Helgarblaðið - 30.04.1992, Side 10
Helgar 10 blaðið
Þetta er engin þjóðarsátt
Útgefandi: Fjörðurinn sf.
Framkvæmdastjóm og hönnun:
Sævar Guðbjömsson.
Ritstjórar og ábyrgðarmenn:
Ámi Þór Sigurðsson,
Sigurður A. Friðþjófsson.
Fréttastjóri:
Guðmundur Rúnar Heiðarsson.
Ljósmyndari:
Kristinn Ingvarsson.
Prófarkalesari:
Hildur Finnsdóttir.
Umbrot:
Silja Ástþórsdóttir.
Auglýsingar:
Svanheiður Ingimundardóttir,
Unnur Ágústsdóttir.
Dreifing:
Sveinþór Þórarinsson.
Heimilisfang:
Síðumúli 37,108 Reykjavík.
Sími á ritstjóm og afgreiðslu: 681333.
Myndriti: 681935
Auglýsingasími: 681310 og 681331.
Prentun: Oddi hf.
Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verkalýðshreyfingin á í vanda nú þegar
launafólk sameinast enn einu sinni í kröf-
um um bætt lífskjör og meiri jöfnuð í sairt
félaginu á alþjóðadegi verkafólks, 1. maí.
Forysta hreyfingarinnar hefur í farteskinu
miðlunartillögu frá ríkissáttasemjara sem
allir eru óánægðir með. Samt er mælst til
þess að tillagan verði samþykkt, því meira
verði ekki sótt í stöðunni eins og hún er í
dag.
Talsmenn ríkisstjómarinnar reyna að
halda því fram að með þessu sé við haldið
þjóðarsáttinni sem náðist í tíð síðustu ríkis-
stjómar. Það er rangt. Það verður aldrei
þjóðarsátt um þessa tillögu þótt hún verði
samþykkt. Ögmundur Jónasson, formaður
BSRB, hefur sagt að niðurstaðan úr þess-
um viðræðum sé í engu samræmi við það
sem fólk telji réttmætt. Hinsvegar sé
launafólk ekki tilbúið að íylgja kröfum
sínum eftir og því sé þetta eina færa Ieiðin.
Og Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ,
segir að niðurstaðan sem nú liggi fyrir sé
ekki sú sem þau hefðu kosið, en miðað við
aðstæður sé skynsamlegri kostur að sam-
þykkja tillöguna en að fella hana.
Vissulega eru jákvæðir punktar í miðl-
unartillögunni. Þaðá einkum við um lág-
launabætumar. Með þeim tekst að veija
kaupmátt þeirra lægst launuðu. Þeir sem
hafa miðlungstekjur bera hinsvegar lítið úr
býtum og sumir minna en ekki neitt - og
hefur þó þegar verið vegið grimmt að
kaupmætti þeirra með ýmsurn aðgerðum
rikissljómarinnar.
Vart verður sagt um yfirlýsingu ríkis-
stjómarinnar, sem fylgir miðlunartillög-
unni, að þar sé stórmannlega boðið. Þar
ber mest á loforðum um að þessi og hin
réttindi launafólks verði ekki skert á samn-
ingstímanum og að vextir í félagslega hús-
næðiskerfinu verði ekki hækkaðir. Þá er
hámarksgreiðsla fyrir læknisþjónustu
vegna bama lækkuð um helming auk þess
sem böm yngri en 6 ára fá ókeypis þjón-
ustu hjá læknum. Einnig tókst að fá ríkis-
stjómina til að hætta, í bili að minnsta
kosti, við gjaldtöku vegna hjálpartækja til
sjúkra. Þá lofar ríkisstjómin að takmarka
niðurskurð í heilbrigðiskerfmu þannig að
ekki komi til lokunar öldrunardeilda og að
bamageðdeild Landspítalans verði áfram
starffækt. Hins vegar er óljóst hvort því
verður mætt með ffekari niðurskurði ann-
ars staðar í heilbrigðisgeiranum. Það að
semja þurfi við ríkisvaldið um svo sjálf-
sagða hluti sýnir vel mnræti þeirra sem
sitja við stjómvölinn.
Samtök launafólks og atvinnurekenda
þrýstu mjög á ríkisstjómina að horfast í
augu við það alvarlega ástand sem hefur
verið að skapast á vinnumarkaðinum;
fjöldaatvinnuleysi sem ekki hefur þekkst
hér á landi í áratugi, atvinnuleysi sem má
rekja beint til aðgerðaleysis stjómvalda í
efnahags- og atvinnumálum og þeirrar
vaxtastefnu sem ríkisstjómin hefur stuðlað
að. Þótt vaxtalækkun núna sé vissulega
seint á ferð ber að fagna henni. Hún mun
þó tæpast bjarga þeim heimilum og fyrir-
tækjum sem þegar em komin á vonarvöl
vegna vaxtaokurs undanfarinna missera.
Rikisstjómin segist einnig tilbúin að
stofna samstarfsnefnd um atvinnumálin,
en færir ekki ffam neinar afgerandi tillögur
um úrbætur. Hvort þar ræður viljaleysi eða
hugmyndaþurrð skal ekki lagt mat á hér.
Ástandið er alvarlegt og ríkisstjómin kýs
að sitja áffam hjá.
Málamiðlunartillagan er rýr uppskera
eftir 8 mánaða samningsþóf. Það er enginn
ánægður með þessa niðurstöðu og því ffá-
leitt að tala um þjóðarsátt.
Það er líka ljóst að verkalýðshreyfingin
verður að horfa í eigin barm og leita nýrra
sóknarfæra. Launamunur hefúr aukist mik-
ið í þjóðfélaginu og sú þróun breytist ekki
þótt þessi miðlunartillaga verði að samn-
ingi.
-Sáf
Forspil að
EB-aðild
Laugardaginn 2. maí mimu
utanríkisráðherrar EB- og
EFTA- landanna staðfesta
samning um evrópskt efna-
hagssvæði fyrir hönd ríkis-
stjóma sinna. Þá eiga þjóð-
þingin og EB-þingið eftir að
segja siðasta orðið. Svo virð-
ist sem áformað sé að keyra
samninginn í gegnum þingin
með hraði. Sumir virðast
jafiivel halda að nóg sé fyrir
Alþingi að hafa 6 viícur tíl að
fara í gegnum samninginn og
það sem honum fylgir. Al-
þingismönnum hefur enn
vart geiist tími til að lesa
samninginn yfir, hvað þá
þær tugþúsundir blaðsíðna
sem honum fylgja, en þær
híifa enn ekki nema að hluta
tíl verið þýddar á íslensku.
Ef samkomulag um EES verður
staðfesl mun það leiða til mikilla
þjóðfélagsbreytinga hér á landi. Það
ætti því að vera sjálfsagt mál að
spyrja þjóðina að því í allsherjar at-
kvæðagreiðslu hvort hún vilji taka
þetta stóra og örlagaríka skrcf, og
áður verður að fara fram hlutlæg
kynning á innihaldi samningsins og
ítarleg athugun á því hvað sam-
þykkt hans hefði í för með sér. I því
sambandi vcrður m.a. að ganga úr
skugga um það á vegum Aiþingis,
hvort samningurinn samrýmist nú-
verandi stjómskipan og stjómarskrá.
EB hefur fögl og
hagldir
Nú em komin ákvæði inn í samn-
inginn um að túlkun EB- dómstóls-
ins á EES-reglum séu bindandi fyrir
dómstóla EFTA- ríkjanna. Þannig
er ótvírætt að Hæstiréttur íslands á
ekki að vera æðsta dómstig í EES-
málum ef lcitað er til EB-dómstóIs-
ins.
Ekki hefur samningurinn batnað
eftir þriðju og síðustu atrennu. Enn
er það EB sem hefur tögl og hagld-
ir.
Okkur er gert að gleypa í einu
lagi allan lagagrunn EB í efnahags-
og atvinnumálum sem bandalagið
hefur verið að bræða saman í yfir 30
ár og er fyrst og fremst miðaður við
iðnríkin og stórfyrirtækin sem þar
eruráöandi.
Á evrópsku efnahagssvæði má
ekki mismuna fólki eftir þjóðemi að
því er varðar„frelsin íjögur“. Allir
hafa sama rétt til að ljárfesta á öllu
svæðinu, ákvæði um eignarhald ís-
lendinga og forgang í fyrirtækjum
hérlendis verður úr sögunni nema
að því er varðar vciðar og frum-
vinnslu. Ekki má lcngur láta íslend-
inga ganga fyrir um vinnu á lslandi
eða Dani í Danmörku. I stuttu máli
sagt: landamæri verða afnumin milli
landanna 19 að því er frelsin fjögur
varðar.
Lagasetningarvald úr
landi
Möguleikar Alþingis til sjálf-
stæðrar lagasetningar í einhverju
scm máli skiptir á sviði cfnahags-
og atvinnumála vcrða nánast fyrir
bí. Við gelum að vísu sett fram
C
frómar óskir en valdiö verður óskor-
að Evrópubandalagsins. Líklcgt er
að í fiestum tilvikutn sjái EFTA-
löndin sér ekki annað fært en að
samþykkja það scm EB ákveður
þótt látið sé að því liggja að um citt-
hvert val sé að ræða. Þá liggur það
nú ákveðið fyrir í samningnum að
þar sem EES- reglur og landslög
greinir á skuli EES-reglumar gilda.
Ollu skýrara getur yfirþjóðlcgt eðli
þessa samnings varla verið.
Einn afsamningamönnum EB í
viðræðunum um EES, Van Der Pas,
kynnti samninginn fyrir utanríkis-
málanefnd EB-þingsins og sagði þá
m.a.: „Það er mikilvægt að gleyma
því ekki að EES mun gera lög
ÞaSb ætti ab vera
sjólfsagt ab
spyrja bjóbina
ai því nvort hún
vill EES-
samninginn eba
ekki, segir
Kristin
Einarsdóttir, en
formenn
stjórnarflokkanna
telja enga
óstæóu til þess,
nema
sérfræóingar
þeirra telji
samninginn
brjóta i bóga vi&
stjórnarskróna.
bandalagsins að sínum og hefur
ekki neinn rétt til að hafa frum-
kvæði né heldur getur það sjálft
komið með ti!lögur.“
Þessi fulltrúi EB fullvissaði einn-
ig þingnefndina um það að EFTA-
löndin yrðu aðeins „súkkulaðiklein-
ur“ á evrópska efnahagssvæðinu
þcgar um nýja lagasetningu væri að
ræða. „Það var mikilvægt að lála
EFTA-ríkin halda að þau væru þátt-
takendur. Augljóslega cr mjög erfitt
fyrir EFTA-land að standa frarnmi
fyrir gcrðum hlut, og um þelta atriði
var deilt allan tímann í viðræðun-
um.“ Síðan lýsir hann þeim fram-
gangsmáta sem samþykktur hafi
verið cn hann miði við að EFTA fái
að vera með í spilinu en hafi þó
engin áhrif.
Niðurfelling á tollum
Hér á landi hcfur mest verið gert
úr því að með EES-samningi fáist
um 90% tollfrelsi fyrir sjávarafurðir
frá íslandi í Evrópubandalaginu. Eg
ætla ekki að gera lítið úr þýðingu
þessa en þessi tollalækkun er allt of
dýru verði keypt, þar eð sjálfstæði
íslensku þjóðarinnar er í húfi. Við
vcrðum líka að muna að við höfum
nú samning við EB sem tryggir
okkur tollfrelsi á tæplega 70% af
sjávarafurðum okkar inn á EB-
markað. íslendingar hætta auðvitað
ekki að selja fisk til Evrópu þó að
evrópska efnahagssvæðið verði ekki
að veruicika. Vert er að hafa í huga
að samningurinn tryggir ekki toll-
frclsi fyrir nýjar fiskafurðir. heldur
þarf þá að sctjast enn á ný að samn-
ingaborði með EB um tollaívilnanir.
Fullvíst ntá telja að EB vilji fá cnn
frekari veiðiheimildir í stað slíkra
tollaívilnana.
í fféttum fyrir skömmu kom fram
að íslensk skip hefðu veitt nokkurt
magn af búra, fisktegund sem hefur
verið okkur lítt kunn til þessa. Hátt
verð fékkst fyrir þennan fisk. Fleiri
tegundir sem nú eru vannýttar gætu
vel orðið stærri hluti af afianum áð-
ur en langt um líður.
Og það fylgir böggull skammrifi
á fieiri sviðum. Ekki er enn lokið
gcrð tvíhliða samnings um sjávarút-
vegsmál milli Islands og EB, sem
utanríkisráðherra sagði á Alþingi
fyrr í vetur að yrði að vera tilbúinn
áður en EES- samningur yrðu und-
irritaður.
Evrópubandalagið setur það skil-
yrði fyrir staðfestingu EES- samn-
ingsins í heild af sinni hálfu, að
bandalaginu verði tryggður veiði-
réttur á 3000 tonnum af karfa innan
íslenskrar lögsögu. Jafnframt hafa
íslensk stjómvöld fallist á að endur-
skoða áður afmörkuð veiðisvæði, ef
EB-skipum tekst ekki að ná þar
þessum afia meöð hagkvæmum
hætti. Þannig er búið að hleypa tog-
urum EB inn í fiskveiðilögsöguna
og er næsta víst að þeir munu sækja
á um enn frekari veiðiheimildir,
þegar fram líða stundir. Sérstakt
„þróunarákvæði" er í samningnum,
sem gerir ráð fyrir endurskoðun á
2ja ára fresti. Menn ættu líka að
muna hvemig Spánverjar og Portú-
galir hafa hagað sér. M.a. hafa fiski-
menn á Nýfundnalandi nú nýverið
kallað þá sjóræningja eflir fram-
göngu þeirra skammt utan kanad-
ískrar lögsögu.
Stöndum á eigin fótum
Það fer lítið fyrir þeim mörgu fyr-
irvömm sem talað var um í upphafi
samningaviðræðna að settir yrðu af
íslands hálfu.; Þannig hefur miklu
verið fómað fyrir þennan samning
um evrópskt efnahagssvæði, sem
allir nema íslenskir ráðamenn viður-
kenna að aðeins er stundarfyrirbæri
og stökkpallur inn í sjálft Evrópu-
bandalagið.
íslendingar eiga að hverfa ffá
þeirri hugmynd að bindast Evrópu-
bandalaginu með samningum um
evrópskt efnahagssvæði sem aðeins
felur í sér stórt skref inn í Evrópu-
stórveldið. Við eigum að einbeita
okkur að því að standa á eigin fót-
um og leitast við að ná sem bestum
tengslum við umheiminn, þar á
meðal við alla Evrópu. Við verðum
sjálf að leysa okkar vandamál í at-
vinnu- og efnahagsmálum, það gerir
enginn annar fyrir okkur. Í EB er at-
vinnuleysi miklu meira að meðaltali
en hér á landi. Menn þurfa því ekki
að láta sér detta í hug að aðild að
EES sé lausn á þeim vanda í at-
vinnumálum sem nú er við að etja
hér á landi. Það er helber blekking
að halda að svo sé.
Meginatriðið er að við göngum til
samninga við aðrar þjóðir með fúllri
reisn og á okkar eigin forsendum í
stað þess að láta aðra stjóma ferð-
inni.
Samvinnu ríkja og samskipti á að
byggja á viðurkenningu og virðingu
á sjálfstæði þjóðríkja. Ég er ekki
trúuð á að Evrópubandalagið með
sinni miklu miðstýringu og ólýð-
ræðislegu uppbyggingu sé það
framtíðarríki sem margir virðast
halda. Við Islendingar eigum að
standa utaii þess til frambúðar og
átta okkur jafnframt á því að evr-
ópska efnahagssvæðið er ekkert
annað en stutt forspil að EB- aðild.
Fimmtudagurinn 30. apríl