Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 1999
15
Orvitar í umferðinni
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
Þegar hugmyndin að
þessum pistli kviknaði
komu þrjú heiti til
greina. í fyrsta lagi fá-
vitar á ferðinni, í ann-
an stað vanvitar á veg-
um og að lokum það
heiti er varð fyrir val-
inu af hreinni tillitsemi
við þá einstaklinga og
skjólstæðinga þeirra
sem einhverju sinni
hefðu flokkast sem fá-
vitar eða vanvitar
vegna andlegs van-
þroska meðan orðin
höfðu eingöngu læknis-
fræðilega merkingu en
voru ekki notuð sem
skammarheiti. Glóru-
laus akstur sem engum tilgangi
þjónar öðrum en að skjóta vamm-
lausum og vítalausum vegfarend-
um skelk í bringu, ber vart vott
um annað en siðferðilegan ör-
þroska og dómgreindarleysi.
Kostnaður lendir á þjóðinni
Hver einstaklingur með greind-
arvísitölu fyrir ofan hálfan þriðja
tug skilur og sér hver háski er
fólginn í því að reyna að trana sér
framar í bifreiðalest sem liðast
áfram í átt að höfuðborgarsvæð-
inu eða jafnvel innan marka þess,
steinsnar frá fyrstu ljósum á
hraða sem er vel yfir þeim löglega,
einkum og sér í lagi er þung um-
ferð kemur úr gagnstæðri átt. Með
slíku framferði stefna þeir öku-
menn sem slíkt gera ekki aöeins
lífi og limum sínum og sinna í
hættu, heldur einnig samborgara
sinna auk gríðarlegra fjármuna.
Er mat hinna fróðustu manna
að árlegur kostnaður umferða-
slysa nemi tugum milljarða króna.
Þessi kostnaður lendir á allri þjóð-
inni, jafna háum sem lágum, í
mynd útgjalda til heilbrigðismála
og iðgjalda bifreiðatrygginga.
Flestir sem um vegi landsins aka
hafa eflaust þá reynslu að þurfa að
nauðhemla, annað hvort vegna bif-
reiðar sem kemur úr gagnstæðri
átt á öfugum vegarhelmingi eða
c
' 555
RK. dtMí ííSö
vegna ökumanns
sem er að taka fram
úr öðru farartæki
og sér sitt óvænna
að forða sér inn í
bil á milli bifreiða
sem er samkvæmt
reglunni að sérhver
ökumaður eigi að
geta numið staðar á
þriðjungi þeirrar
vegalengdar sem
auð sé og hindrun-
arlaus framundan.
Ölvaðir af
hraða og
spennuvímu
Sú regla er fljót að
fjúka út í veður og vind ef til hlið-
ar kemur aðskotahlutur í líki öku-
tækis með örvita innanborðs sem
virðist hafa sérstaka nautn cif að
kitla pinnann meira en góðu hófi
gegnir án nokkurs einasta tillits
til aðstæðna og annarra vegfara-
enda, ölvaðir af hraða- og spennu-
'
Sumir sleppa lífs úr háskanum. Því miður alltof margir ekki, eins og tölur um banaslys í umferðinni bera vott
um. Enn minnna er fjallað um þá sem lenda í slíkri vá ... en komast úr hættu með varanleg örkuml.
vímu.
Þegar illa fer og eklinum upp-
trekktum í æði sínu mistekst ætl-
unarverk sitt með hörmulegum af-
leiðingum, eru fregnir af atburð-
um yfirleitt stuttorðar og greina
aðeins í megindráttum frá aðdrag-
anda atburðarásar af nærgætni
við hlutaðeigendur. Sumir sleppa
lífs úr háskanum. Því miður alltof
margir ekki, eins og tölur um
banaslys í umferðinni bera vott
um.
Enn minna er fjallað um þá sem
lenda í slíkri vá án þess að glata
tórunni en komast úr hættu með
varanleg örkuml.
Þeirra bíður iðu-
lega vist á hinum
ýmsu sjúkra-
stofnunum,
langa hríð eða
skamma, þar
sem reynt er eft-
ir bestu getu af
frábæru fagfólki
og með öllum til-
tækum ráðum að
gera fómarlömb-
um háskaleiks-
ins kleift að taka
aftur þátt í hinu
daglega lífi sem
hverjir aðrir borgarar. Leitt er að
sumir þeirra verða ávallt stofn-
anamatur og öðram háðir um
ókomin ár þótt hærurnar kembi.
Kristjón Kolbeins
„Þegar illa fer og eklinum
upptrekktum I æði sínu mistekst
ætlunarverk sitt með hörmuiegum
afleiðingum, eru fregnir af atburö-
um yfirleitt stuttorðar og greina
aðeins í megindráttum frá aðdrag■
anda atburðarásar af nærgætni
við hlutaðeigendur
Væntanlegir kjarasamningar
Með og
á móti
Brugðust stjórnvöld?
Enn á ný berast um þaö fréttir frá erlendum
vísinda- og fræöimónnum aö bandaríski her-
inn hafi geymt kjarnorkuvopn í herstóöinni
á Keflavíkurflugvelli, í trássi viö yfirlýsta
stefnu íslenskra stjórnvalda um aö kjarna-
vopn skuli aldrei vera hér. Sitt sýnist hverj-
um um þær staöhæfingar og hafa bandarísk
stjómvöld vísaö þeim á bug. Þar sem um-
ræöa af þessu tagi viröist koma rcglulega
upp á íslandi er ekki laust viö aö maöur
spyrji sig hvort íslensk stjómvöld hafi ekki
brugöist meö því aö vera ekki búin aö eyöa
óvissunni í oitt skipti fyrír öll.
Þarf rann-
sóknarnefnd
„Það má
segja að þau
hafi brugðist, í
þeim skilningi
að hafa ekki
tekið alvarlega
þær vísbend-
ingar sem hafa
komið upp,
bæði nú og
áður, að sú
stefna hafi ver-
ið brotin að
ekki væru
kjarnorkuvopn á íslensku landi,
í islenskri lofthelgi og yflrráða-
svæði. Ég er þeirrar skoðunar
að taka hefði átt þetta mál
miklu alvarlegar og gera allt
sem hægt var til að fá botn í það
með óháðri og traustri rann-
sókn þar sem bandarisk stjórn-
völd væru krafin allra sagna, í
staðinn fyrir að láta sér alltaf
nægja þá munnlegu fullyrðingu
að allt sé í lagi. Ég held að menn
hefðu sætt sig miklu betur við
málið ef óháðri rannsóknar-
nefnd hefði verið veitt aðstaða
til að kanna það til hlítar og
fengið stuðning yfirvalda til að
krefjast allra gagna og að aflétt
yrði trúnaði af öllum skjölum
sem vörðuðu ísland vestra.
Gagnvart svona málum virð-
umst við skera okkur úr. Þegar
sambærilegir hlutir gerast í ná-
grannalöndunum taka menn þá
yfirleitt alvarlega og oftast hafa
þjóðþingin forystu um að
standa fyrir rannsókn á málinu
eða að skýrsla sé gerð.“
Steingrímur J. Sig-
fússon alþingis-
maöur.
Ámælisvert
1.-2. október sl. var Rafiðnaðar-
sambandið með kjaramálaráðstefnu.
Niðurstaða ráðstefnunnar var sú að
rafiðnaðarmenn vildu vinna áfram
eftir hinni svokölluðu kaupmáttar-
leið sem þeir mörkuðu sér fyrir síð-
ustu kjarasamninga, eða „stígandi
lukku“ eins og við kölluðum hana.
Þá var stefnt að því að kaupmáttur
gæti vaxið um 3,5% - 5% á ári á
samningstímanum, við höfnuðum
gömlu kollsteypuleiðinni. Þetta hef-
ur tekist fyllilega og vel það.
í viðtali við mig eftir ráðstefnuna
kom m.a. fram að ég teldi, ef litið
væri til stjóraar efnahagsmála, að
við mættum lík-
lega þakka fyrir ef
við héldum þeim
góða kaupmáttar-
auka sem okkur
hefði tekist að ná.
Við værum þeirrar
skoðunar að við
gætum ekki reikn-
að með því að
kaupmáttur myndi
vaxa nú eins mikið
og síðast. Við teld-
um þó að líklegt
væri að með sameiginlegu átaki
væri hægt að auka kaupmátt um
2%-4% á komandi samningstima.
Kaupmáttur - launahækkanir
Nokkrir forystumenn í Verka-
mannasambandinu hafa túlkað
þessi orð mín á þann veg að rafiðn-
aðarmenn vilji semja um 0% launa-
hækkun eða i mesta lagi um 2%.
Eru hér á ferð hinir venjulegu útúr-
snúningar. Eða er það svo, sem hlýt-
ur að vera skelfilegt ef staðan er sú,
að forystumenn launþegasamtaka
eru svo illa að sér í kjaramálum að
þeir geri ekki greinarmun á launa-
hækkun og kaupmætti?
Það er hrikalegt fyrir okkur ef
menn sem eru svona illa að sér komi
því til leiðar að þeirri leið sem hef-
ur gefist okkur mjög vel verði hafn-
að en teknar upp aðferðir sem gáfust
okkur mjög illa.
Mismumu launahækkunar og
kaupmáttar kom vel fram í viðtali
við hagfræðing ASÍ fyrir nokkru þar
sem hún taldi að sú 5% launahækk-
un, sem gert væri ráð fyrir í fjárlög-
um næsta árs, dygði ekki til þess að
viðhalda þeim kaupmætti sem við
búum við í dag. Á árunum 1980-1996
hækkuðu laun um 3.570% en kaup-
máttur einungis um 12%. Sú kaup-
máttarleið, sem unnið hefur verið
eftir á yfirstandandi samningstíma-
bili, leiddi til kauphækkunar upp á
28% en kaupmáttur óx um 21%.
Ef við semdum í byrjun næsta árs
og ætluðum að halda óbreyttum
kaupmætti, og ástand efnahagsum-
hverfis væri óbreytt og
ekkert annað yrði gert,
þá þyrftum við líklega
að hækka laun um
7-8%. Ef verðbólgan
heldur áfram út næsta
ár.með þeim hraða sem
hún er á í dag og ekk-
ert yrði gert þyrftum
við aðra eins hækkun
eftir ár. Ef við rafiðn-
aðarmenn ætluðum að
auka kaupmátt um
2%-4% og ekkert ann-
að yrði gert þá þyrftmn
við að semja mn launa-
hækkun upp á 20%
næsta ár.
Gerð kjarasamn-
inga
Við gerð kjarasamn-
inga er miklu fremur rætt um launa-
kostnaðarbreytingar fyrirtækja en
launahækkanir, vegna þess að verið
er semja um margs konar breyting-
ar á kjarasamningum aðrar en
launahækkanir. 1 síðustu samning-
um var launakerfúm breytt mikið,
ýmsir kostnaðarliðir voru færðir
inn í launataxta og neðstu taxtar
hækkaðir umtalsvert. Við samn-
ingaborð vitum við hversu margir
eru í hverju launaþrepi þannig að
allar tilfærslur í launakerfmu sjást.
1 síðustu kjarasamningum var
samið um 5% upphafshækkun
launakerfa en lægstu laun í okkar
launakerfum hækkuðu i upphafi um
30%. Launakostnaðarauki jókst við
það um brot úr prósenti, einfaldlega
sakir þess að mjög fáir voru í þeim
launaflokkum.
Forystumenn VMSÍ
hafa upp á síðkastið
margoft lýst því yfir
að þeir vilji ekki vera
fyrstir við samninga-
borðið. Rafiðnaðar-
menn voru fyrstir til
þess að ganga frá sín-
um kjarasamningum
síðast. Alvöru samn-
ingaviðræður fóru
ekkert í gang fyrr en
við samþykktum einir
félaga aðgerðaáætlun
með röð verkfalla. Þá
var ausið yfir okkur
svívirðingum af
nokkrum innan
VMSÍ, sakir þess að
við sömdum fyrstir
hefðum við ákvarðað
hvað þeir ættu að fá. Ef við semjum
á eftir þá erum við skammaöir fyrir
að klifra upp bakið á þeim og hirða
það sem þeir hafa náð.
Reyndar kemst maður ekki hjá
því að velta því fyrir sér við hverja
sumir verkalýðsleiðtogar innan
VMSÍ eru eiginlega að semja, ef litið
er til yfirlýsinga þeirra fyrir og eftir
kjarasamninga. Atvinnurekenda-
samtökin og stjómvöld eru alveg
stikkfrí. Þessir menn lofa öllu í full-
komnu óraunsæi og svo þegar þeir
geta ekki staðið við það er öllu afli
er beitt gegn öðrum stéttarfélögum
og leiðtogum þar sem þeim er kennt
um allt. Með leyfi, 85% eignaraðilar
ASÍ hafna tilvist okkar í ASÍ - meg-
um við semja?
Guðmundur Gunnarsson
„Eða er það svo, sem hlýtur að
vera skeifíiegt efstaðan er sú, að
forystumenn launþegasamtaka
eru svo illa að sér í kjaramálum
að þeir geri ekki greinarmun á
launahækkun og kaupmætti?“
Kjallarinn
Guðmundur
Gunnarsson,
form. Rafiðnaðar-
sambands íslands
Hjálmar Arnason
alþingismaöur.
„Mér finnst
ekki hægt að
saka stjóm-
völd um að
hafa brugðist
þegar málinu
er haldið
leyndu fyrir
þeim. Það sem
bregst hins
vegar er upp-
lýsinga-
streymið milli
hernaðaryfir-
valda og íslenskra stjómvalda
og það er ámælisvert. Hafa ber
líka í huga aö á þessum tima
stendur kalda stríðiö hvað hsest
og ég ímynda mér að það hafi
haft sín áhrif á hörku hernaðar-
yfirvalda í þessu máli þótt það
afsaki aldrei það að leyna ís-
lensk stjórnvöld svona stóru
máli, enda er það, og hefur
alltaf veríð, grundvallaratriði í
utanríkisstefnu Islendinga að
halda landinu kjamorkuvopna-
lausu. Og það gerir málið alvar-
legt. Það er kannski erfitt að
þrýsta á. Nú hefur það meira að
segja gerst innan Bandaríkj-
anna að upp hafa komið mál
sem leyniþjónusta Bandaríkja-
hers hefur haldið leyndum fyrir
stjómvöldum þar. Hernaðar-
leyndin fer stundum út fyrir
eðlileg mörk eins og virðist ger-
ast í þessu titfelli. Og skerpist
enn frekar við heimsástand eins
og var á dögum kalda stríðsins.
En ég ítreka að það afsakar
aldrei gjörninginn.“