Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2003, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 13. MARS 2003
15
DV
___________________Menning
Umsjón: Siija Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Stórstjörnur á sviði
Kolbrún Bergþórsdóttir naut þess aö horfa á stjörnuleik á leiksviöum Lundúnaborgar
Það væri kannski við hæfi að hefja
þennan pistil á því að segja að úr
vöndu sé að ráða þegar velja eigi úr
leiksýningum í leikhúsum í London.
En satt best að segja var þetta enginn
vandi. Þegar maður fréttir að Derek
Jacobi sé að brillera í Shakespeare í
Old Vic og Ian McKellen stígi Dauða-
dansinn í Lyric-leikhúsinu, þá heldur
maður vitaskuld þangað og gerir um
leið þá kröfu að verða ekki fyrir von-
brigðum.
Magnþrungin túlkun
Gagnrýnandi Sunday Times segir
að túlkun Dereks Jacobis á Prospero í
Ofviðrinu eftir Shakespeare sé ein sú
besta sem sést hafi í Shakespeare-leik-
riti. Síðasta sýning mun vera á laug-
ardag þannig að ekki er lengur hægt
að gera sér sérstakt erindi til London
til að láta heillast af Jacobi. Ekki var
laust við að það hvarflaði að manni að
hefði Shakespeare orðið vitni að leik
Jacobis hefði hann stoltur kinkað kolli í viður-
kenningarskyni. Þetta var magnþrunginn leik-
ur sem opinberaði fjölbreytt litróf mannlegra
tilfmninga: ást, reiði, hatur, fyrirgefningu og
göfgi. Undir lokaræðu hans svimaði mann
næstum því af hrifningu og langaði helst til að
stökkva upp á svið og faðma Prospero að sér.
Ef einhver galli er á því að verða vitni að
stórleik á sviði þá er hann helst sá að aðrir
leikarar falla í skuggann fyrir stjömunni. Það
er engan veginn hægt aö tala um hæfileikaleysi
þess leikhóps sem þama var á sviði, menn
reyndu sitt, en það hafði bara enginn neitt að
gera í Jacobi. í sýningarlok stóð hluti salarins
upp og hyllti Jacobi en meirihlutinn lét sér þó
nægja að klappa í sætum sínum. Það hvarflaði
að manni að Bretar væra fremur heft þjóð þeg-
ar kæmi að því að hylla snillinga sína.
Flugeldasýning McKellens
Ekki minni leikari en Jacobi er nú á fjölum
Alex Jennings og Joanna Riding eiga stórskemmtilegan samleik í My
Fair Lady í frábærri leikstjórn Trevors Nunn.
Lyric-leikhússins. Ian McKellen leikur í Dauða-
dansi Strindbergs, en sama hlutverk lék hann
árið 2001 á Broadway við frábærar viðtökur og
mótleikkona hans þá var Helen Mirren. Mirren
afþakkaði boð um að endurtaka hlutverkið í
London og mótleikkona McKellens er Frances
de la Tour, fræg og margverðlaunuð sviðsleik-
kona, og henni tekst merkilega vel að halda í
við hann. Þetta er samt flugeldasýning
McKellens. Hann sýnir meistaralega takta í
greindarlegri kaldhæðni þannig að um leið og
maður hló fór um mann léttur hrollur.
Ekki var búið að frumsýna leikritið þegar ég
sá það þannig að ég sá forsýningu. Margir vildu
sjálfsagt gefa mikið til að sjá McKellen á sviði
og því kom á óvart að salurinn var langt frá því
að vera fullsetinn. Sýningunni var vel tekið en
maður hefði þó búist við meiri fognuði. Ung
kona á svölum kastaði þó rósum til McKellens
í leikslok. Maður hefði glaður viljað fylgja því
fordæmi.
Dómur um sýninguna er í nýjasta hefti
Sunday Times og gagnrýnandi blaðsins er
dræmur í hrósi sínu, kvartar undan slakri leik-
stjórn og segir sýninguna vera of hæga. Reynd-
ar er hægt að taka undir það að sýningin verð-
ur fremur þunglamaleg þegar á líöur. Það kem-
ur hins vegar á óvart hversu spar gagnrýnand-
inn er á hrós tO aöalleikendanna tveggja sem
halda þessu öllu uppi. Owen Teale leikur Kurt
og frammistaða hans er ekkert til að hrópa
húrra fyrir en sennilega er þetta bara illviöráð-
anlegt hlutverk. Leikaranum virtist líða illa á
sviðinu og sem áhorfanda fannst manni rauna-
legt að sjá hann gera örvæntingarfulla tilraun
til að blása lífi í óspennandi og þreytandi per-
sónu.
ingu og fjör. Þessir eiginleikar njóta
sín hins vegar til fullnustu í uppfærslu
Nunns. Þeirri sýningu verður helst
lýst sem þremur fullkomnum klukku-
stundum af ánægju og gleði. Áhorfend-
ur ganga út hamingjusamari en þeir
gengu inn.
Sýningar hófust í mars 2001 og Jon-
athan Pryce og Martine McCutcheon
léku þá aðalhlutverkin og fengu mikið
lof fyrir. Alex Jennings og Joanna Ri-
ding tóku við aðalhlutverkunum af
Pryce og McCutcheon en brátt munu
þau hverfa af sviði og annað leikara-
par taka viö hlutverkunum. Söngleik-
urinn hlaut Laurence Olivier-verð-
launin 2002 sem besti söngleikur árs-
ins og í ár fengu Jennings og Riding
sömu verðlaun sem bestu leikarar í
söngleik. Ég var að sjá þessa sýningu í
annað sinn og ég fer ekki ofan af því
að þetta sé besta leikhús sem ég hef
nokkru sinni séö. í fyrri sýningunni
var Riding ekki á sviöi en í stað henn-
ar var varaleikkonan sem stóð sig ágætlega en
hafði ekki næga persónutöfra til að heilla
mann upp úr skónum. í seinna skiptið mætti
Riding til leiks og Elísa hennar er sneisafull af
barnslegum sjarma og einlægni. Ég geri ráð
fyrir að allir karlmenn í salnum hafi orðið
skotnir í henni. Konumar trúi ég að hafi fallið
umvörpum fyrir Jennings sem var ómótstæði-
legur sem hinn fullkomlega sjálfhverfi Higgins.
Viðtökur leikhúsgesta við sýningunni voru
hreint frábærar eins og vera bar.
Ian McKellen mun víst eitt sinn hafa sagt að
breskir áhorfendur séu fremur vanþakklátt lið.
Maður á því aö venjast að setjast nokkuð
andaktugur í sæti sitt við upphaf leiksýningar
og segja ekki orö en breskir áhorfendur tala há-
stöfum allt þar til tjaldið er dregið frá og leik-
arar taka til máls. Og skrjáfið í sælgætisbréfun-
um á viðkvæmum stundum flokkast hreinlega
undir ruddaskap.
-KB
lan MacKellen vann leiksigur í Dauðadansinum
á Broadway árið 2001 og leikur nú hlutverklð í
Lyric-ieikhúslnu í London ásamt Frances De La
Tour og Owen Teale.
Hinn fullkomni söngleikur
Um Ofviðrið og Dauðadansinn má segja að
maður geti vel ímyndað sér betri uppfærslur á
þessum leikritum. Báðar eru hefðbundnar og
þokkalega gerðar en án áberandi hugvits og
ferskleika. Trevor Nunn hefur hins vegar tek-
ist að gera My Fair Lady að hinum fullkomna
söngleik. Margt gott má segja um kvikmyndina
með Rex Harrison og Audrey Hepbum, en hún
virkaði of stíliseruð og öguð og skorti tilfinn-
Gagnrýnendur hafa hlaðlð lofi á Derek Jacobi
fyrir stórkostlega túlkun hans á Prospero í Of-
viðri Shakespeares.
Klezmertónlist
Inge Mandos-Friedland frá Hamborg og
hljómsveitin Kol isha flytja dagskrá með
söngvum og hljóðfæramúsík gyðinga í
Kaffi Kúltúr, Alþjóðahúsinu við Hverfis-
götu, á laugardaginn kl. 21.30. Sveitin
kemur einnig fram á tónleikum Megasar
í Stúdentakjallaranum annað kvöld.
Eitt af því sem einkennir alþýðutónlist
gyðinga er hið undarlega sambland gáska
og trega, sem lætur framandi í eyrum
þeirra sem vanir eru tiltölulega öruggri
tilveru og því að hver tilfínning hafi sinn
stað og tíma. Þetta er tónlist fólks sem
mátti búast við að lýðskrumarar og
valdastreitumenn legðu tilveru þess í
rúst, hvenær sem það hentaði hagsmun-
um þeirra. Þess vegna eru þessi lög og
þessar vísur sígild, því sagan er stöðugt
að endurtaka sig, þótt skipt sé um leikara
í hlutverkum og sá ofsótti í gær verði of-
sækjandinn í dag.
Þess má geta að Kol isha er hebreska
og þýðir kvenrödd. Orðasambandið er
notað um það lagaboð strangtrúaðra, að
konum sé óleyfilegt að syngja í návist
karla.
Hringavitleysusaga
Hringavitleysusaga,
villutrúarrit eftir Elísa-
betu Jökulsdóttur er
komið út hjá bókaútgáf-
unni Viti menn. Bókin
geymir sögu úr samtím-
anum um það sem nefnt
hefur verið stærsta fram-
kvæmd íslandssögunnar,
nefnilega Kárahnjúkavirkjun. í bókinni
freistar Elísabet þess að skýra þessa sögu
með aðferðum þjóðsögunnar og táknsög-
unnar og bregða þannig nýju Ijósi á hana.
Aðalpersónan er íslensk Sveitastelpa
sem lendir í klónum á skessunni Há-
spennumöst sem einhvern veginn hefur
sloppið við að verða að steini. Undir ill-
um áhrifum skessunnar tekur Sveitastelp-
an ýmsum umbreytingum og ekki öllum
þægilegum.
Ævintýri um samtímaviðburði hafa
fyrr verið samin á íslandi og má til dæm-
is minna á Söguna af Snæbjörtu Eldsdótt-
ur og Ketilríði Kotungsdóttur eftir Jak-
obínu Sigurðardóttur (1959).
Júlía
Sigurbjörn Þorkelsson
hefur gefið út sögu Júlíu,
átján ára Reykjavíkur-
stúlku. í bókinni fer hún
yfir uppvöxt sinn og æsku-
ár í leit að skýringum á
því hvernig komið er fyrir
henni og til að ná áttum.
Einkum langar hana til að
fyrirgefa sjálfri sér og öðrum ein óaftur-
kallanleg mistök.
Júlía vonast til þess að saga hennar
veki athygli og umtal því eflaust mun sitt
sýnast hverjum um það sem þar er sagt
frá. Höfundur gefur sjálfur út.
Járn og ís
Alistair Macintyre opnar sína
þriðju einkasýningu á íslandi hjá
íslenskri grafík í Hafnarhúsinu í
Reykjavík á laugardaginn. Verk
hans eru afar sérstæð enda tiiurð
þeirra vægast sagt einkennileg.
Alistair fékk vinnustofu hjá
Listasafni Reykjavíkur árið 1995.
Þetta var mikill snjóavetur og
hann fór að gera tilraunir með að
bræða snjó með jámdufti ofan í
pappír og fékk út úr því myndir
sem eiginlega vora eins konar lág-
myndir því pappírinn brást marg-
víslega við vökvanum. Síðan hefur
hann fikrað sig áfram með aðferð-
ina, meðal annars brætt ísklumpa
ofan í pappír á löngum tíma með
litarefnum af ólíku tagi til aö fá
fram fjölbreytileg mynstur og
landslag. Mikill vandi er þegar
pappírinn er orðinn þurr að fá lit-
areöiin til að tolla á honum og tek-
ur þá við mikil nákvæmnisvinna
við að límbera flötinn án þess að
„myndin“ flettist hreinlega af.
Nýja sýningin heitir „From the
Edge of öie Visible World“ eða Af
brún hin sýnilega heims og þar
rannsakar Alistair Macintyre
sjóndeildarhringinn, hinn dular-
fulla stað þar sem tími og rúm
blána og stöðvast. Myndefninu
safnaði Alistair í fjallgöngum hér
og í heimalandinu Bretlandi, tók
vax-eftirmyndir af raunverulegum
fjallstindum, frysti þær í formi
uppleysanlegra jámþrykki-
munstra inn í ísklump og lét þær
bráðna ofan í pappír. Á þeirri leið
Allstair Maclntyre: Either side of here and now
Hér er þaö graffítí á klettavegg sem mót var tekiö af, fryst og
brætt á pappír.
ryðgaði jámsallinn í óteljandi lit-
brigði og formaði sína fjallstinda í
pappírinn.
En sjón er sögu ríkari. Sýningin
í íslenskri grafík er opin alla daga
nema mán. kl. 14-18 og stendur til
6. apríl.
Grettir Sig. og bara hlær
Árleg ráðstefna um
barna- og unglingabók-
menntir verður í Menn-
ingarmiðstöðinni Gerðu-
bergi á laugardaginn kl.
11-14. í ár verður áhersl-
an lögð á ljóð og vísur
fyrir börn.
Þar talar Guðrún
Hannesdóttir um vísnabækur sínar og
gamlar vísur, Ragnheiður Gestsdóttir um
gamla söngvaleiki, Ásmundur K. Örnólfs-
son um ljóð, börn og leikskóla, Þórarinn
Eldjárn um bragsmíði og Anna Pálína
Ámadóttir og Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son kynna nýja söngvaleiki auk þess sem
Olga Guðrún Ámadóttir les ljóð. Stjórn-
andi er Jón Karl Helgason.
í tengslum við ráðstefnuna verður sýn-
ing á frummyndum úr ljóðabókum eftir
Guðrúnu Hannesdóttur, Ragnheiði Gests-
dóttur, Sigrúnu Eldjárn og Áslaugu Jóns-
dóttur. Einnig verður sýning á ljóðabók-
um fyrir börn. Aðgangur er ókeypis og
allir velkomnir meðan húsrúm leyfir.