Dagblaðið Vísir - DV - 26.01.2001, Page 13

13
FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2001
DV
Danir, Svíar og Norðmenn tilnefna til Norðurlandaráðsverðlauna
Hinn frelsandi hlátur
í gœr var sagt frá bókunum frá Finnlandi,
Fœreyjum, Grœnlandi og samíska málsvœóinu
sem tilnefndar eru til Bókmenntaverölauna
Norðurlandaráðs. Nú koma stórveldin.
Svíar tilnefna tvær skáldsögur og er sú fyrri
Lord Nevermore (Aldrei lávarður, 2000) eftir
Agnetu Pleijel, þekkt skáld, blaðamann, gagn-
rýnanda og verðlaunahöfund. Nýja sagan
hennar - með þessum ágæta titli sem vísar i
kvæði Poes um Hrafninn - segir frá vinunum
Bronislaw og Stanislaw sem fara frá heima-
landi sínu Póllandi rétt áður en heimsstyrjöld-
in fyrri brýst út. Bronislaw hefur fengið fé til
mannfræðirannsókna í Ástralíu og Nýju-
Gineu og vinur hans fer með honum upp á æv-
intýrið. En það reynir á vinskapinn á ferðalag-
inu og leiðir skilja eftir harkalegt rifrildi.
Stanislaw fer til Rússlands og verður þekktur
listamaður; Bronislaw skrifar sitt vísindarit í
fjórum bindum og verður heimsfrægur fyrir.
En þeir missa aldrei alveg sambandið þó að
þeim væri ekki skapað nema að skilja.
Hin sænska bókin er Popularmusik frán
Vittula (Dægurtónlist frá Vittula, 2000) eftir
Norður-Svíann Mikael Niemi sem hóf feril sinn
á ljóðabók með því frumlega nafni Blóðnasir
undir hámessunni! Síðan hefur hann skrifað
unglingabækur og leikrit og þykir meistari í að
laða fram óhugnanlega stemningu. Tilnefnda
bókin segir frá drengnum Matta frá bamæsku
til unglingsára. Hann elst upp norður í Pajala
og hefur aðstæðum hans og umhverfi ekki áður
verið lýst í sænskum bókmenntum. Matti gerir
ekki alltaf skýran. greinarmun á ímyndun og
veruleika og minnir frásögnin oft á stórkarla-
legar ýkjusögur, enda beitir höfundur talmáls-
stíl og notar mállýsku svæðisins markvisst.
Þar hafa menn löngum verið þekktari fyrir að
segja sögur en skrifa þær og Mikael segist
einmitt byggja á aldagamalli sagnahefð í bók
sinni. Ekki mun ósennilegt að Mikael hafi
kynnt sér bækur Einars Más, einkum Riddara
hringstigans.
Sagan um konumorðingjann
Norðmenn tefla fram einum þekktasta skáld-
sagnahöfundi sínum, Jan Kjærstad, og leggja
fram þriðja bindi í þríleik hans um sjónvarps-
stjörnuna Jonas Wergeland, Oppdageren (1999).
Fyrri bindin heita Forforeren (1993) og Er-
obreren (1996) og hafa vakið mikla athygli með-
al grannþjóða okkar. í lokabindinu leysir höf-
undur gátur fyrri bókanna og gefur Jonasi nýtt
líf eftir að hann hefur setið í fangelsi fyrir
morð á eiginkonu sinni. Frásögn Jans þykir
óvenjuþétt og breið og er litið á þrileikinn sem
stórvirki í norskum bókmenntum nú á þús-
aldamótum. Telja margir kunnáttumenn um
norrænar bókmenntir að hann sé líklegastur
sigurvegari í keppninni.
Skáldsagan Morgon og kveld (2000) er eftir
Jon Fosse sem nú mun vera mest leikna norska
Agneta Pleijel frá Svíþjóð.
Jan Kjærstad frá Noregi.
leikskáldið fyrir utan Henrik Ibsen. Eins og
skáldbróðirinn Erlend Loe sem við kynntumst
á Bókmenntahátíð sl. haust skrifar Jon í
mínímaliskum stíl - hann er maður fárra orða
en þau eru þeim mun mikilvægari og þyngri
sem þau eru færri. Sagan segir frá Jóhannesi
og virðist gerast í sjávarplássi fyrir 30-40 árum
eða nokkru siðar en staður og stund skipta
ekki meginmáli. Hversdagsleikinn, sem sagt er
frá, flyst smám saman upp á goðsögulegt plan
og stíllinn er ljóðrænn og músíkalskur.
hún sér að raunsæis-
forminu á sinn sér-
stæða hátt. í Bonsai
lesum við um Nínu,
uppvöxt hennar og
samband við Stefán,
kynni þeirra, hjóna-
band, skilnað og
dauðastríð Stefáns.
Kirsten lítur svo á að
sjálf manns sé sífelld-
um breytingum und-
irorpið i nútímanum
og þessa upplausn
persónuleikans rann-
sakar hún af einstöku
innsæi í Bonsai.
Fleiri konur
Eins og getið var
um í gær verður til-
kynnt um sigur-
vegarann 2. febrúar
eftir fund dómnefndar. I henni sitja fyrir ís-
lands hönd Dagný Kristjánsdóttir og Svein-
björn I. Baldvinsson sem hleypur i skarðið fyr-
ir Jóhann Hjálmarsson en hann er forfallaður
vegna veikinda. í ár eru fleiri konur tilnefndar
en karlar, sjö á móti sex, og væri gaman að sjá
konu á verðlaunapalli. En ekki er auðvelt að
velja úr þessum hópi vandaðra bóka.
Tvær stórar konur
Dönsku höfundamir eru sjálfsagt kunnastir
hér á landi og annar þeirra hefur komið hing-
að nokkrum sinnum við mikinn fögnuð. Það
er hin stórglæsilega Suzanne Brogger sem
vakti fyrst athygli fyrir opinskáar bækur
um kvenleg einkamál á blómatíma játninga-
bókmenntanna. Bókin hennar, Sejd (2000), er
greinasafn frá síðustu tíu árum sem þykir
taka vel á samfélagspúlsinum á þessum
tímamótum. Skoðanir hennar eru ögrandi og
til þess ætlaðar að koma hugarstarfsemi les-
andans í gang en ekki svæfa hann í eigin sjálf-
umgleði. Stíllinn er heillandi og mettaður
húmor og hláturinn sem brýst út við lesturinn
gefur manni heita frelsistilfinningu. Suzanne
er meðlimur i Dönsku akademíunni.
Skáldsagan Bonsai (2000) er eftir dönsku
skáldkonuna Kirsten Thorup sem hefur verið
talin meðal fremstu rithöfunda heimalandsins
undanfarna tvo áratugi. Hún hóf ferilinn á
módernum ljóðum en lesendahópur hennar
stækkaði til muna þegar hún skipti yfir i breið-
ar samtímasögur sem gjarnan snúast um fólk
sem á í djúpum persónulegum vanda. Hún er
ekki beinlínis raunsæishöfundur heldur leikur
Suzanne BrOgger frá Danmörku.
Tónlist____________________________________________________ ________________________
Skemmtilegir tónleikar
í sofandi djassklúbbi
Þegar við fáum erlenda gesti í heimsókn,
hvort sem þeir eru djassleikarar eða djassá-
hugamenn, undrast þeir oft hve við íslendingar
eigum marga góða tónlistarmenn. Við þökkum
pent fyrir okkur og bendum á að hér á landi
hafi orðið stórkostleg breyting með tilkomu
nýrrar kynslóðar tónlistarmanna á undanförn-
um árum - ekki síst nýrrar og ferskrar kyn-
slóðar djassleikara. Ástæðan er einföld: Fleiri
tónlistarskólar, betri tónlistarkennarar og fjöl-
breyttari tónlistarmenntun í boði. Hér verður
að nefna Tónlistarskóla FÍH sérstaklega án
þess að á aðra sé hallað.
Þess vegna er það dálítið gremjulegt að hér
á höfuðborgarsvæðinu sé ekki hægt að reka
almennilegan djassklúbb. Þeir á Akureyri
með sitt ágæta djassfélag hafa skotið okkur
hér fyrir sunnan ref fyrir rass, jafnvel þó að
við leggjum saman samkomur Múlans,
Jazzvakningar og Jazzhátíðar í Reykjavík til
samanburðar.
Vegna þess hve Tónlistarskóli FÍH hefur
vanrækt skyldur sínar við nemendur á síðasta
ári, svo og við nýútskrifaða nemendur, með því
að gefa þeim ekki kost á að halda sína eigin
tónleika í húsakynnum skólans, er nú svo kom-
ið að nemendur FÍH-skólans flykkjast í Múlann
með tónleika sina. Þá hefur Múlinn ekki fund-
ið lausn á launamálum sínum þannig að áhugi
atvinnumanna á því að koma fram með æfða
og skipulagða tónleika í Múlanum hefur dvín-
að. Eftir eru þá „efnilegir nemendur", „áhuga-
mannahljómsveitir" og ,jammarar“!
Þar af leiðandi hefur aðsókn að Múlanum
verið sáralítil undanfarið. Að vísu má nefna
einstakar undantekningar, en ef á heildina er
litið er djassklúbbur okkar Reykvíkinga, Múl-
inn, í mikilli tilvistarkreppu.
Lærdómsríkir tónleikar
Á sunnudaginn var komu góðir gestir í Múl-
ann. Tveir afbragðs djassleikarar frá Svíþjóð,
sem hér hafa dvalið um hríð við kennslu í FÍH-
skólanum. Efalaust hafa einhverjir álitið að
hér væri beint framhald af „nemendatónleik-
um“, nú væru það bara kennararnir sem hefðu
tekið við, þvi tónleikarnir voru illa sóttir. Því
miður. Sérstaklega vegna þess að gestir kvölds-
ins, þeir Göran Klinghagen (gtr) og Terje Sund-
by (trm), sýndu og sönnuðu að þeir eru athygl-
isverðir djassleikarar. Tónleikarnir voru mjög
góðir, eins og tónleikar Múlans eiga að vera.
Sennilega hefði verið lærdómsríkt fyrir stjórn
Múlans að mæta og kynnast því hvernig gott
djasskvöld fer fram.
Gitarleikarinn Göran Klinghagen er einn af
framvörðum sænskra djassleikara. Margir
muna eftir leik hans með einni af bestu djass-
grúppum Svíþjóðar á níunda áratugnum,
hljómsveit bassaleikarans Lasse Danielson,
Time Again sem átti góða spretti sem má m.a.
heyra á geisladiski frá 1985, New Hands. Kling-
hagen sýndi vandaðan og vel uppbyggðan leik
í Múlanum. Hann lék fjölbreyttar fléttur, sem á
köflum minntu á Terje Rypdal áður en hann
lenti í klónum á Jan Garbarek! Einhvers stað-
ar heyrðist líka frábær tilvitnun í rokkfléttur
Jimi Hendrix.
Trommuleikarinn Terje Sundby er ekki eins
þekktur og Klinghagen. Leikur hans var mjög
„músíkalskur" og hnitmiðaður. Samleikur
hans með gítarnum og ekki síður með bassan-
um var sannfærandi. Með þeim sænsku lék
bassaleikarinn Gunnar Hrafnsson sem var
heldur betur í flnu formi. Hann virtist vera vel
innstilltur á
tónlist Klinghagens og gerði hlutverki
kontrabassans góð skil. Ég hef sjaldan heyrt
Gurínar njóta sín jafnvel.
Ólafur Stephensen
___________________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Dagsöngvar um frið
Á sunnudaginn kl. 17
stendur Listvinafélag Hall-
grímskirkju fyrir dagskrá
i kirkjunni undir yfir-
skriftinni Dagsöngvar um
frið. Þar verður frumflutt
samnefnt tónverk eftir
Jón Hlöðver Áskelsson
tónskáld við texta eftir Böðvar Guðmunds-
son skáld. Verkið er skrifað fyrir sópran,
tenór, kór og orgel og eru flytjendur Hlín
Pétursdóttir sópran, Guðlaugur Viktorsson
tenór, Schola cantorum og Kári Þormar
orgelleikari. Stjórnandi er Hörður Áskels-
son. í tengslum við frumflutninginn verða
fluttar stuttar frásagnir af stríðsátökum í
samtímanum, sagðar af íslenskum frétta-
mönnum og fólki sem sjálft hefur upplifað
nálægð við stríð.
Mozart í hádeginu
Kl. 12 á hádegi á morg-
un verða Mozart-tónleikar
á Kjarvalsstöðum í tilefni
af fæðingardegi tónskálds-
ins. Flutt verða óbókvar-
tettinn, flautukvartett í D-
dúr, sönglög og aríur.
Flytjendur eru Kristján Þ.
Stephensen, Áshildur Har-
aldsdóttir, Laufey Sigurðardóttir, Þórunn
Ósk Marinósdóttir og Richard Talkowsky
ásamt Sigrúnu Hjálmtýsdóttur og Önnu
Guðnýju Guðmundsdóttur.
Veitingastofa safnsins verður opin eftir
tónleikana.
Norræn einkenni
Á morgun kl. 14 ætlar Nanna Hermans-
son, fyrrverandi borgarminjavörður
Reykjavíkur og Stokkhólms, að halda fyrir-
lesturinn „Sjást norræn einkenni í Stokk-
hólmi?“ i fundarsal Norræna hússins. Þar
segir hún frá norrænu samstarfi í gegnum
tíðina og hvernig það birtist í götumynd
Stokkhólmsborgar, m.a. í goðastyttum,
höggmyndum og byggingum. Nefna má að
stytta Sigurðar Guðmundssonar „Sjáan“
stendur þar á góðum stað.
Nanna Hermansson hefur nú umsjón
með norrænu menningarsamstarfi í Stokk-
hólmi. Allir eru velkomnir og aðgangur er
ókeypis.
Múmínsnáðinn og
halastjarnan
Á sunnudaginn kl. 14 hefjast að nýju
kvikmyndasýningar fyrir börn í Norræna
húsinu. Fyrsta myndin kemur frá Finn-
landi og heitir Múmínsnáðinn og hala-
stjarnan. Sýningin tekur rúma klukku-
stund og er ókeypis aðgangur.
Næsta kvikmyndasýning verður sunnu-
daginn 25. febrúar og þá verður sýnd mynd
gerð eftir sögunni um Lottu í Ólátagötu eft-
ir Astrid Lindgren.
Barnasöngvar
Margrét Bóasdóttir
sópran og Miklós Dalmay
píanóleikari halda tón-
leika í Salnum í Kópavogi
á mánudagskvöldið kl. 20
undir yfirskriftinni
„Söngvar frá sjónarhóli
barna". Þá flytja þau ís-
lenska og erlenda ljóða-
söngva sem allir Qalla um börn eða eru
lagðir börnum í munn, m.a. „Lög handa
litlu fólki“ eftir Þorkel Sigurbjörnsson,
„Barnalög í gamni og alvöru" eftir Elínu
Gunnlaugsdóttur, „I hate music" eftir Le-
onard Bernstein, „Barnaherbergið" eftir
Modest Mussorgsky og einnig verða frum-
flutt tvö lög Elínar við ljóð Jóns úr Vör.
Picasso og konurnar
í Listaklúbbi Leikhús-
kjallarans á mánudags-
kvöldið verður fjallað um
málarann Picasso og kon-
urnar í list hans en Þjóð-
leikhúsið sýnir nú sem
kunnugt er leikritið Ást-
konur Picassos. Á dag-
skránni fjallar Auður
Ólafsdóttir listfræðingur
um list Picassos og Sæunn Kjartansdóttir
sálgreinir listamanninn. Loks leika Mar-
grét Guðmundsdóttir, Helga E. Jónsdóttir,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Ragnheiður
Steindórsdóttir, Guðrún S. Gísladóttir og
Anna Kristín Arngrímsdóttir brot úr Ást-
konum Picassos og segja frá leikhúsvinn-
unni ásamt leikstjóranum Hlín Agnarsdótt-
ur.
Dagskráin hefst kl. 20.30 en húsið verður
opnað kl. 19:30.