá Neyt-
endasamtökunum erum með svip-
aða starfsemi og Forbrugerrádet.
Forbrugerstyrelset er aftur á móti
ákveðinn eftirlits- og skoðunaraðili
sem hefur að gera með skoðun á
vörum og fylgjast með markaðnum
með tilliti til neytendavemdar. Auk
þess era Forbrugerstyrelset með
eftirlit með úrskurðamefndum og
kvörhmamefndum. Umboðsmaður
neytenda er síðan sá aðili sem ger-
ir athugasemdir við markaðsstarfs-
semi sem hann telur vera andstæða
eðlilegri samkeppni og óhagstæð
neytendum.
Vegna þess að við erum með
svipað lagakerfi og Noregur og
Danmörk þá vantar alveg umboðs-
mann neytenda og fjármagn til
starfans. Þá vantar einnig mann-
skap til þess að hafa eftirlit með
markaðsstarfseminni frá neytenda-
hliðinni.
Áhugamannasamtök, þó að þau
séu góðra gjalda verð og geti gert
ýmislegt gott, vantar samt sem
áður alltaf ákveðinn hluta og sér-
staklega er það alvarlegt að ekki
skuli vera tU umboðsmaður neyt-
enda.“ -ST
Jón Magnússon,
varaformaöur Neyt-
endasamtakanna.