Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.2002, Blaðsíða 12

12
MÁNUDAGUR 9. SEPTEMBER 2002
Menning_____________________________________________________________________________________________________________________J>V
Umsjón: Siíja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is
Tnnliot
Hvað er borg?
Djúpbleik ógleði
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri hóf
nýja röö hádegisfyrirlestra Sagnfrœðingafélags
Íslands síðastliöinn miövikudag í Norrœna hús-
inu meó erindinu „Höfuöborgin - samviska
þjóöarinnar". Þetta átti vel viö því fyrirlestrar-
ööin er nú skipulögö í samvinnu viö Borgar-
frœóasetur og ber yfirskriftina „Hvað er borg?“.
Alls veröa haldnir fjórtán fyrirlestrar um sögu,
skipulag og þróun Reykjavíkur og borgasamfé-
laga almennt og sá nœsti er á morgun kl. 12.05
stundvíslega. Þá heldur Helgi Þorláksson sagn-
frœðingur erindiö „Upphaf og ekkert meira -
þéttbýlisvísar á íslandi fram á 19. öld“ þar sem
hann kannar af hverju bœir uröu ekki til á ís-
landi á fyrri öldum og dregur fram líklegar
ástœöur þess.
DV-MYND TEITUR
Páll Björnsson sagnfræöingur
Um leiö og menn fara aö velta fyrir sér hvernig borgin gæti veriö þá vilja þeir líka skoöa hvernig hún hafi veriö.
Páll Björnsson, formaður Sagnfræðingafé-
lagsins, segir að þessir hádegisfundir séu orðn-
ir fastur liður í borgarlífinu á vetuma. „Að-
sóknin hefur verið mjög góð, nokkrum sinnum
hefur Norræna húsið yfirfyllst," segir hann,
„ekki síst þegar við höfum verið með fyrirles-
ara utan fræðanna, þekkt nöfn eins og Matthí-
as Johannessen, Davíð Oddsson og nú síðast
Ingibjörgu Sólrúnu. En fræðimennirnir fyUa
líka!“
- Var fyrirlestur Ingibjargar einhvers konar
grunnur að röðinni?
„Ja, hún opnaði auðvitað röðina en aðallega
talaði hún frá eigin sjónarmiði um borgina og
stöðu hennar og lýsti því hvemig borg og þá
einkum þessi borg ætti að vera. Flestir aðrir
kynna hér eigin rannsóknir, hver á sinu
sviði.“
Mikil breidd
- Verður ekki meira um fræðslu en ögrandi
umræðuvaka í vetur með alla þessa sérfræðinga?
„Það kemur í ljós,“ segir Páll, „en styrkur rað-
arinnar felst i því að fyrirlesararnir koma úr
ýmsum áttum, þarna eru listfræðingar, arkitekt-
ar, afbrotafræðingar, þjóðfélagsfræðingar, skipu-
lagsfræðingar og bókmenntafræðmgar, fyrir utan
hóp af sagnfræðingum, og þessi mikla breidd gef-
ur manni vonir um að umræður eftir fyrir-
lestrana verði fjörugar. Það eykur enn á fjöl-
breytnina að fyrirlesaramir eru á ólíkum aldri,
sumir eru þegar landskunnir af verkum sínum á
meðan aðrir eru rétt að hefja sinn fræðimannsfer-
il. Þá eru hlutfóllin milli kynjanna nánast jöfn.“
- Er áhuginn að aukast á borgarmálum hjá
okkur?
„Já, ég er ekki frá því. Sagnfræðingar og aðrir
hafa verið duglegir að skrifa sögu þéttbýlisstaða
á landinu undanfarna tvo áratugi þannig að sá
áhugi er ekki nýr en nú sinna æ fleiri borginni.
Kannski hangir það saman við meiri umræður í
þjóðfélaginu um skipulagsmál sem blossuðu upp
í kringum atkvæðagreiðsluna um Vatnsmýrina
og Reykjavíkurmynd Hrafns Gunnlaugssonar
sem ýtti við fólki, hvatti það til að hugsa um
hvemig borgin gæti verið. Um leið og menn fara
út í slíkar vangaveltur vilja þeir líka skoða
hvemig borgin hafi verið. Þessi röð getur varpað
Ijósi á það og hjálpað mönnum að horfa fram á
veginn.“
í vetrarlok, nánar tiltekið 4. apríl, lýkur svo
fyrirlestraröðinni með ráðstefnu um framtíð
borga. Upplýsingar um dagskrá hádegisfundanna
eru á heimasíðu Sagnfræðingafélags íslands
http://www.akademia.is/saga og Borgarfræða-
seturs http://www.borg.hi.is/.
Stríöstónar
Annað kvöld kl.
20 leiða fjórir is-
lenskir tónlistar-
menn af yngri kyn-
slóðinni saman
hesta sína i Tíbrár-
tónleikaröð Salarins
í Kópavogi: Freyja
Gunnlaugsdóttir
klarinettuleikari, Una Sveinbjarnar-
dóttir fiðluleikari, Nicole Vala Carigl-
ia sellóleikari og Árni Heimir Ingólfs-
son píanóleikari (á mynd). Á efnis-
skránni em tvö áleitin og áhrifamikil
verk sem bæði voru samin á árum
síðari heimsstyrjaldarinnar, Píanó-
tríó nr. 2 eftir Dmitri Shostakovítsj og
Kvartett fyrir endalok tímans eftir
Olivier Messiaen.
Píanótríóið samdi Shostakovítsj
árið 1944, en þá hafði hann mátt þola
ofsóknir af hendi Stalínsstjórnarinnar
í átta ár. Gyðingleg stef eru áberandi
i verkinu og með því að nota þau lagði
Shostakovítsj enn frama sinn að veði,
því að gyðingahatur grasseraði í
Rússlandi á þessum árum. Kvartett
fyrir endalok tímans varð til siðla árs
1940 þegar Olivier Messiaen var
stríðsfangi nasista i Görlitz-stríðs-
fangabúðunum í Slesíu. í tónleikaskrá
er tilurð verksins rakin til þess að yf-
irmaður fangabúðanna hafði dálæti á
tónlist, og þegar hann frétti að meðal
fanganna væru þrír hljóðfæraleikarar
og tónskáld lét hann útvega þeim
hljóðfæri og keypti nótnapappír
handa Messiaen. Kvartettinn var
frumfluttur í fangabúðunum 15. janú-
ar 1941 og voru áheyrendur 5.000 sam-
fangar Messiaens. Mikið er um trúar-
legar vísanir í verki Messiaens og seg-
ir Árni Heimir að bjargfost trúarsann-
færing hins kaþólska organista sé alls
staðar nálæg í kvartettinum, Jafnvel
þótt yrkisefni hans sé dómsdagurinn
sjálfur".
Hljóðfæraleikararnir fjórir eru allir
á þrítugsaldri og hafa ýmist lokið eða
eru í þann veginn að ljúka framhalds-
námi í tónlist við erlenda háskóla.
Freyja og Una stunda tónlistamám í
Berlín og hafa báðar lagt sérstaka
rækt við flutning nútímatónlistar. N-
icole Vala lauk M.M.-námi í sellóleik
frá New England Conservatory í
Boston árið 2001 og hefur síðan starf-
að sem lausráðinn sellóleikari þar í
borg. Árni Heimir er að ljúka doktors-
námi í tónvísindum við Harvard-há-
skóla og tók nýlega við kennarastöðu
í tónlistarfræðum við Listaháskóla ís-
lands.
Eins og sennilega alltof fáir hafa vitað þá stóð
í síðustu viku yflr tónlistarhátíðin Ung Nordisk
Musik hér í Reykjavík. Það er örugglega ekkert
óeðlilegt við það að frekar fámennur en fastur
kjarni sækir flesta tónleika svona hátíðar, en
samt sorglegt. Áhugi á því nýjasta ætti að höfða
til miklu stærri hóps og þá ekki síst innan sömu
kynslóðar.
Sinfóníuhljómsveit íslands lék á fimmtudags-
kvöld undir góðri stjóm Hermanns Báumer flmm
verk eftir ung, norræn tónskáld og svo eitt eftir
eldra tónskáld sem var gestur hátíðarinnar. Fyr-
irsögnin hér að ofan vísar í áhrifin af verki þess
síðastnefnda.
Haustið talar eftir Lauri Kilpio var einkenni-
legt val inn í aðstæður í Háskólabíói. Það er skrif-
að fyrir tólf strengjaleikara og efnið þess eðlis að
það kallar á meiri nánd kammertónleikanna.
Þetta reyndist hins vegar ágæt tónsmíð, trega-
blandin og stundum stemningsrík. Á eftir inn-
blásnum inngangi fylgdi vel skrifaöur kafli, en
efniviðurinn ekki nógu áhugaverður. Vinnsla
áfram bar vott um hæflleika og ljóst að vert væri
að heyra þetta verk við betri aðstæður.
Næsta verk, 10-11 eftir Stefán Arason, var flutt
mannsgaman

hér heima á Myrkum músíkdögum síðastliðinn
vetur. Verkið er í fimm mislöngum köflum þar
sem mikið er leikið með andstæður i birtu og lit.
Eftir dökkan inngang, sem hljómar eins og vinna
mætti meira úr efninu, kemur bjartur og stund-
um bamslegur annar kaflinn. Innri andstæður í
mjúku, dropakenndu hlutverki píanósins annars
vegar og svo stundum tónum sem hoggnir eru út
úr strengjahljóðfærunum skapa þrátt fyrir allt
áheyrilega heild. Flugi nær þó verkið varla fyrr
en í þriðja hluta þar sem vinnslan fær meira
rými og athyglinni þannig beint að framvindu
efnisins.
Annað nokkuð sterkt verk á þessum tónleikum
var Farben eftir Kyrre Sassebo Haaland frá Nor-
egi. Höfundur nær þéttum tökum á hljómsveit-
inni og beitir henni af leikni sem kemur nokkuð
á óvart. Þannig flæddu hugmyndir leikandi milli
hljóðfærahópa í byrjun og upphafið skapaði
væntingar sem ekki náðist þó alveg að standa
undir. Efniviðurinn var ekki nógu ferskur, svolit-
ið kvenlegur Xenakis í köldum og ópersónulegum
„strúktúrum" sem bjuggu þrátt fyrir allt yfir ein-
hverjum náttúrulegum töfrum. Stílbrotið í lokin
kom Ula út.
Fyrsta verk eftir hlé, Stratactive eftir Kristian
Rusila, átti það sameiginlegt með Farben að vera
að stórum hluta vel skrifað fyrir hljómsveitina en
glíma við skort á áhugaverðum efnivið. Var það
öllu meira áberandi í Stratactive sem er þó
áhugavert fyrir það að vera ávöxtur ungs tónhöf-
undar í glímu við frelsið frá tilfinningaseminni.
Benjamin Staern fékk þarna flutt eftir sig verk-
ið Ógnir stríðs eða The Threat of War. Þarna
skorti alla raunverulega ástríðu og verkið hljóm-
aði eins og konfektkassi fullur af molum úr ýms-
um áttum. Búið var að bíta í þá alla og þeir því
ekki lengur freistandi. Svona getur farið þegar
menn reyna að taka það besta úr fortíðinni án
þess að geta bætt neinu við nema þessari púsltil-
raun sem sum verk byggjast á.
Steininn tók svo hressilega úr þegar verk læri-
meistarans Clarence Albertsson Barlow var flutt.
Píanókonsert nr. 2 er að alltof stórum hluta léleg
eftirmynd hins hræðilega „klædermanns“-stíls og
uppmögnuð innskot úr tölvu breyta engu þar um.
í undirtitli er reynt að visa til þess að verið sé að
ferðast gegnum stílbrigði aldanna í verkinu, en
engin slík mælgi breytir þvi að þarna er á ferð-
inni neyðarlega lélegt verk. Skærbleik væmnin í
fullkomlega andlausum stefjum og alfarið hug-
myndasnauð tenging við samtímann kallaði
hreinlega fram líkamlega ógleði sem fjaraði ekki
út fyrr en undir berum hausthimni.
Sigfríður Bjömsdóttir
Síðdegi í San Marínó
í þetta sinn var það San Marínó. Skrýtið land,
ef land skyldi kalla. Miklu fremur klett upp úr
Ítalíu, því stóra landi. Fór þama í von um að
finna fagra menningu og sögu af því maðurinn
hefur alltaf gaman af því sem áður hefur verið
gert. Gekk upp steinilagðan hallann, inn á milli
þreytulegra húsa og fólks í geispa dags.
Settist niður á rólegri götukrá, hallaði mér aft-
ur í notalegum tágastól og taldi tvö ský á himni.
Þama var ágætt að vera. Einn og yfirgefinn.
Kannski þjónn og bjór, kaldur og svalandi.
Svo komu fjórir dvergar og fóru að bjástra við
hljóðfæri á litlu torgi framan við krána. Tveir
héldu á mandólíni og hinir tveir á ofboðlitlum
pikkalóflautum. Allir klæddir í leður svart, jafht
buxur og vesti. Og húfur, mikil ósköp. Þegar þeir
byrjuðu á fyrsta laginu, sem var tregafullt þjóð-
lag, stöppuðu þeir taktinn með pínulitlum fótum
sínum. Ótt og títt og allir í takt.
í nokkra stund var ég eini áhorfandinn nema
ef vera kynni að þjónninn hafi gáð. En það varði
ekki lengi. Smám saman skyggðu vegfarendur á
þessa óvenjulegu sýn, já þessa furðulegu sýn sem
minnti á atriði úr bíómynd en var þó aðeins svo-
lítið síðdegi í San Marínó.
-SER.
matar-
Að venju er mörg
matarkistan á
námskrá Endur-
menntunarstofiiun-
ar Háskóla íslands í
haust og streyma
nú gamlir og nýir
lærdómsfíklar inn á
Netið til að skrá sig
í eitthvað spenn-
andi. Eitt námskeiðið heitir meira að
segja Mörg er matarkistan - Listin að
matreiða jarðargróður - og hefst 16.
september kl. 20.15. Þar leiðir Hildur
Hákonardóttir myndvefari áhuga-
sama inn i reynslu sína af að hagnýta
villtan jarðargróða til matar og rækta
margvíslegt grænmeti á lífrænan hátt.
Hún ræðir um innlenda og erlenda
matarmenningu, listina að matreiða,
lækningamátt matar og ýmis hug-
myndakerfi þar að lútandi. Sérstak-
lega hugar Hildur að því hvernig nýta
má okkar fátæklegu en bragðmiklu
jarðarávexti og kennir nemendum að
byggja einfóld og ódýr gróðurskýli til
að lengja vaxtartímann í heimagörð-
um.
Frekari upplýsingar eru á vefsíð-
unni www.endurmenntun.is og þar
má einnig skrá sig á námskeið.
Vefur um sagna-
arf
Við vekjum athygli á að starfrækt
er vefsíða um sagnaarf Evrópu í fimm
Evrópulöndum, Finnlandi, Islandi,
Ítalíu, Skotlandi og Frakklandi. Um er
að ræða samvinnuverkefni í marg-
miðlun með 18 evrópskum goðsögnum
og vefurinn er ætlaður fólki á aldrin-
um 10-15 ára. Veffangið er:
www.europeoftalesnet.
Mörg er
kistan