Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1997, Blaðsíða 16

16
íemung
MANUDAGUR 22. DESEMBER 1997
Fyrst á réttunni,
svo a rongunni
Það eru ekki margar myndlistarsýningar opn-
aðar til þess að standa yfir blájólin enda er
manni kennt að ekki þýði að bjóða neinum neitt
nema jólastemningu á þessum tíma. Samt opn-
aði Haraldur Jónsson myndlistarsýningu í Gall-
erí Ingólfsstræti 8 á fimmtudaginn var og er
henni ætlað að standa til 11. janúar á
næsta ári. Sýningin er þess eðlis að
það er hægt að skoða hana utan af götu
(sem fellur vel að hugmyndinni að
baki verkunum) svo frídagamir koma
ekki að sök. Að þvi leyti er sýningin
jólaleg að maður horfir beint inn í
blóðrautt ljós en það er blekking, þetta
er engin jólasería heldur líkami á
röngunni.
Haraldur hefur áður unnið beint
með tungumálið sem samskiptaform,
með bókstafi og hljóð, en nú er hann
kominn lengra inn í efnið og um leið
orðinn meira abstrakt í umfjöllun
sinni um mannleg samskipti. Sam-
skiptin einskorðast ekki við hið talaða
orð, þau eru í öllum líkamamun,
kannski má líta á lífið allt sem tján-
ingu. Á sýningunni Innvortis eru tvö
verk, Göng, rauða ljósið í litskyggnu-
vélinni og Samræður/samræði sem
þekur stóran hluta af gólfinu í sýning-
arsalnum. Göngin eru 80 blóðrauðar
litskyggnur (með myndum af blóði) í
kringlóttum bakka sem gengur hæga-
gang hring eftir hring í sýningarvél-
inni. Áhorfandinn gægist inn í þessi
göng eða blóðrás gegnum ljósopið en
hann gægist ekki bara inn, hann stend-
ur sjálfur ataður blóði þvi hann er inni í mynd-
inni um leið og hann horfir inn í hana. Samræð-
urnar/samræðið á gólfinu, lítil og ávöl masonít-
form, eru líka myndir af ranghverfu líkamans,
innan úr munni, kynfærum, görnum og þörmum
(göngum og hvelfingum) eða orðin sem maður
segir og úrgangurinn sem maður lætur frá sér -
allsherjar úthreinsun og losun. Þannig eru tjá-
skiptin, á sama hátt og saurinn, erótískar af-
steypur af efninu, líkamanum.
Vissulega má einnig á beinan hátt tengja sýning-
una við nútímaaðferðir læknisfræðinnar. Sjálf
fór ég fyrir stuttu í magaspeglun og upplifði
hana svipað þessari sýningu. Maður liggur and-
spænis sjónvarpsskjá og horfir á eigin holdrosa,
smýgur inn um sín innstu göng en finnur lítið
fyrir sjálfum sér því maður er ekki í
neinni snertingu við skjáinn.
Mér líkar þessi sýning mjög vel. Hún er
margræð í einfaldleika sínum, svo líkam-
lega nálæg en þó niðursneidd og firrt, hlý
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Frá sýningu Haralds Jónssonar, Innvortis. DV-mynd E.ÓI.
í sýningarskránni er texti eftir Serge Comte,
Að kryíja lif, en hann líkir verkinu einmitt við
krufningu á líkamlegum og tilfinningalegum
samskiptum manna á tímum cybermenningar.
en um leið köld, verkin eru kyrr en það er
framvinda í hjartslætti litskyggnuvélar-
innar. Hvort verkið um sig er sterkt en
þau mynda líka heild eins og hold og blóð
tilheyrir sama líkama.
Ég fékk að stinga mér inn á sýninguna í
fylgd með listamanninum og naut góðs af
félagsskapnum. Ég mæli með slíkri leið-
sögn því þó textinn í sýningarskránni sé
góð brú yfir i verkið er listamaðurinn
besti lykillinn. Það gerir verkið ekki
verra, frekar betra, að þurfa að hafa fyrir
því að komast í samband við það. Að sama
skapi þarf enginn að skammast sín fyrir
að opinbera fákunnáttu sína með því að
spyrja spuminga. Það er samræðan (og
auðvitað samræðið) sem tengir fólk saman.
Haraldur Jónsson: Innvortis.
Gallerí Ingólfsstræti 8.
Opið fimmtudaga til sunnudaga kl. 14-18 til
11. janúar.
Dylgjuin svarað
Mánudaginn 15. desember birtist í DV gagn-
rýni Margrétar Tryggvadóttur um bók mína
Vestur í bláinn. Ekki er ætlunin að fjölyrða um
gagnrýnina í heild enda álit ég að hver lesandi
skynji og túlki skáldverk eins og hann hefur for-
sendur til.
Þó get ég ekki látið ósvarað dylgjum sem fram
koma 1 gagnrýninni og tel að þar sé ómaklega
ráðist á starfsheiður minn. Látið er að þvi liggja
að ég hafi sótt heimildir að bók minni i hið
ágæta ritverk Böðvars Guðmundssonar Híbýli
vindanna. Orðrétt segir:.maður veltir því fyr-
ir sér hvort Híbýli vindanna sé eina heimild
Kristínar." Síðan er vakin athygli á því aö vest-
urferðir íslendinga hafi staðið 1 fjörutíu ár og er
taliö að ég hefði þar af leiöandi mætavel getað
valið annan tíma en Böðvar fjallar um í sinni
bók. Þá staðhæfir Margrét í gagnrýni sinni, að
bók mín „sé endurtekið efhi“.
Ég hóf gagnasöfnun fyrir þremur árum,
þ.e.a.s. ári áður en bók Böðvars kom út. Ákvað
ég að fjaila um ferðir og örlög heiöarbúa af Aust-
ur- og Norðausturlandi, sem margir fóru ör-
snauöir vestur um haf eftir Öskjugosið 1875.
Jafnframt einsetti ég mér að skrifa um ferð
fyrstu islensku landnemaima til Nýja íslands og
landtöku þeirra í Víðinesi, en ekki einhverja
ótilgreinda ferð sem hugsanlega var farin fjöru-
tíu árum síðar.
Þegar gagnasöfnun var komin vel á veg ferð-
aðist ég voriö 1996 um byggðir íslendinga í Vest-
urheimi, skoöaði aðstæöur og ræddi við aldrað
fólk. Einnig dvaldi ég þar á söfnum til þess að
leita mér ítarlegra upplýsinga. Vel má vera að
Böðvar hafi einnig skoðað þessar heimildir og
styðjist að hluta til við sömu sögulegu atburðina.
Úrvinnsla mín er hins vegar frábrugðin hans, ég
skrifa fyrir annan lesendahóp og sagan er séð
með augum barnsins.
Saga landnáms íslendinga í Vesturheimi er
sagnabrunnur sem seint þrýtur. Vonandi
sækja fleiri rithöfundar í hann á komandi
árum og vinna úr efninu hver á sinn hátt.
Þess er óskandi að verkum þeirra verði ekki
tekiö með þröngsýni.
t framangreindum ritdómi lætur gagnrýn-
andi DV að því liggja að ritstörf min felist í
því aö fletta upp f metsölubók næstliöins árs
og umrita hana i skáldsögu fyrir böm og ungl-
inga. Ég tel að hér sé um afar lágkúrulega
árás á rithöfundarheiður minn að ræða.
Þeirri yfirlýsingu gagnrýnandans að bókin
mín „...sé endurtekiö efni“ er þvi visað til fóð-
urhúsanna.
Kristín Steinsdóttir
Stórbrotinn
hugsjónamaður
Bókin um Guðmund frá Miðdal er með glæsi-
legri bókum þetta árið. í henni eru margar og
ágætar myndir og mjög er vandað til frágangs
hennar, hún er meistaraverk í hönnun. Við það
bætist svo að hér er á ferð margbrotinn og sér-
stæður maður sem setti svo sannarlega svip
sinn á íslenskt þjóðlíf meðan hann var og hét.
Saga Guömundar frá Miðdal væri frásagnar-
verð þó ekki væri nema fyrir sér-
stakt einkalíf hans - þegar böm
hans fæðast er hann giftur ömmu
þeirra en ekki móður! Þá voru
hugðarefni Guðmundar mörg og
hann að sama skapi ákafamaður
í hverju sem hann tók sér fyrir
hendur. Hann tók þátt í líkams-
ræktarbyltingu 4. áratugarins
og var frumkvöðull í útiveru
og fiallaferðum og ákafur lax-
veiðimaður. Þá var hann,
eins og margir aðrir þá og
nú, dulhyggjumaður mik-
Ul.
Mesta áherslan er þó
eölilega á listamanninn
Guðmund frá Miðdal og
er ástæða til því að
Guðmundur skiptir
miklu máli í íslenslcri
listasögu 20. aldarinnar, bæði
vegna fiölhæfni sinnar og brautryðjenda-
starfs í leirmunagerð en einnig vegna þáttar
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
hans í listrænum átökum mmistríðs- og stríðs-
áranna. Guðmundur lenti í því, eins og margir
hæfileikamenn fyrr og síðar, að verða fúlltrúi
„afturhaldsins" í listum en yfir afturhaldi hans
er sérstök reisn, jafnvel hin alræmda stytta
„Skúli frá Miðdal" hefur í sér eitthvað af þeim
krafti öfganna sem gerði Guðmund frá Miðdal
stóran í sniðum.
Þessi saga er sögð af hreinskilni og leitast
við að draga fram sem flestar hliðar á málum
og gefúr það verkinu aukið gildi. Fyrir vikið er
myndin af Guðmundi eftirminnileg og sönn,
hann gengur fram fyrir lesandann eins og hann
er. Þetta tekst sérstaklega vel í þeim kafla sem
snýr að listamanninum Guðmundi.
Umræðan um tengsl Guðmundar og Hitlers-
Þýskalands (bls. 137-53) er ekki jafii vel heppn-
uð og skortir dýpt, hún er ein vamarræða gegn
ásökunum sem aldrei eru leiddar fram; þeir
sem hafa viljað bendla Guðmund við
nasisma eru nafnlausir
„aðrir“ sem hafa að
mati höfundar rangtúlk-
að bækur Þórs
Whitehead. Þá sé ég ekki
gildi þess að draga fram
ónafngreinda'Tíömmúnista
sem studdu „með ráðum og
dáö ógnarstjórn Stalíns í Sov-
étríkjunum". En vita-
skuld er ágætt að fram
kemur að kynþáttahyggja
Guðmundar frá Miðdal var
öðruvísi en kynþáttahyggja
nasista, og það er eitt að hafa
skoðanir en annað að fremja ill-
virki í nafni þeirra. Og ofsóknir
gegn meintum „nasistavinum" (og
öðrum „óvinum ríkisins") eru auð-
vitað sama eðlis og ofsóknir nasista
gegn pólitískum andstæðingum sínum
þó að lýðræðiö komi oftast í veg fyrir mestu
hryðjuverkin.
Annars þykir mér vel hafa tekist tiL Það er
vel heppnuð nýbreytni í að láta skiptast á frá-
sögn skrásetjara, skrif annarra eða viðtöl við
aðra um Guðmund frá Miðdal og síðast en ekki
síst skrif Guðmundar sjálfs sem sfimdum lýsa
honum betur en nokkuð annað.
Merkismanns hefur verið minnst á verðugan
hátt í ágætu riti. Um leið er íslensk menningar-
saga nokkru ríkari.
Illugi Jökulsson:
Guðmundur frá Miðdal
Ormstunga 1997
Stangaveiðiárbók
íslenska stangaveiðiárbókin er komin
út, tíunda árið í röð. í ár heitir hún Af sil-
unga- og laxaslóðum og sem
fyrr er höfúndur hennar Guð-
mundur Guðjónsson blaða-
maður. Hann hefur séð um
stangaveiðiskrif fyrir Morg-
unblaðið í 19 ár auk ann-
arra skrifa um efnið.
—í bókinni eru allar
veiðitölur og fréttir úr
stangaveiðiheiminum
og kappkostað að krydda með
skemmtilegum sögum. Efnið á að höfða
jafnt til silungs- og laxveiðimanna, flugu-
og maðkveiðimanna, karla, kvenna, bama
og unglinga sem hafa tekið bakteríuna.
Sjónarrönd gefur bókina út.
Mærin á menntabraut
Fjölvi hefur gefið út endurminningar
Amheiðar Sigurðardóttur frá Amarvatni,
Mærin á menntabraut.
Arnheiður er dóttir Sigurðar
Jónssonar, bónda á Amarvatni
í Mývatnssveit, sem enn er
þekktur sem höfundur vin-
sæls söngljóðs, „Fjalladrottn-
ing móðir mín“. Amheiður
var bráðger og skörp og
braust til mennta þrátt
fyrir langvarandi veik-
indi. Hún var fyrsta kon-
an sem tók meistarapróf í íslensk-
um fræöum og raddi brautina fyrir kyn-
systur sínar.
Amheiður skrifaði brautryðjendaritið
Híbýlahættir á miðöldum og einnig hefur
hún veriö mikilsmetinn bókmenntaþýð-
andi, þýtt til dæmis bækur eftir Sigrid
Undset og Karen Blixen. Hún kynntist vel
ýmsum þekktustu menntamönnum aldar-
innar, til dæmis Sigurði Nordal og Halldóri
Laxness, og segir frá samskiptum við þá í
bókinni. Á seinni árum fékk Amheiður al-
varlegt innanmein og dró sig út úr þeim
heimi sem hún hafði gert að sínum.
Sálgæsla eftir sjálfsvíg
Guðrún Eggertsdóttir hefur skrifaö
bókina Sjálfsvíg! ... hvað svo? þar sem
hún fiallar um sálgæslu eftir að ástvinur
hefur svipt sig lífi. En þó að bókin höfði
sérstaklega til þeirra sem
eiga um sárt að binda vegna
biturrar reynslu talar hún
til allra sem syrgja. Bókin
er gott framlag til auk-
innar þekkingar á sorg
og sorgarviðbrögðum og
næmari skilnings á
meðbræðrum okkar.
Bókin var upphaf-
lega unnin sem lokaritgerð til
BA-prófs í guðfræði. Aðdragandi henn-
ar var sá að sonur höfundar fyrirfór sér
18 ára gamall og hún reyndi að leita
svara við erfiðum spumingum vegna
þess. Viö ritgerðarvinnuna talaði hún
við marga sem misst höfðu ástvini á
þennan hátt og fiallar bæði persónulega
og fræðilega um vanda þeirra, ekki síst
með það í huga aö gefa þjónum kirkjunn-
ar og öðrum sem stunda sálgæslu eftir
sjálfsvíg innsýn í hugarheim syrgjenda.
Muninn bókaútgáfa / íslendingasagna-
útgáfan gefur bókina út
Ljóðlýst
Hallfríður Ingimundardóttir heftir gefið
út sína þriðju ljóðabók, Ljóðlýst. Ljóð-
in, segir hún, „em feröalag í tvennum
skilningi. Ganga á jökul, Hvannadals-
hnúk á Öræfajökli, hefiir jafnframt
aðra og innhverfari merkingu." Inn
á milli ferðaljóða em ljóð móður til
dóttur, auðkennd með skáletri, en
að lokum fléttast þemun saman.
Fyrsti hlutinn af þrem hefst á
þessu ljóöi;
Utan tjaldskarar
strýkur
nývaknaöur dagur
stírur úr augum
Hvannadalshnúkur enn
aö sparka af sér sœnginni
morgunsár
i Örcefum.
Skákprent gefur bókina út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir