Dagblaðið Vísir - DV - 23.07.1999, Blaðsíða 12
12
FÖSTUDAGUR 23. JÚLÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaéur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viötöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Vísbending um vonda þróun
Athyglisverð þróun matvöruverðs frá iiðnu hausti var
kynnt með samanburði verðkannana í DV í gær. Blaðið
hefur reglulega kannað matvöruverð í stórmörkuðum
enda mikilvægt að neytendur fylgist vel með vöruverði.
Vegna stöðugleika í verðlagi og lágrar verðbólgu hér-
lendis undanfarin ár verður allur samanburður auðveld-
ari. Verðskyn neytenda er því annað og betra en þegar
verðbólgan var mikil og verðhækkanir daglegt brauð
Undanfarin ár hefur samkeppni á matvörumarkaði
verið hörð. Hún leiddi tvímælalaust til lægra vöruverðs
og var neytendum því til hagsbóta. Peningar heimilanna
nýttust betur. Samkeppni fyrirtækja á þessum markaði
jók því kaupmátt almennings til viðbótar við umsamdar
kjarabætur á vinnumarkaði.
Miklar breytingar hafa orðið á eignarhaldi þessara fyr-
irtækja undanfarna mánuði. Þótt fyrirtækin séu áfram
rekin undir eigin nafni hefur einingum fækkað með sam-
runa keðjanna og breytinga innan þeirra. í verslana-
keðju Baugs var Hagkaupi skipt upp í Hagkaup og Ný-
kaup auk þess sem Baugur keypti verslanakeðjuna 10-11.
Milli þessara fyrirtækja var áður hörð samkeppni. Nettó,
lágvöruverðsverslun KEA á Akureyri, kom inn á höfuð-
borgarmarkaðinn í samkeppni við lágvöruverðsverslan-
ir Bónuss. Þá sameinuðust verslanir Nóatúns og Kaupfé-
lags Árnesinga í eignarhaldsfélagi. Nóatún hefur verið
sterkt á höfuðborgarsvæðinu og kaupfélagið rekur marg-
ar verslarnir á Suðurlandi. Samkeppnisyfirvöld hafa, eft-
ir athugun, ekki gripið inn í þetta sameiningarferli á
matvörumarkaðnum.
í könnun þeirri sem DV birti í gær var kannað verð á
tólf matvörutegundum í sjö stórmörkuðum á höfuðborg-
arsvæðinu, Bónusi, Fjarðarkaupum, Hagkaupi, Nettó,
Nóatúni, Nýkaupi og 10-11. Verðið var síðan borið sam-
an við verð á sömu vörutegundum í sömu verslunum í
verðkönnun sem tekin var í september sl. Þótt ekki sé al-
hæft um verðþróun í mörkuðunum hlýtur þessi verð-
könnun að gefa vísbendingu og hún sýnir talsverða
hækkun vöruverðs, einkum í lágvöruverðsverslununum
tveimur, Bónusi og Nettó. Það skal þó tekið fram að þær
eru enn lægstar í heildina, svo umtalsverðu nemur.
Matvörukarfan í Bónusi hefur hækkað frá því í sept-
ember um 16,4 prósent. Sama karfa hefur hækkað um
12,6 prósent á þessu tímabili í Nettó. Verðhækkunin í
öðrum verslunum er minni, 10,6 prósent í 10-11, í Hag-
kaupi hækkaði verðið um 10, 2 prósent, í Nýkaupi um 8,7
prósent, í Fjarðarkaupum um 7,6 prósent og minnst hef-
ur verðið hækkað hlutfallslega í Nóatúni eða sem nemur
5,5 prósentum frá því í september.
Til samanburðar skal þess getið að vísitala neysluverðs
frá því í september í fyrra og þar til nú í júlí hefur hækk-
að um 3,4 prósent. Verðlag í stórmörkuðum virðist því á
talsverðri uppleið á þessu tímabili miðað við könnun
blaðsins að teknu tilliti til vístiölubreytingar. Það á eink-
um við um lágvöruverðsmarkaðina. Bilið milli Bónuss og
Nettó og annarra stórmarkaða hefur minnkað.
Þessa þróun þarf að skoða nánar en haldi hún áfram
sækir almenningur ekki hagsbætur og kaupmáttaraukn-
ingu í formi lágs matvöruverðs sem fyrrum. Það er
áhyggjuefni, hvort sem rekja má þá þróun til samþjöpp-
unar á markaðnum eða annars.
Þessa vísbendingu hljóta forráðamenn stórmarkað-
anna að taka alvarlega. Verðþróunin bendir til þess að
slaknað hafi á því aðhaldi sem sýnt var þegar samkeppn-
in var sem hörðust.
Jónas Haraldsson
: i
1 jjsir í jyr | M
Spyrja mætti hvort kirkjan sem stofnun hljóti eðli sínu samkvæmt að aðhyllast aðra söguskoðun en viðtekin er
á öðrum bæjum, segir m.a. í grein..
Heilög saga og
vanheilög?
finna margvíslegar
helgisögur og þjóðsög-
ur í bland við sagn-
fræðilegri texta.
Helstu leiðtogar is-
lensku þjóðkirkjunnar
í lok 20. aldar aðhyllast
augljóslega söguskoð-
un Gunnlaugs á Þing-
eyrum. Þeir virðast
líta svo á að allar
skráðar sagnir af upp-
tökum kristni í land-
inu séu jafntraustar,
óháð aldri þeirra, stil,
frásagnarhætti og bók-
menntaflokki þeirra
rita sem þær eru sóttar
til. Af þeim sökum eru
t.d. helgisagnir af
„Þeir gudfræöingar eru væntan-
lega vandfundnir innan þjóðkirkj-
unnar sem ekki telja að túlka
þurfí bækur Biblíunnar með hlið-
sjón af aðstæðum og viðhorfum
sem ríktu á ritunartíma þeirra.
íslenska miðaldatexta virðast
sumir þeirra á hinn bóginn að-
eins áræða að túlka á bókstaf-
legan hátt. “
Á því kristnihá-
tíðarári sem nú
stendur yfir er eðli-
legt að forystumönn-
um þjóðkirkjunnar
sé tíðrætt um 1000
ára sögu kristni i
landinu. Þá er skilj-
anlegt að þeim sé
upphafsskeið
kristnisögunnar sér-
staklega hugstætt.
Það er hins vegar
verðugt athugunar-
efni að skoða hvern-
ig þeir umgangast
þennan mikilvæga
kafla í sögu kirkju
og þjóðar.
Tvær stefnur
Á miðöldum
komu fram a.m.k.
tvær stefnur í ís-
lenskri kristnisögu-
ritun. Má kenna
aðra við Ara fróða
og íslendingabók en
hina við Gunnlaug
Leifsson munk á
Þingeyrum. Kemur
sá skóli nú best
fram í Flateyjarbók.
Stefna Ara fróða
fólst í því „að hafa
heldur það sem
sannara reyndist".
fslendingabók er því allt í senn,
gagnrýnin, hlutlæg og hlutlaus,
jafnvel á nútímamælikvarða.
Markmið Gunnlaugs Leifssonar
virðist fremur hafa falist í þvi að
skrá allar tiltækar sögur og sagnir
af upphafi kristni og kirkju i land-
inu, burtséð frá heimildargildi, í
það minnsta eins og það er metið
nú á dögum. í ritum sem mótuð
eru af þessari stefnu ægir því sam-
an efni af ólíkum toga. Þar er að
kristniboði Þorvaldar víðfórla i
Húnaþingi taldar jafngildar mun
„sagnfræðilegri" frásögum af
Þangbrandi. Sögutúlkun þeirra
brýtur því bæði í bága við heim-
ildarýni Ara prests hins fróða og
kirkjusagnfræðinga á 20. öld þótt
þar sé ólíku saman að jafna.
Vekur spurningar
Þessi kirkjulega sögutúlkun
vekur óhjákvæmilega spurningar
um hvort til sé tvenns konar saga:
Heilög saga sem hæfir hátíðlegum
tækifærum og segir frá helgum at-
burðum á helgan hátt og svo önn-
ur vanheilög saga til hverdags-
brúks. Eins mætti spyrja hvort
kirkjan sem stofnun hljóti eðli
sínu samkvæmt að aðhyllast aðra
söguskoðun en viðtekin er á öðr-
um bæjum.
Hér er með öðrum orðum spurt
hvort það sé eitthvað í hugmynda-
heimi eða heimsmynd kirkjunnar
enn í dag sem sé ósamræmanlegt
einföldum grundvallarreglum al-
mennrar heimildarýni. Spuming-
in kann að virðast sérhæfð en hún
snýst í raun um samræmið eða
ósamræmið milli trúar og vísinda.
Þurfi kirkjan á heilagri sögu að
halda þarfnast hún einnig heilagr-
ar læknisfræði, líffræði, hagfræði
o.s.frv.
Það sem sérstaklega vekur at-
hygli við hina flötu söguskoðun
kirkjuleiðtoganna er að málsvarar
hennar nálgast íslenskar fornbók-
menntir af mun meiri varúð en
helgar ritningar Gamla og Nýja
testamentisins.
Þeir guðfræðingar eru væntan-
lega vandfundnir innan þjóðkirkj-
unnar sem ekki telja að túlka
þurfi bækur Biblíunnar með hlið-
sjón af aðstæðum og viðhorfum
sem ríktu á ritunartíma þeirra. fs-
lenska miðaldatexta virðast sumir
þeirra á hinn bóginn aðeins áræða
að túlka á bókstaflegan hátt.
Þegar öllu er á botninn hvolft er
ólíklegt að þetta stafi af sérstakri,
kirkjulegri sögusýn. Líklegra er
að hér eins og svo oft í lífinu ger-
ist það að bókstafstrú með öllum
sínum kostum og göllum taki ein-
faldlega við þar sem þekkinguna -
í þessu tilviki hina sögulegu þekk-
ingu - þrýtur.
Hjalti Hugason
Skoðanir annarra
Utboð á kennslu
„Hafnarfjarðarbær hefur lagt fram tillögu til um-
sagnar hjá menntamálaráðuneytinu og Kennarasam-
bandinu um að bjóða út kennslu í grunnskólanum í
Áslandi, sem taka á tii starfa árið 2000 ... í fljótu
bragði virðast grundvallarrökin með og á móti slíku
fyrirkomulagi í rekstri skóla vera ljós. Það hefur
sýnt sig að líklegra er að einkaaðilar rati hagkvæm-
ari leiðir í rekstri en opinberir aðilar, auk þess sem
aukinni ábyrgð fylgir oft meiri metnaður ... Sú til-
raun sem Hafnarfjarðarbær hefur í huga er afar
hnýsileg og gæti varpað nýju ljósi á íslenskt skóla-
starf. Reynslan af henni gæti vafalaust nýst við upp-
byggingu á nýrri skólastefnu.“
Úr forystugreinum Mbl. 22. júlí.
Gróðrarstía lögbrota
„Þær skuggahliðarnar sem gjarnan fylgja rekstri
nektardansstaða eru auðvitað alþekktar í nágranna-
löndunum. Þar tengjast nektarbúllur oft með einum
eða öðrum hætti vændi og fikniefnum, þótt auðvitað
sé allur gangur á því hvort þeir sem reka staðinn
séu sjálfir líka á kafi í þeim sora. Það er einfeldn-
ingslegt að trúa því að íslendingar einir þjóða þurfi
ekki að hafa áhyggjur af að ólögleg viðskipti muni
þrífast kringum slika staði. Auðvitað verður að
reikna með því að hérlendar nektarbúllur geti orðið
gróðrarstía lögbrota, og við þeirri hættu verða yfir-
völd að bregðast áður en í óefni er komið.“
Elías Snæland Jónsson í Degi 22. júlí.
Vökustríðið í Grjótaþorpinu
„Ég skil ekki þegar tveir þekktir og mætir menn,
sem maður skyldi halda að væru upplýstir nútima-
menn ... skjóta yfir markið í greinum sínum ... Það
er auðvitað ekki nokkur hemja ef íbúar Grjótaþorps
geta ekki sofið fyrir hávaða, og eitthvað verður að
gera í því... Grjótaþorpið er eins og vin í borginni,
þar ríkir merkilegur þorpsbragur sem maður kynn-
ist ekki fyrr en maður flytur þangað, en á þeim tíma
sem ég bjó þar voru engir skemmtistaðir, en þrátt
fyrir það var stanslaus hávaði um helgar og angist-
arveinin á sínum stað ... En það hlýtur að vera hægt
að lækka hávaðann öðruvísi en með útúrsnúningum
og hroka og ódýrum bröndurum."
Elísabet Jökulsdóttir í pistli sínum Svefnfriöur eöa
vökustríð í Mbl. 22. júlí.