Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.2003, Blaðsíða 8

8 FRÉTTIR FÖSTUDAGUR 29.ÁQÚST2003
Garðyrkja
Umsjón: Vilmundur Hansen
Netfang: kip@dv.is
Skógrækt í sátt við umhverfið
Aðalfundur Skógræktarfélags
íslands var haldinn í Skagafirði
fyrir skömmu. Meðal efnis á
fundinum var kynning á leið-
beiningum sem starfshópur á
vegum skógræktarinnar hefur
unnið og nefnist Skógrækt í
sátt við umhverfið. Hér á eftir
eru birtir valdir kaflar úr leið-
beiningunum en þær er að
finna í heild sinni á vefslóðinni
www.skog.is/leidbeining-
ar.htm og eru áhugamenn um
skógrækt hvattir til að skoða
þær.
Skógar þekja lítinn hluta fslands
en mikill áhugi er íyrir því að auka
útbreiðslu náttúruskóganna og
rækta nýja skóga þar sem slíkt
hentar. Þar sem skógrækt er við-
fangsefni þúsunda einstaklinga,
félagasamtaka, íyrirtækja og stofn-
ana er óhjákvæmilegt annað en að
skógrækt valdi breytingum á um-
hverfinu og er því mikilvægt að
hún falli sem best að heildarsvip-
móti lands og að hún raski eldci
náttúru- eða menningarminjum.
Skipulögð skógrækt hefur verið
stunduð hér á landi í um hundrað
ár en upphaf hennar miðast við
gróðursetningu furulundarins á
Þingvöllum árið 1899.
Undirbúningur
skógræktarstarfsins
Áður en lagt er út í skógrækt þarf
að huga að ýmsum þáttum til að
koma í veg fýrir mistök sem erfitt
getur verið að lagfæra. Lítil planta
sem er gróðursett verður með tím-
anum stórt tré og rétt skipulag og
hönnun skóganna í upphafi því
mikilvæg. Við gerð skógræktar-
skipulags er reynt að sjá fyrir þá
framvindu sem verður og taka tillit
til sem flestra þátta.
Áður en hafist er handa við skóg-
ræktarframkvæmdir þarf að skoða
gaumgæfilega lögun og legu skóg-
armarka eða varanlega ytri um-
gjörð skógarins og leitast við að
fella hana að landslagi. Þetta á
einnig við um girðingar, vegi, jarð-
vinnslu og gróðursetningu.
Áður en lagt er út í
skógrækt þarf að huga
að ýmsum þáttum til
að koma í veg fyrir mis-
tök sem erfitt getur ver-
ið að lagfæra. Lítil
planta sem er gróður-
sett verður með tíman-
um stórt tré.
Dæmi eru um að efri skógar-
mörk séu látin falla að hæðarlínu
en eru síðan látin teygja sig upp í
dali og dældir en niður á hólum,
ásum og hæðum. Á neðri mörkum
er betra að miða við greinileg gróð-
urmörk frekar en girðingar og
skurði.
Opin svæði í skóginum
Skipuleggja skal skóga þannig að
í þeim séu opin svæði og rjóður til
að auðvelda útivist en einnig til að
auka fjölbreytileika þeirra. Opin
svæði auka líffræðilega fjölbreytni
og gera skóginn meira aðlaðandi
og fjölbreyttari þannig að útivistar-
gildi hans eykst til muna, sérstak-
lega ef opnu svæðin eru í nágrenni
við kletta og klappir, fall- og stöðu-
vötn. Dýpt lauta þarf að minnsta
kosti að vera ein trjáhæð og þær
þurfa að liggja í austur-vestur ef
þær eiga að nýtast sem sólarlautir.
ÚTIVISTARSKÓGUR: Opin svæði auka líffræðilega fjölbreytni og gera skóginn meira að-
laðandi og fjölbreyttari þannig að útivistargildl hans eykst til muna, sérstaklega ef opnu
svæðin eru I nágrenni við kletta og klappir, fall- og stöðuvötn.
f DIMMUM SKÓGI: Við nýræktun skóga
skal blanda saman trjátegundum til að
draga úr hættu á áföllum í ræktuninni af
völdum meindýra eða veðurfars. Blöndun-
in gerir skógana einnig fallegri ásýndar og
kemur í veg fyrir skörp skil milli skógar-
teiga með mismunandi trjátegundum og
með réttri blöndun tegunda er hægt að
hafa áhrif á birtumagn í skóginum.
Rétt tré á réttum stað
Til að ná árangri í skógrækt þarf
að nýta eiginleika mismunandi
tegunda eftir markmiðum og að-
stæðum hverju sinni. í nútíma-
skógrækt er lögð áhersla á blöndun
tegunda til þess að auka fjölbreytni
skóganna en einnig til að draga úr
hættu á áföllum. Auk þessa þarf að
gæta þess að innan tegundanna sé
nægjanlegur erfðabreytileiki til að
náttúran sjálf hafi svigrúm til að
bregðast við óvæntum áföllum.
Við nýræktun skóga skal blanda
saman trjátegundum til að draga
úr hættu á áfölium í ræktuninni af
völdum meindýra eða veðurfars.
Blöndunin gerir skógana einnig
fallegri ásýndar og kemur í veg fyr-
ir skörp skil milli skógarteiga með
mismunandi trjátegundum og
með réttri blöndun tegunda er
hægt að hafa áhrif á birtumagn í
skóginum.
Gróðursetning er
vandasamt verk og
krefst mikillar æfingar
og gæta þarfþess að
setja plöntuna niður á
besta stað
Velja skal trjátegundir og kvæmi
í samræmi við sem flesta umhverf-
isþætti og leggja til grundvallar
staðsetningu á landinu, hæð yfir
og nálægð við sjó og vind, auk ann-
arra umhverfisþátta.
Mikilvægt er að gera sér grein
fyrir markmiðum ræktunarinnar
þegar trjátegundir eru valdar. Þar
sem endurheimta á birkiskóga á
eðlilega að nota innlendu trjáteg-
undirnar. Við ræktun útivistar-
skóga þarf að leggja áherslu á fjöl-
breyttan skóg ýmissa tegunda.
Jarðvinnsla og
gróðursetning
Jarðvinnsla er í mörgum tilvik-
um nauðsynleg til að tryggja að
plönturnar dafni. Gæta þarf þess
að sem minnst rask verði við jarð-
vinnsluna og að hún falli vel að
landslagi. Jarðvinnsla veldur alltaf
tímabundinni röskun á ásýnd
landsins og því lengur sem hún er
dýpri. Djúp jarðvinnsla hefur
einnig f för með sér að landið verð-
ur erfitt yfirferðar og óæskileg
þurrkáhrif geta komið fram og
hana ætti ekki að nota í skógrækt.
Þung tæki mynda rásir og getur
það leitt til rofs þegar vatn rennur
eftir þeim. Þess vegna ætti ávallt að
íhuga vel hvort jarðvinnsla er
nauðsynleg og nota aldrei dýpri
vinnslu en nauðsynlegt er. í hæð-
óttu landslagi þarf að gæta þess
sérstaklega að vinnsluáttin sé sam-
síða hæðarlínum.
Gæta skal þess að inn-
an tegundanna sé
nægjanlegur erfða-
breytileiki til að náttúr-
an sjálf hafi svigrúm til
að bregðast við óvænt-
um áföllum.
Gróðursetning er vandasamt
verk og krefst æfingar. Gæta þarf
þess að setja plöntuna niður á
besta stað, í skjóli fyrir vindi og þar
sem hún lyftist ekki upp í frosti.
Plantan verður að standa lóðrétt,
annars kemur hlykkur neðst á
stofn trésins þegar það vex. Einnig
verður að vera heppilegt bil á milli
plantna og þær verða að fara nægi-
lega djúpt í jörðina, án þess að rót-
arhnausinn verði fyrir hnjaski.
Beinar og áberandi gróðursetn-
ingarlínur má forðast með því að
gróðursetja þvert á sjónlínur á
flötu landi, til dæmis samsfða veg-
um. í hæðóttu landslagi er hægt að
gróðursetja umhverfis hóla og
hæðir í stað þess að gróðursetja
þvert yfir. Á sama hátt er afar mik-
ilvægt í fjallshlíðum og hvers konar
brattlendi að gróðursetja samsíða
brekkunni en ekki upp og niður.
H