Dagblaðið - 23.10.1975, Síða 8

8
Oagblaðið. Fimmtudagur 23. október 1975.
MMBIABW
frjálst, nháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
íþróttirr Hallur Sfmonarson
Hönnun : Jóhannes Revkdal
Blaðamenn: Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bragi Sigurðsson,
Erna V. Ingólfsdóttir Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, ólafur
Jónsson, Ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Hildur Gunnlaugsdóttir, Inga
Guðmannsdóttir, Maria óiafsdóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur BjárnieifsSon, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siðumula 12, simi 83322, auglýsingar, áskriftir og af-
greiðsia Þverhoiti 2, simi 27022.
Ekkert grín lengur
Konur á íslandi mega vera hreykn-
ar af framgöngu sinni á margnefndu
kvennaári. Liðin er sú tið, að kvenna-
árið sé fyrst og fremst ræðuglöðum
karlmönnum tækifæri til að koma að
hinu gernýtta og hvimleiða orðalagi:
,,í tilefni kvennaárs...” Liðin er sú ---—
tið, að kvennaárið sé fyrst og fremst skemmti-
kröftum tækifæri til gamanmála á árshátiðum.
íslenzkar konur hafa ekki látið það á sig fá, að
stallsystrum þeirra erlendis hefur að ýmsu leyti
ekki gengið nógu vel að gera árið að raunverulegu
kvennaári. Ráðstefnan mikla i Mexikó fór að veru-
legu leyti út um þúfur, enda réðu þar ferðinni póli-
tisk hrossakaup. Sem dæmi um ruglið þar má nefna
gagnrýnina á zionismann, sem var höfö i hávegum,
þótt ísrael sé eitt mesta kvenfrelsisland heimsins.
Hér heima hefur barátta kvenna hins vegar geng-
ið mun betur en á horfðist i upphafi og eftir Mexikó-
ráðstefnuna. Innlenda kvennaráðstefnan i júni hef-
ur sennilega ráðið úrslitum i þessari þróun, enda
náðist þar viðtæk samstaða þvert á pólitiskar linur
og aðra flokkadrætti.
Ráðagerðirnar um allsherjarfri kvenna hér á
landi á morgun hafa uppskorið almennan skilning
og samstöðu i þjóðfélaginu. Stéttasamtök og stjórn-
málaflokkar hafa snúizt á sveif með konunum. Og
allur þorri kvennanna sjálfra hyggst taka þátt i
vinnustöðvuninni.
Upphaflega töluðu konur oft um verkfall hinn 24.
október, en nú tala þær yfirleitt um fri. Þetta á
sjálfsagt nokkurn þátt i hinni viðtæku samstöðu
með konum og innan þjóðfélagsins i heild. Konur
hafa orðið fúsari en ella til að taka sér fri og þjóðfé-
lagið hefur orðið fúsara en ella að viðurkenna það.
En óneitanlega verður broddurinn i aðgerðum
kvenna nokkru minni fyrir bragðið. Fyrsti mai
byrjaði þó sem harður baráttudagur verkamanna.
En hinn fyrsti kvennadagur er þegar farinn að
minna á almenna hátiðisdaga, svo sem fridag
verzlunarmanna og fyrsta mai eins og hann er orð-
inn núna.
Samt er ljóst, að kvennadagurinn verður áhrifa-
mikill. Hjól atvinnulifsins munu hægja á sér á
morgun og jafnvel stöðvast alveg á sumum sviðum.
Margvisleg þjónusta, sem menn hafa ekki hvers-
dagslega i huga, leggst niður að meira eða minna
leyti. Og karlmenn neyðast margir hverjir til að
sinna heimilisstörfum og uppeldi i meira mæli en
þeim þykir gott.
Á morgun mun þjóðfélagið reka sig á, að vinnu-
álag útivinnandi kvenna er mun meira en karla.
Það mun reka sig á, að engar tekjur eru reiknaðar
fyrir starf húsmæðra. Það mun reka sig á, að konur
hafa i óþægilega mörgum tilvikum lægri laun en
karlar fyrir sömu vinnu. Það mun reka sig á, að
konum er haldið i miður launuðum störfum og að
hinum svonefndu launaflokkum kvenna er haldið
niðri.
Kvennafriið á Islandi hefur vakið athygli viða um
heim. Erlendar stallsystur islenzku baráttukvenn-
anna telja sig geta margt af þeim lært. íslenzkar
konur hafa tekið forustu i kvenfrelsismálum. Hinn
islenzki dagur allsherjarfris kvenna er hinn fyrsti
slikur, sem vitað er um i heiminum.
BRETLAND:

Staða Bretlands innan Efna-
hagsbandalags Evrópu (EBE)
hefur aldrei verið verri, að sögn
embættismanna bandalagsins i
Brussel.
Þrisvar sinnum á undanförn-
um hálfum mánuði hefur Bret-
lánd komið róti á fyrirætlanir
bandalagsins, þar á meðal þá að
EBE komi fram sem ein heild á
fyrirhugaðri heimsráðstefnu
framleiðslu- og neyzlurikja i
Paris i desember. Afstaða
Breta hefur vakið eina grund-
vallarspurningu i höfuðstöðvum
bandalagsins: Hvað vilja Bret-
ar upp á dekk?
Allt frá þvi að James Callag-
han, utanrikisráðherra Bretl.,
setti fram kröfur stjórnar
sinnar um endurskoðun aðildar-
samningsins að bandalaginu i
april i fyrra, hefur reynt mjög á
þolinmæði annarra aðildar-
landa. Sú þolinmæði er nú sögð
vera á þrotum.
Vaxandi gagnrýni
Bretar fengu með semingi
stuðning annarra EBE-rikja við
þá' staðhæfingu sina að þeir
borguðu of mikið af þeim kostn-
aði sem fylgir tilvist bandalags-
ins. t kröfum þeirra um endur-
skoðun aðildarsamningsins var
þetta atriði með helztu rök-
semdum þeirra. Slðan þá hefur
brezka stjórnin mætt vaxandi
gagnrýni og skömmum fyrir
óþarflega sjálfstæða afstöðu
sina til málefna bandalagsins.
Umdeildust af þrem kröfum
Bretlands varð sú að landið
fengi að standa utan við EBE og
greiða sjálfstæð atkvæði á íyrir:
hugaðri heimsráðstefnu i Paris.
önnur aðildarriki vildu mæta
til leiks sem ein heild. Callag-
han beitti þá fyrir sig þeirri rök-
semdafærslu að Bretar væru
eina oliuframleiðsluþjóðin inn-
an EBE og ætti — sem slik — að
vera sér á báti á ráðstefnunni.
Um þessa afstöðu sagði einn
embættismanna EBE: „Ef
Bretar standa fastir á sinu þá
geta hin 8 löndin tekið upp a
þvi sama. Það hefði i för með
sér að Efnahagsbandalagið yrði
ekkert nema ónýtt pappirsgagn
og ráðstefnan færi meira og
minna út um þúfur.”
Gegn tillögu um
mengunarvarnir
Bretar vöktu aftur reiði fé-
laga sinna i EBE með því að
koma i veg fyrir samþykkt áætl-
unar — sem hin átta rikin höfðu
þegar ákveðið að fallast á — um
að banna losun ákveðinna eitur-
efna. Siðan fór stjórnin i London
fram á frekari frest til að koma i
framkvæmd samgöngureglum
bandalagsins.
Þvermóðskuleg afstaða Breta
til deilunnar um Parisarfundinn
vakti ósvikna reiði annarra
rikisstj. innan EBE, svo ekki sé
minnzt á Evrópuþingið. Þar
samþykktu allir fulltrúar —
nema sósiaþstar, þar af 18 full-
trúar brezka verkamanna-
flokksins — ályktun þar sem af-
staða Breta var harðlega gagn-
rýnd og hún talin spilla fyrir
vænlegum árangri af starfi
bandalagsins.
/
HEYSÁTUR
Um sýningu
Helen C. Frederick í
Menningarstofnun Bandaríkjanna
Mörgum er enn minnistæð
sýning sú á grafik ungra banda-
riskra listamanna sem
Menningarstofnun Bandarikj-
anna stóð fyrir fyrr á þessu ári.
Nú hefur verið opnuð þar önnur
sýning á grafik og teikningum
og er hún öll eftir unga lista-
konu, Helen C. Frederick sem
stundað hefur nám við Rhode
Island School of Design og hefur
haldið margar einkasýningar,
bæði innan og utan heimalands
sins. Sýnir hún hér samtals 53
verk, koparstungur, dúkristur,
tréristur og teikningar. Lista-
konan mun lengi hafa verið við
náim og starf i Noregi og ber
myndmál hennar allt vott um
„norrænt” umhverfi: heysátur,
rúnir, haugar og haugfé. 1 ann-
arra höndum gæti þetta mynd-
efni auðveldlega orðið of-hug-
ljúft og yfirborðslega „mynd-
rænt”, en Helen C. Frederick er
bæði utan við þetta umhverfi og
geturþvi litið það ferskum aug-
um, og hefur hún einnig til að
bera bæði verksnilld og hugar-
Hug. Sérstaklega eru hugkvæm-
ar myndir hennar af heysátum,
sem tengjast hugmyndum
hennar um gróður, friósenii og
endurfæðingu náttúrunnar.
Með raðir af heystökkum i
huga skapar hún fingerðar kop-
arstungur sem i einfeldni sinni
minna á „conceptual” verk (rrr.
8, 9 & 16), eða þá að hún notar
lögun sátunnar sem lifrænt
form, eitt sér, glóandi af sól eða
drungalegt, eða þá sem bak-
grunn fyrir dularfullar rúnir, —
eða berandi tröllslega hjálma
Helen C. Frederick: „Memory
of Midnight Light”
vikinga. Með orðaleikjum fær
hún einnig nýja innsýn i eðli
heystakkanna: „hey” verður
„hei guys” (hæg gæs) og
sáturnar taka á sig dansandi
mennsk form, verða „hey guys”
(heymenn), eru i „hey guise”
VILJUM VIÐ MISSA
í rúman aldarþriðjung höfum
við Islendingar búið við verð-
bólgu að smáhléum undan-
skildum. Fólk komið á full-
orðinsár man vart aðra tima en
verðbólgutima og yngra fólkið
alls ekki. Flestar eða allar rikis-
stjórnir, sem verið hafa við völd
á landi hér á þessu timab., hafa
sagt verðbólgunni strið á
hendur en allar hafa þær beðið
ósigur i þeim styrjöldum. Verð-
bólgan hefur ekkert látið á sig fá
og hefur litt hindruð eða
óhindruð haldið áfram að
blómstra. Hún hefur verið
haldin náttúru púkans, þvi meir
sem henni hefur verið bölvað,
þeim mun meir hefur hún tútn-
að út.
Þótt flestir skammist yfir
verðbólgunni og þeirri ringul-'
reið, sem hún hefur i för með
sér, hefur hún vissulega haft
sinar jákvæðu og björtu hliðar
fyrir marga. t krafti hennar
hafa margir orðið velefnaðir og
sumir auðugir. Já, þeir eru
býsna margir á landi hér, sem
haft hafa hag af verðbólgunni á
umliðnum árum og hafa gert
sinar ráðstafanir i trausti þess,
að „blessuð” verðbólgan héldi
áfram. Trúlegt er, að ýmsum
verði hætt, ef verðbólgan brygð-
ist. Satt er það, að á aldar-
þriðjungs verðbólgujimabili
hafa menn orðið að læra þá list
að lifa i verðbólguþjóðfélagi og
aðlaga sig verðbólgunni eins og
öðrum þáttum umhverfisins og
rikjandi aðstæðum ella hefðu
menn orðið undir i lifsbar-
áttunni og gæðakapphlaupinu.
Verðbólgulistin hefur fyrst og
fremst verið fólgin i þvi að taka
(óverðtryggð) lán og verjaláns-
fénu til fasteigna og annarra
eigna, sem hækkað hafa I verði
með verðbólgunni, en lánsféð
hafa menn siðan endurgreitt
með verðminni krónum siðar.
Þvi meiri lán, þvi meiri skuldir,
þeim mun betra. Möguleikarnir
til að fá lán skipta þvi afar
miklu máli i verðbólguþjóð-
félaginu og eru raunar mikil-
vægur þáttur i lifskjarabar-
áttunni, þar sem lántökur og
skuldasöfnun er undirstaða þess
að komast til efna. Þetta er trú-
lea sérislenzkt fyrirbæri, sem
kemur mörgum útlendingum
spánskt fyrir sjónir. En Islend-
ingar hafa langa reynslu og
skólun i verðbólgulistinni, og
raunar er merkilegt, að ekki
skulihafa verið skrifuð kennslu-
bók i þeirri fræðigrein og hún
jafnvel gerð að skyldunáms-
grein i skólum landsins, svo
brýnt sem það er hverjum upp-
vaxandi borgara i verðbólgu-
þjóðfélagi að kunna vel til verka
i faginu.
Verðbólgan hefur haft i för
með sér ýmis vandamál: verð-
fall gjaldmiðilsins, fjárskort
einkaaðila, fyrirtækja og opin-
berra aðila, óseðjandi eftir-
spurn eftir fjármagni, svo ekki
sé minnzt á erfiðleika
útflutningsatvinnuveganna,
sem ekki hafa getað velt hærra