Dagblaðið - 11.12.1975, Blaðsíða 9

Dagblaðið - 11.12.1975, Blaðsíða 9
Dagblaðið. Fimmtudagur 11. desember 1975. 9 SKERA TRYGGINGARNAR? nefnda eða ráða á bak við tjöldin. Og hvað yrði um langlegu sjúk- linga ef daggjöldin færu upp i nokkur þúsund krónur, þótt það væri lægra en raunverulegur kostnaður? Hverjir eru langlegu- sjúklingar? Er ekki gamla fólk- ið fjölmennast i þeim hópi? Hvernig færi fyrir þvi? Vilja tslendingar það ástand að 2—3 uppskurðir og nokkurra vikna lega manns eða konu geri efna- litla fjölskyldu gjaldþrota, eöa allt að þvi? Það mætti lengi telja dæmin til aðvörunar fyrir þá sem ætla að skera almannatryggingar á Islandi niður um tvo milljarða með handauppréttingu i þingönn- um rétt fyrir jól. Ég geri mér ljóst að svo viðtækt tryggingakerfi sem við höfum hleður töluvert utan á sig skrif- finnsku og öðru sliku, og eitthvað hlýtur að veröa um misnotkun. Sumt fólk nýtur trygginga þótt það hafi vel ráð á að vera án þeirra. Það er eðlilegt að athuga allt slikt og reyna aö sniöa gallana af kerfinu. En það verða ekki spar- aðir tveir milljarðar á þeim liðum. Einhverjir munu án efa segja að það sé erfitt aö halda niðri rikisútgjöldum ef ekki megi snerta við stórlið eins og al- mannatryggingum. En er ekki margt annað sem hægt er að skerða? Svo er það yfirlýstur vilji núverandi rikisstjórnar að fella niður 12% vörugjaldið frá i fyrra sem gefur talsvert á annan milljarð. Ég var á móti þeirri álögu þá enda þótt gjaldið væri lagt á „miður nauðsynlegar” vör- ur. En skárra væri að samþykkja slikt gjald áfram en höggva of nærri þvi fólki sem þarf almanna- trygginganna með. örðugleikar Islendinga i efna- hagsmálum um þessar mundir rista þvi miður djúpt og verður engu einu um kennt. Það er gamall spádómur að svo fá- mennri þjóð i svo snauðu landi muni aldrei takast aö verða efna- hagslega sjálfstæð. Þetta höfum viö hingað til afsannað en aðstæð- ur hafa verið óvenjulegar, þjóðin fljót að venja sig á rikuleg lifskjör og margt hefur gengið okkur i hag. Við megum þvi ekki gleyma þeim hættum sem sækja að okkur á þessu sviði. Það hefur verið Islendingum til sóma að jafnskjótt og þeir urðu bjargálna skyldu þeir koma upp Kjallarinn Benedikt Gröndal ýmsum beztu þáttum velferðar- rikis með þvi að hugsa um aldna og öryrkja, sjúka og fatl- aða. Þessi stefna krefst mikils af þjóðinni og sérstaklega er nútima heilsugæzla óhemju dýr. Við verðum að gæta þess, þegar á móti blæs að þjóðin verður að færa fórnir eins og nú, að freistast ekki til að leggja byrðarnar á þá sem ekki geta borið þær eða inn- leiða aftur fátækt og ótta hjá þeim sem hér hafa veriö nefndir. Þótt tryggingakerfiö vaxi mörgum i augum er venjulegur ellilifeyrir einstaklings nú aðeins kr. 16.139 en með tekjutryggingu kr. 29.233. Það er ótrúlega margt fólk sem hefur litið eða ekkert annað sér til framfæris. Benedikt Gröndal alþingismaður. maður á sterió verður að setja allt á fullt, annars er ekkert varið i þetta. Það vildi Gunnu blessaðri til að það voru fleiri herbergi i ibúðinni en stofan, þótt allt væri þetta meira og minna opið eins og stællinn útheimti i dag. Jón var ákveðinn i að setja heilmikið af milliveggjum og hurðum i ibúð- ina á næstunni. Nei, annars, hann þurfti þess vist ekki. Börnin hans, fyrirgefið, þetta voru ekki nein börn lengur, orðin 16 ára, ætluðu að láta það verða sitt fyrsta verk næsta sumar að leigja sér ibúð til þess að geta verið „frjáls”. Þau voru meira að segja þegar með eitthvað f sigti. Ætluðu að taka sig saman ein fjögur eða fimm. Þaö yröi ódýrara. En hvers vegna ekki fyrr en næsta sumar? Það var vist bezt að klára þennan he... bölvaða hundleiðinlega skóla fyrst. Krakkarnir ætluðu raunar að koma aftur en Jón var bara ekk- ert á þvi. Það hafði meira að segja hlaupið i skapiö á honum og hann barið i borðið og sagt þeim að þau skyldu þá bara fara al- farin. Kynferðismálin voru svo sem rædd frjálslega á hans heimili.. Sonur hans hafði spurt hvort hann mætti ekki koma með stelpu heim af balli og sofa hjá henni. Jón skók aftur hnefann og sagði þvert nei. Hann vildi ekkert slikt á sinu heimili. Jú, hann var gamaldags hann Jón. Vildi ekki leyfa strákn- um 16 ára að sofa hjá stelpu. „Og hvað finnst ykkur, börnin min, um kynlifið? A bara að sofa hjá eftir dags kynningu? ’’ Svörin: „Auðvitað var það sjálfsagtl’ En svo var aðeins dregið i land. „Kannski ætti maöur að þekkja stelpu (strák) i viku, já jafnvel i he'ilan mánuð.” Jóni varð það á að spyrja af hverju lægi svona á að lifa kynlifi. „Hvernig i ósköpunum á maður að kynnast stelpu (strák) ef maður sefur ekki hjá? Heldurðu kannski, góði, að maður ætli bara að prufa eina? Það væri nú alveg.... Maður vissi ekki einu sinni hvort það væri sú rétta sem maður svo giftist.” Jón varð dálitiö klumsa við þessi svör. 1 fyrra höfðu krakkarnir að mestu verið heima. bara eitt og eitt ball, og þau höfðu farið með þeim Gunnu i ferðalög um helgar. Núna: ekki til að tala um svoleiðis smá- barnavitlevsu. Jón bar ummæli Ómars undir unglingana sina, hvort þau hefðu aldrei upplifað að fullorðinn maður hefði talað við þau af viti. Klikan var talin upp, Maggi, Palli, Halli, Dóra, Siggi... Talan komst upp i tiu. Fjórir til fimm töluðu mjög litið við foreldrana, alla vega ekki af viti og Jón fékk að vita aö hann væri i þeim flokki sem ekki væri viðmælandi. Hvað með drykkjuskapinn? Að þessu varð að komast með lagni. En hann fékk hrein og bein svör. Það var rekinn upp tröllahlátur að þeirri fávizku Jóns að það væri hægt að fara að skemmta sér án þess að tæma eina hálfa áður. Það gerðu „allir” og það var áherzla á hverju atkvæöi. Jóni varð um og ó eftir alla þessa hreinskilni. Hann talaði við nokkra foreldra þessara vina krakkanna sinna sem „allt” máttu. Vera úti fram á nætur Ekkert sagt þótt þeir svæfu hjá eða þvi um likt. Munur heldur en hjá Jóni. Hann varð að viður- kenna, að hann var alltaf vak- andi þegar krakkarnir komu heim úr Tónabæ. Litandi á klukkuna með öðru auga. Alltaf hafði nú verið komið heim á réttum tima, þrátt fyrir digurbarkatal um hálfa bokku og aö sofa hjá (utan einu sinni eða svo og þá baröi Jón rétt enn einu sinni i borðið og heimtaöi aö þaö væri staðið við aö koma heim á þeim tima sem um var samiö,annars yrði ekkert um úti- veru næstu kvöld). Afsakið, þetta var nú útúrdúr, við vorum að tala um foreldrana sem Jón haföi tal af. Viti menn, margirhöföu sömu sögu að segja og hann. Allt var meira og minna i hershöndum á heimilunum. Foreldrarnir i öng- um sinum af áhyggjum með bláa bauga langt niöur á kinnar. Það sem meira var, krakkarnir máttu alls ekki gera „allt.” En það voru ekki allir á sama báti. Einn faðir sagði að hann væri hættur að skipta sér af þessu. Hann væri búinn aö segja stráknum allt um flugurnar og Kjallarinn Erna V. Ingólfsdóttir blómin (brennivin og kynlif) og svo yrðihann bara sjálfur aö taka afleiöingum gerða sinna. Annar sagði að þetta þýddi ekk- ert. Krakkarnir færu sinu fram. Þeir væru orðnir sextán. Hann svæfi alveg fyrir þessu. Þriðjisagði: „Ég treysti minum börnum. Þetta eru beztu krakkar. Við ræðum um hlutina i hreinskilni og bróöerni;’ Hvenær þeir koma heim úr Tónabæ? „Ég held að þeir komi heim á skikkan- legum tima. Ég sef ágætlega, þótt þeir séu úti að skemmta sér.” Jóni leið svolitið betur eftir rabbið við foreldra hinna, nema þann seinasta sérstaklega. Hann öfundaði hann af jafnvæginu. Þvilik dýrð það yrði þegar hann sjálfur og hún Gunna hans gætu farið að sofa áhyggjulaust. Hann sá smáglætu framundan. Hann minnti að hann hefði einhvers staðar lesið það eða heyrt að táningaaldurinn tæki enda, hjá sumum strax 17 ára. Jón hafði þvi veika von þvi að honum skildist að þá yrðu foreldrar að minnsta kosti viðmælandi, sem var þó i áttina. Það var lika annað: Til þess að vekja athygli á skaðsemi ofnotkunar áfengis væri kannski hægt að sýna i sjónvarpinu svipaða mynd og nú er verið að sýna um reykingar og alla sjúklingana á Vifilsstööum. Það höföu nefnilega margir hætt aö reykja i skólanum eftir að hafa séö myndina. Það var ekki svo litiö, þvi að auðvitað reyktu „allir”. Erna V. Ingólfsdóttir blaðamaður. þjóðhátíðarársins 1974 snoknir fyrir gjöfina, a.m.k. þótti nokkuð skorta á umhirðuna. Þjóðarbókhlaða skyldi risa i til- efni hátíðarinnar en varð i úti- deyfu. En likanið er komið og minnir á gamla guðsorðabók með stórum spennslum. Fer vel á þvi. Svipað fór um stjórnarskrána sem ágæt nefnd hefur verið að reyna að semja nokkur undan- gegnin ár. Það er þó ekki sök nefndarinnar heldur þjóðarinnar, eða svo segir formaður nefndar- innar. Er sú gamla þvi enn i fullu gildi, t.d. 75. gr. þar sem segir svo: „Sérhver vopnfær maður er skyldur að taka sjálfur þátt i vörn landsins eftir þvi sem nákvæmar kann að verða fyrir mælt með lögum.” Hvað skal þá eftir innrás „vina- þjóðar” i NATO? ■ En vikjum aftur að hátiðarár- inu, tveggja kosninga ári. Eins og alltaf fyrr og siðar fyrir kosning- arvar framtíð þjóðarinnar i veði. Förumannaflokkar þustu um land til að beina atkvæðum á rétta braut með ávörpum, eftir- hermum, einsöngvum, popp- söngvum, brunakvæðum, gaman- visum og dingaling. „Fagrar voru raddirnar...” Og atkvæðin leidd upp á ofurhátt fjall fagurra fyrirheita: Sjáið: gull og grænir skógar, græn bylting. Allt fór þetta vel fram, sem jafnan fyrr, en ekki var samt sop- ið kálið. Landsfeður urðu ósam- mála um það, af hverju þeir urðu ósammála, eins og Páll sagði. Loks varð undrið mikla: Ólafur bjó til stjórn handa Geir. Þá var einn vandi óleystur, sumsé einn ráðherra i viðbót eftir skipta- reglu, en brátt var fundinn sá átt- undi og þá vantaði ekkert nema stólinn. Á þingi 1917 voru samþykkt lög um þrjá ráðherra i stað eins. Þetta þótti mikið bruðl. Sigurður Þórðarson segir i Nýja sáttmála 1925: „Til þess að koma þessu ráðherraefni fyrir i Stjórnarráðs- húsinu varð að færa út kviarnar og breyta húsinu.” Nú þurfti hvorki að breyta né bæta, áttundi stóllinn beið sins herra i geymslu, ekki annað en dusta af honum rykið. Hið nýja þing kom saman, stóð i viku og var athafnasamt, bjó til nýja skatta um milljarð á dag. Fór svo hver til sins heima enda liðiö á slátt. Þá er leið að lokum þjóðhátið- arárs kallaði viðskiparáðherrann á sina menn og sagði þeim að gjaldeyrir væri uppurinn eða þvi sem næst. Þetta þóttu mikil tiðindi og ill, en þó bót i máli sá boðskapur þessa endurfædda ráðherra að þrátt fyrir allt og allt mundu eng- ar hömlur á innflutningi, enda kom á daginn að við fluttum inn um 50 tonn af lakkris, 70 tonn af brjóstsykri fyrir 10 milljónir, 67 tonn af tyggigúmi fyrir 17 mill- jónir og nóg af bretakexi. Verðstöðvun var i gildi (á papp- irnum) og hækkaði vöruverð gifurlega. Fjárlög hækkuðu um 60% frá fyrra ári. Eitt stjórnar- blaðanna fór út af linunni og spurði: Hvar eru nú öll fögru lof- orðin um sparnað og að draga úr rikisútgjöldum? Allargötur siðan hefur verið starfað aö þvi að prjóna við fjárlögin eða rekja of- anaf þeim. Þetta kalla glöggir menn að hafa fjárlögin opin i báða enda. En viða má finna tekjustofna ef vel er leitað. Söluskattur er að nálgast 22 milljarða og er hæsti tekjuliður á fjárlögum 1976, en mörg er matarholan, t.d. tóbaks- og vinskattur 5,9 milljarðar. „Rikið hafði 6,7 milljarða i tekjur af bileigendum”, segir stjórnar- blaðið Visir 16. okt. sl. Á hinu margfalda hátiðarári fyrirfannst vart það fyrirtæki sem ekki barðist i bökkum, sem sjá má af þvi að 432 fyrirtæki i Reykjavik, og þar á meðal sum hin stærstu á landinu, eru skatt- laus. En ein grein viðskiptalifsins Haraldur Guðnason dafnaði þó vel. blessaðir bank- arnir. Talnaglöggir menn reikn- uðu að ekki væru nema 193 metr- ar milli banka frá Aðalstræti inn á Suðurlandsbraut að meðaltali. Nefndastörf voru hin fjörugustu á árinu sem fyrr. 466 nefndir á vegum rikisins og kostuðu 162.5 milljónir. Það vakti athygli að menn i umsvifamestu embættum landsins gátu bætt á sig for- mennsku i nokkrum stórum nefndum. Er talið eitt af tvennu. að mennirnir séu ekki einhamir eða beittir vinnuþrælkun. Þess skal að lokum minnst að útgerð gekk ekki vel árið '74, enda segja fróðir menn að fiskunum i sjónum fari ört fækkandi. Þó bauð stjórn og þjónalið hennar nokkrum þjóðum að koma og sækja fisk á okkar mið, jafnvel inn fyrir 50 milna mörkin. En þessa daga, þegar menn tala um að leggja islenskum fiskiskipum, blómstrar útgerðin á sólina. ti- unda útgerðarfélagið i þá veru nýstofnað og von á fleiri. Þessar sólarútgerðir kalla sig ferðaskrif- stofur. sem er orðið rangnefni. Þetta eru einskonar ferjufélög. Þegar dregur fyrir „sólina á Maj- orka” eru auglýstar af miklum móð hinar vinsælu Lundúnaferð- ir. Kannski fáum við bráðum að heyra og lesa um hinar vinsælu jólainnkaupaferðir á þær slóðir? Lokið er pistli i minningu merk- isárs. Haraldur Guðnason, bókavörður, Vestmannaeyjum

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.