Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1998, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1998, Blaðsíða 16
16 ' íenning FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1998 Matur og ást Kristín Ómarsdóttir er skemmtilegt skáld - einlæg, frumleg, áleit- in og fyndin, fær mann jafnvel til að skella upp úr sem gerist annars ekki oft við lestur ljóðabóka. í nýútkominni ljóðabók hennar, Lokaðu augunum og hugsaðu um mig, er þó einhver depurð í undirdjúpun- um og íhugul alvara gagnvart hringrás lífs og dauða. í þeirri hringrás skipar ástin veigamikinn sess - ekki síst líkamlegt hlutverk ástarinnar, sem krefst næringar - matar! þá, þegar það gerist, „er stórkostlegt að sneiða grænmeti oní maga ástarinnar sinnar með beittum hníf sneiða og sneiða ..." (47). Til sömu áttar hníga ljóðin Prótein (33) og Eftirréttur, en þar langar ljóðmælandann „til þess að vera með lokuð augun þegar ég færi þeim eftirréttinn. Heitan eldheitan eftirréttinn og þeyttan rjóma“ (35). Þessi áhugi á tengslum ástar og efnisheims og þai’ með líkamlegri tilvist mannsins, tekur á sig ýmsar myndir í ljóöum Kristínar. Hann getur orðið að einhvers konar efnafræðilegum áhuga, eða skoðunar- áráttu, þar sem ytri mörk líkamans eru beinlínis afnumin. Dæmi um það er ljóðið Bláber. Þar er lesandinn leiddur að sónartæki sem sýnir hreyfingar meltingarfæranna (49). En þó efnisheimurinn sé uppistaða alls, þar á meðal kennda og hvata á borð við ást og kyn- löngun, er hann hverfull og dauðlegur. Svo nátengd eru líf og dauði í ljóðum þessum að móöurskautiö er myndgert sem gröf samnefndu ljóði þar sem mynd kvenlíkamans rennur saman við mynd jarðarinnar (63). Bókmenntir Ólína Þorvarðardóttir Kristín Ómarsdóttir - Skemmtilegt skáld. DV-mynd ÞÖK Ást og matur, líf og dauði, eru lykilhugtök þessa höfundarverks sem snýst að verulegu leyti um kynlíf, hlekkinn milli lífs og dauða. í því samhengi er líkaminn matur sem framreiddur er með ýmsum hætti við ólíkar aðstæður: „Blóð mitt er tómatsósa“ (21), sæði karl- mannsins er prótein (47); „að sumarlagi er best að fá sér sítrónubrjóst um eftirmiddaginn" (36). í ljóðinu Dag einn er ástaratlotum líkt við það að kasta líkamanum á eld (58), og vakna þá enn hugrenninga- tengsl við matreiðslu (yfir opnum eldi). Þetta líkingamál verður einna skýrast í ljóðinu Afskiptir hnífar þcir sem konur „sem nota mikið heimsendingarþjónustu með mat, þurfa sárlega á brýni að halda“. I því kvæði fara „eldhúsin aðeins i samband ef sá er nálægt sem skilað getur próteinunum aftur inni kvið eldhúseigandans". Og „Ljóð eru óútreiknanleg. Þau koma af sjálfu sér, gera ekki boð á undan sér heldur verða til einhvem veginn, einn tveir og þrír,“ sagöi Kristín Ómarsdóttir í nýlegu viðtali (Mbl.). Engu að síður er ljóst að ljóð þessarar bókar eru vel unnin. Svo vel að þau halda ferskleika sínum og áleitni. Sú áleitni hefur jafnvel veriö nefnd „áreitni" en er þakkarverð vegna þess að hún bæði gefur og krefur í einlægni og ádeilu, þar sem háðið og húmorinn eru aldrei langt undan: Sumir sem eru orönir fullorönir þurfa aö gráta eins og börn. Einu sinni í viku, á tveggja mánaöa fresti, nokkrum sinnum á ári. Þá er gott aö búa til aöstœöur sem framkalla þennan grát. Sœra þá ranglega eöa skilja þá eftir. (Gjöf, 51) Kristín Ómarsdóttir: Lokaðu augunum og hugsaðu um mig. Ljóðabók. Mál og menning 1998. Dvergur frá Danzig Segja má að Bjarni Jónsson hafi fyllt upp í eyðu i íslenskum samtímabókmenntum með því að byrja aö þýða Blikktrommu Gúnthers Grass á íslensku. Ekki ein ungis vegna þess að auðvitað eigum við að veita inn í bók- menntalíf okkar þeim verkum nútimabókmenntanna sem hæst standa, heldur ekki síður vegna þess að rödd Óskars Matzerah, hins kynlega sögumanns Blikk- trommunnar, hefur bergmálað í nokkrum af bestu verkum íslenskr- 1 ar skáldsagnagerðar síðustu áratuga. Það að lesa Blikktrommuna í ís- lenskri gerð verður til þess að rifja upp og styrkja þessi tengsl enn frekar. í nýlegri skáldskaparfræði sinni held- ur einn lærisveina Grass, Einar Már Guðmundsson, því fram að honum og Blikk- trommunni megi öðrum fremur þakka end- urreisn skáldsögunnar á seinni hluta aldar- innar. Nýjungar Grass felast kannski fyrst og fremst í sjónarhominu sem aftur skapast af því hversu óvenjuleg persóna Ósk£ir er. Þriggja ára gamall hættir hann að stækka samkvæmt eigin ákvörðun en tekur upp blikktrommuleik og uppgötvar um svipað leyti þann eiginleika raddar sinnar að geta brotið gler. Sjónarhom Óskars er því sam- bland af sjónarhorni barns og full- orðins, auk þess sem hann virðir fáar reglur um takmarkanir þessa sjónarhoms. Lokaður inni á geðveikrahæli hefur hann komist að þeirri niðurstöðu að í sögu sé allt leyfilegt og að honum sem sögumanni sé allt heimilt. Sá heimur sem lýst er í ^ fyrsta bindinu er sérstæð- ur og heillandi. Óskar elst upp i fríríkinu Danzig á milli stríða innan um einkennilega samsetta fjölskyldu, móður og tvo menn sem báðir geta verið faðir hans. Þetta er sérkennilega áþreifanlegur heimur, líkamlegur og kynósa og byggist ekki síður á lýsingum á lykt, bragði og snertingu en útliti hlutanna. Þetta er heimur sem angar af hinni gömlu Evrópu, en ber einnig dauða hennar í sér, ógn nasismans vofir yfir. Þeirri Skáldskapur í silkipappír í Sjömeistarasögu sinni segir Halldór Lax- ness frá Þórði Sigtryggssyni sem hann kveður hafa verið einn víðlesnasta mann landsins á sinni tíð. Einkum og sér i lagi var hann hand- genginn Proust og átti lokuð niðri í kofforti sagnabálkinn A la recherche „og haföi vafiö silkipappír utanum sérhvert bindi“. Sá hinn sami Þórður hafði ekki mikið álit á bók- menntasmekk landa sinna og kvað þá vart lesa Proust þó þeir fengju hann á dönsku. Bókmenntir Geirlaugur Magnússon En nú er öldin önnur og Proust að koma út á íslensku, fyrsti hluti sagnabálksins mikla, Leiðin til Swann. Fyrsti hluti hans kom út á síðasta ári, þeir síðari tveir koma nú i einni bók. Er ekki seinna vænna að sá mikli sagna- meistari sé kynntur á íslensku þegar liður að aldarlokum, hann sem í verki sínu lýsti hvað best samfélagi aldamótanna síðustu. Þó er ef til vill rangt að tala um samfélagslýsingu því Proust heldur sig að mestu við eina stétt í bálki sínum; borgarastéttina. Annar hluti Leiðarinnar til Swann er að því leyti frábrugðinn þeim fyrsta að hann er eini hluti verksins alls sem sagður er í þriöju persónu. Sögumaðurinn Marcel þokar úr sessi um stund þegar sagt er frá ást Swann á Odette af Crécy, hvemig sú ást dafnar og dvínar. Þar segir frá þján- ingum Swann og afbrýði- semi og meginsteflð er sem víða hjá Proust að ástin sé kvöl. Þrautaganga Swann endurspeglast síðan í þriðja hluta, Staðar- nöfn: Nafnið, þar sem sögu- maðurinn er á ný í forgrunni og segir' frá æskuást sinni á Gilberte, dóttur Swann og Odette. En þama er einnig sagt frá því hvem- ig heimsmaðurinn og kvennagullið Swann „tekur niður fyrir sig“ og dregst fyrir tilstilli Odette inn í klíku nýríkra borgara, Verdurin- hjónanna og fylgifiska þeirra, sem stæla heim „fína fólksins" með lokuöum félagsskap list- vina. Hvergi nýtur skopskyn og beitt háð höf- undar sín betur en í óvægnum lýsingum hans á því snobbliði. Pétur Gunnarsson hefur áður sýnt að hann afbragðsþýðandi og þó ég láti ógert að endurtaka hrósyrði frá fyrra ári um þetta afrek hans em þau öll enn í fullu gildi. Og þegar sá sam- kvæmisleikur skammdegisins stendur hvað hæst að bera saman bækur þessara jóla og síðustu jóla er rétt að minnast þess að ein ánægjuleg- ustu tíðindi undanfarinna ára á ís- lenskum bókamarkaði er hve mikið hefur verið þýtt af góöum skáldverkum. I ár koma fyrir utan Proust rit eftir önd- vegishöfunda eins og Strindberg, Kafka, Gúnter Grass, Herman Hesse, Scott Fitzger- ald, Karen Blixen, Tsjekhov, Mackay Brown, Roddy Doyle og Graham Swift. Það er ekki slæm uppskera. Marcel Proust: í leit að glötuðum tíma. Leiðin til Swann II. Pétur Gunnarsson þýddi. Bjartur 1998. ógn kynnumst við síðan frá sjónarhomi dvergsins Óskars í þeim hlutum Blikk- trommunnar sem enn era óþýddir. Bókmenntir Jón Yngvi Jóhannsson Ein af afleiðingum þeirrar tímaskekkju sem skapast við þýðingar er sú að gagnrýn- andi getur lent í þeirri sérkennilegu aðstöðu að eiga að dæma verk sem hefur veriö ein af hans uppáhaldsbókum í fjölda ára. Þannig er því farið með undirritaðan og Blikktromm- una. Um hana er fátt fleira að segja en það að hún er einfaldlega ein af allra mögnuð- ustu skáldsögum aldarinnar og það er svo sannarlega fagnaðarefni aö hún skuli vera komin út á íslensku. Giinther Grass: Blikktromman. Þýðandi Bjarni Jónsson. Vaka-Helgafell 1998. Eitt hundrað prósent Menningarsíða hefúr frétt af hljómburðar- ■ prófi í nýja tónlistarhúsinu í Kópavogi sem verður vígt eftir áramót. Um síðustu helgi voru kallaðir þangað ýmsir helstu tónlistar- menn þjóðarinnar sem sungu og léku á hljóð- færi sín og létu í ljósi álit sitt að því loknu. „Geggjað!" kallaði Bergþór Pálsson, „Frá- bært,“ sagði Guðný Guðmundsdóttir, en eig- inmaður hennar, sellósnillingur- inn Gunnar Kvaran, sagði, hóg- vær og rólegur að vanda: „Mig langar mest til þess að láta selló- ið mitt sofa hérna í nótt í kassan- um sínum.“ Þórann Bjömsdótt- ir, stjórnandi Skólakórs Kárs- ness, sagði: „Maður þarf ekki einu sinni aö hita upp héma - bara anda að sér!“ Og margir klökknuðu. Þegar þessi tiðindi voru bor- in undir Jónas Ingimundar- son, guðfoður hússins, sagði hann að hljómburður væri nú einu sinni afar erfitt mál, mað- ur vissi aldrei hvað tækist í þeim efnum og hvað ekki. „En í þetta skipti virðist það hafa heppnast hundraö prósent," sagði hann kátur. íslensk fiðlutónlist íslensk tónverkamiðstöð hefur gefið út hljómdisk með islenskri tónlist fyrir einleiks- fiðlu, leikinni af Rut Ingólfs- dóttur. Verkin era Studie op. 3 eftir Jón Leifs, Sónata eftir Hallgrím Helgason, Dimension eftir Magnús Bl. Jóhannsson, Lag og tilbrigði eftir Atla Heimi Sveinsson og Adagio eftir Tryggva M. Baldvinsson. Verk Atla Heimis og Tryggva vora samin sérstaklega fyrir Rut og Dimension frumflutti hún á Myrkum músikdögum í febrúar 1995. Tónlistin á diskimun spannar sögu ís- lenskrar einleikstónlistar fyrir fiðlu, enda er sú saga ekki löng. En í verkum elstu tón- skáldanna, Jóns Leifs og Hallgríms, er sam- hengið við þjóðlega tónlist staðfest í tónmáli og stefjum sem sótt era langt aftur í aldir. Núna er íslensk fiölutónlist orðinn auðugur sjóður sem tónskáldin safna stöðugt í. Rut hefur um árabU verið einn fremsti fiðluleikari landsins og hefur meðal annars verið konsertmeistari hjá Sinfóníuliljómsveit íslands og Pólýfónkómum. Hún hefur verið formaður Kammersveitar Reykjavíkur og fyrsti fiðluleikari hennar frá upphafi, 1974. Tónsmíðar Jóns Þórarinssonar íslandssól hefur gefið út þrefaldan hljóm- disk með tónsmíðum Jóns Þórarinssonar undir heitinu Fuglinn í fjöranni. Þetta eru aUt nýjar upptökur og koma fjöldamargir tónlistarmenn við sögu. Meðal söngvara era Auð- ur Gunnarsdóttir, sem meðal annars syngur fslenskt vöggu- ljóð á hörpu, Gunnar Guð- bjömsson, Bergþór Pálsson, Loftur Erlingsson og Kristinn Sigmundsson, sem syngur einsöng í Völuspá með Sinfóníuhljómsveit íslands ásamt Kór ís- lensku óperannar. Fjórir aðrir kórar syngja, Hamrahlíðarkórinn, Dómkirkjukórinn, Hljómeyki og Karlakórinn Fóstbræöm’. Meðal einleikara eru Gísli Magnússon, pí- anó, Einar Jóhannesson, klarínett, Öm Magnússon, píanó, Kolbeinn Bjamason, flauta, Guðrún Óskarsdóttir, sembal, og Mart- einn H. Friðriksson, orgel. Sinfóníuhljóm- sveit íslands kemur fram í þremur verkmn; Petri Sakari stjómar tveimur þeirra en Bem- harður Wilkinson einu. Skífan sér um dreifingu. Nýjar hljóðbækur Hörpuútgáfan á Akranesi hef- ur gefið út á hljóðsnældum tvær bækur Braga Þórðarsonar með skemmtilegum frásögnum hans af mannlífi á Akranesi og nær- sveitum. Þetta era Blöndukútur- inn, sem kom út nú í haust með frásögnum m.a. af baróninum dularfulla á Hvítárvöllum, og Æöralaus mættu þau örlögum sínum sem kom út 1996. Umsjón Silja Aðalsteinsdóttir 4

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.