Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1998, Qupperneq 16

16 1
■*T
tenning
MANUDAGUR 21. SEPTEMBER 1998
Hugmyndin virkar
Það er létt yfir Kjarvalsstöðum
þessa dagana. Þar stendur yfir sýn-
ingin -30/+60, sem er samsýning á
verkum listamanna yfir sextugu og
undir þrítugu, og er gaman að sjá
jafn velheppnaða samsýningu.
Vinna hefur verið lögð í uppsetn-
ingu sem skilar sér í góðu jafnvægi
á milli verka - þau verk sem deila
rými vinna saman í stað þess að
keppa sín á milli um athygli áhorf-
andans.
Verkin kunna að vera ólík en
engu að síður hvílir töluverður létt-
leiki og ef til vill bjartsýni yfir sýn-
ingunni í heild. Það er húmor í
mörgum verkanna og athyglisvert
að sjá hvernig honum er þar beitt af
lífsgleði frekar en háði líkt og svo
oft hefúr verið gert áður. Breski 18.
aldar málarinn Hogarth beitti
hæðni til að gagnrýna þjóðfélagið og
siðferði samborgara sinna, það
sama gerði franski 19. aldar málar-
inn Honoré Daumier og jafnvel
„Fljúgandi fiskisaga" Nínu Tryggva-
dðttur hefur háðið að vopni.
Á Kjarvalsstöðum er það ekki
bein þjóðfélagsgagnrýni sem ræður
ríkjum heldur flokkast húmorinn
frekar undir vangaveltur um lista-
manninn, áhorfandann og listaverk-
ið. Til að njóta innsetningar Gjöm-
ingaklúbbsins, „Hótel Paradís", þarf
áhorfandinn að hoppa um á
trampólini til þess að eygja hótel-
herbergi speglum klætt að utan. Um
leið breytist hlutverk hans og i stað
þess að vera áhorfandi veröur hann
að þátttakanda. Segja má að með
Myndlist
Anna Sigríður Einarsdóttir
aukinni meðvirkni hvetji Gjöminga-
klúbburinn okkur til að endurskoða
hlutverk áhorfandans og aðgerðarleysi.
Verk Erlings Klingenberg snúa hins veg-
ar meira aö listamanninum sjálfum. í „Er-
ling Þ.V. Klingenberg myndlistarmaöur"
verður Erling að listaverkinu. Verkið sam-
Nína Magnúsdóttir: Án titils (1996).
anstendur af ljósmynd, ljósaskilti og gler-
kössum með safni hluta sem tilheyra „lista-
mannspersónu" hans og í „Hann sýnir ekk-
ert í nýju samhengi" snýr húmorinn síðan
að gömlu landslagsmálurunum. Þá má nefna
„Ryksafnara" Helga Hjaltalíns
Eyjólfssonar sem er saman-
safn ólíkra smáhluta úr tré og
límbandi. Festir á vegg Kjar-
valsstaða kasta þeir fram
þeirri spurningu hvort hlut-
verk listaverka sé e.t.v. að
hluta til ryksöfhun.
Mörg önnur sterk verk má
finna á sýningunni. Mynd
Særúnar Stefánsdóttur,
„Kossinn", minnir á glans-
mynd frá níunda áratugnum
við fyrstu sýn. Frásagnargleð-
in er engu að síður töluverð
og ódýrir skór konunnar á
móts við stífpressaðar buxur
mannsins geta gefið fyrirheit
mn skyndikynni ólíkra ein-
staklinga. Þá er innsetning
Nínu Magnúsdóttur sérlega
áhrifamikil. Verkið sem
myndað er úr búrhnífum og
eplum er mjög sjónrænt. Það
nær að laöa fram dýpt, hreyf-
ingu og kyrrð í sömu andrá -
og upp í hugann kemur griska
goösagan af sverði Damókles-
ar. Vamarleysi eplanna þar
sem þau liggja á gólfinu undir
hárbeittum hnífunum sem
hanga úr loftinu minnir nefni-
lega ekkert síður á fallvalt-
leika gæfunnar. Og áfram
væri hægt að telja einstaka
listamenn eins og Egil Sæ-
bjömsson sem höfðar til
gægju- og sýniþarfar manns-
ins.
í viðtali í Fókusi helgina
sem sýningin var opnuð sagði
Magnús Pálsson, einn öldung-
anna á sýningunni, að sér
fyndist „ungt fólk ekki hafa
neina ástæðu til að nöldra“.
Sýningin á Kjarvalsstöðum
gefur ekki annað til kynna en
að unga fólkið sé Magnúsi
hjartanlega sammála.
- 30/+ 60 á Kjarvalsstöðum stendur til 25.
okt. Opið kl. 10-18 alia daga. Kl. 16 á
sunnudögum er ókeypis leiðsögn um sýn-
inguna.
Hlegið að sorgarsögu
Hjá Hermóði og Háðvöru hefst leikárið með framsýningu á nýju leik-
riti eftir Þorvald Þorsteinsson sem í hnotskurn fjallar um fortíðar-
vanda fjölskyldu, sjálfsblekkingu og yfirvarp.
Þorvaldur hefúr áður samiö nokkur leikrit og sýnt aö honum er lag-
ið að fjalla um alvarleg málefni á léttan hátt, án þess þó að gerast létt-
úöugur. í Maríusögum leiddi hann persónumar saman í kvöldverðar-
boði þar sem atburðir úr fortíöinni koma smám saman upp á yfirborð-
ið og gera það að verkum að áhorfandinn sér veislugesti í nýju Ijósi.
Þetta nýja leikrit, Viö feðgarnir, byggist að sumu leyti á svipaðri for-
múlu en mér fannst bregða fyrir sárari undirtóni sem þó var hvergi
látinn ná yfirhöndinni. Líkt og í Maríusögum virka persónurnar staðl-
aðar til að byrja með en sjónarhomið víkkar eftir því sem líður á verk-
ið. Þó er ýmsum spurningum ósvarað í leikslok.
Leiklist
að þrócist í verkinu. Búningar voru allir ágætlega hannaðir ef
frá er talin frekar furðuleg dragt, sem Valgerður er látin klæð
ast.
Ari Matthíasson og Þrúður Vilhjálmsdóttir fara ágætlega með
hlutverk sagnfræðingsins Einars og sambýliskonu hans Maríu
sem búa í næstu íbúð við þá feðga. Þessar persónur era ekki flókn-
ar og koma inn í framvinduna mest til að framkalla ákveðin hvörf
í verkinu.
Sviðsetning, leikmynd og lýsing era unnin af hugkvæmni eins og
fyrri daginn hjá Hermóði og Háðvöra, þar sem menn eru snillingar í
því að nýta rýmið. Hilmar Jónsson leikstjóri heldur vel utan um heild-
ina og þó að herslumun virtist skorta á frumsýningunni á að sýningin
næði fullu trukki (sérstaklega framan af) er hún lífleg og bestu atriðin
Foðcjamii royn<i aö loka tortiöma út|, Eícjcjert Morlwlffc
aon oíj Guniuii llol(|oson i hlutvorkMin öinuiti.
Auður Eydal
Verkið hverfist um fóðurinn, Oddgeir, sem hefur sopið drjúgt um
dagana. Steingrímur sonur hans vill allt fyrir karlinn gera, en fær
harla litla viðurkenningu fyrir. Oddgeir er mikill „sjónhverfingamað-
ur“ og býr miskunnarlaust til þá mynd af veruleikanum sem honum
sjálfum hugnast best. En það dugir ekki til þegar Einar, æskufélagi
Steingríms, skýtur upp kollinum. Hann er ekki innvígður í blekkinga-
leik fjölskyldunnar og talar út um hluti sem ekki hefur mátt minnast
á.
Þar sem Oddgeir er miðpunktur frásagnarinnar í verkinu og mjög
ráðandi um framvinduna veikir einhliða lýsingin á honum heildina.
Hann er eiginlega allt of fráhrindandi og blekkingar hans of augljósar
til þess að áhorfandinn fái nauðsynlegan skilning á því hvernig honum
tekst endalaust að vefja bömum sínum um fingur sér. Eggert Þorleifs-
son leikur Oddgeir og sýnir einstöku sinnum (en of sjaldan) að undir
niðri býr þrátt fyrir allt bitur sársauki og eftirsjá. En þessi tragíska
dýpt nær aldrei fyllilega í gegn, því að fyrst og fremst er lagt upp úr
skoplegu hliðinni á persónunni.
Gunnar Helgason fer mjög hófsamlega með hlutverk Steingrims sem
læðist með veggjum og nær sér greinilega ekki á strik meðan karlinn
lifir. Gunnar fer mjög fint i skoplegu hliðina og gætir þess að ofgera
ekki, þó að kómíkin sé til staðar.
Björk Jakobsdóttir leikur dótturina, Valgeröi, sem hefur gengið eitt-
hvað betur en Steingrími að rífa sig frá fortíðinni. Björk vann ágætlega
úr því sem upp er gefið, en persónunni er ekki ætlað mikið svigrúm til
y*
5-r.

útfærð á snjalian og ferskan hátt. Atriðiö i upphafi, þegar Steingrímur
kemur upp í lyftunni, klikkaði ekki og gaf góð fyrirheit um framhald-
ið. Samspií persónanna er í góöu jafnvægi á þeim forsendum sem geng-
ið er út frá og heildarsvipurinn klár.
Hermóður og Háðvör sýna í Hafnarfjarðarleikhúsinu:
Við feðgarnir
Höfundur: Þorvaldur Þorsteinsson
Leikstjórn: Hilmar Jónsson
Leikmynd: Finnur Arnar Arnarson
Búningar: Þórunn María Jónsdóttir
Tónlist: Margrét Örnólfsdóttir
Gervi: Ásta Hafþórsdóttir
Ljós: Egill Ingibergsson
Þýsk heimsókn
I dag koma til íslands fjórir rithöfúndar frá
Berlín og dvelja hér fram yfir næstu helgi. Þetta
eru Stephan Krawczyk, Klaus Schlesinger,
Christa Schmidt og Michael Wildenhain. Með
þeim I för verður forstööumaður Bókmennta-
stofiiunar Berlínarborgar, dr. Ulrich Janetzky.
Fimmmenningamir eru hingað komnir til að
kynna íslendingum þann listræna og pólitíska
suðupott sem Berlín er eftir sameiningu þýsku
ríkjanna. Þeir munu koma fram í Gunnarshúsi
annaö kvöld og miðvikudagskvöldið kl. 20.30, lesa
úr verkum sínum og spjalla við áheyrendur um
þau, ástandið í Berlín eða annað sem fólk kýs.
Einnig munu þýðendur lesa úr verkunum á ís-
lensku.
Á fimmtudagskvöldið kl. 20.30 koma höfund-
amir fram á Súfistanum, Laugavegi 18, og standa
fyrir léttari uppákomu. Einnig verður hægt að
nálgast nýtt hefti af Tímariti Máls og menningar
sem er helgað sögum frá Berlín. Höfundarnir fiór-
ir eiga allir smásögu þar.
Krossaætt í Eyjafirði
Bókaforlagið Mál og mynd hefur gefið út nýtt
niöjatal Krossaættar í Eyjafirði í tveimur stórum
bindum. Ættin er kennd við bæinn Krossa í Ár-
skógshreppi í Eyjafirði og rakin frá Þóru Jóns-
dóttur frá Krossum sem var uppi frá 1780-1862 og
Gunnlaugi Þorvalds-
syni frá Ingvörum í
Svarfaðardal (1772-
1831). Þau bjuggu lengst
af á Hellu sem er næsti
bær við Krossa og niðj-
ar þeirra sitja enn jörö-
ina Krossa.
í bókinni Sterkir
stofnar eftir Bjöm R.
Ámason segir „að hik
nokkurt hafi verið á
Jóni gamla á Krossum
að gifta Gunnlaugi Þóru
dóttur sína en svipfar og karlmennskubragur
Gunnlaugs hafi ráðið úrslitum." Skorti þau hjón
hvorugt elju og forsjá til bjargráös og fengs, enda
búnaöist þeim vel, segir einnig þar. Margar sög-
ur eru til af Krossaættamiöjum enda er þar að
finna fiölmarga þjóðþekkta einstaklinga og djarfa
og dugmikla sjósóknara fyrr og nú.
Höfundur ættfræðitexta bókarinnar er Bjöm
Pétursson og í bókunum tveimur eru á fimmta
þúsund fiósmyndir af einstaklingum auk gamalla
mynda af heimilum eldri niðja og yfirlitsmynda
úr sveitum, sjávarþorpum og kaupstööum sem
koma við sögu.
Milli himins og jarðar
Háskólaútgáfan hefúr gefið út ritið Milli him-
ins og jarðar. Maöur, guð og menning í hnot-
skum hugvísinda. í því eru 34 ritgerðir eftir jafn-
marga íslenska fræðimenn um bókmenntir,
guðfræöi, heimspeki, málfræði og sagn-
fræði sem gefa Qölbreytta sýn yfir grósku-
miklar rannsóknir í þeim fræðum hér á
landi. Ritstjórar eru Anna Agnarsdóttir,
Pétur Pétursson og Torfi H. Tulinius.
Að stofiii til eru þessar ritgerðir fyr-
irlestrar af ráðstefnu sem haldin var
haustið 1996 og meðal höfunda má
nefna Ásdísi Egilsdóttur, Ástráð Ey-
steinsson, Guðna Elísson, Guörúnu
Nordal, Helgu Kress, Vilhjálm Áma-
son, Þorstein Gylfason, Höskuld Þráinsson og
Hjalta Hugason.
Sænsk spennusaga
Kaldan janúarmorgun árið 1990 uppgötvar
bóndi á Skáni í Svíþjóð sér til mikillar skelfingar
að nágrannar hans hafa verið myrtir. Og það eina
sem lögreglan hefur til aö byggja
rannsókn sína á er hinsta orð kon-
unnar: „útlenskir". Þegar þetta
spyrst út veldur það miklum úlfaþyt
í samfélagi þar sem fiölmennir hóp-
ar flóttamanna búa við vaxandi
fiandskap kynþáttahatara. Leitin að
morðingjanum leiðir því lögregluna
inn í ýmis skúmaskot sænska fyrir-
myndarsamfélagsins og sýnir aö
undfr sléttu yfirborði þess kraumar |
og sýöur.
Þetta er efni sögunnar Morðingi án andlits eft-
ir Henning Mankell sem er einn vinsælasti rithöf-
undur Svía, og var þessi bók valin glæpasaga árs-
ins 1991 í Svíþjóð. Hún er nú komin út hjá ís-
lenska kifiuklúbbnum í þýöingu Vigfúsar Geir-
dal.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir