Dagblaðið - 24.06.1976, Blaðsíða 11

Dagblaðið - 24.06.1976, Blaðsíða 11
DAíiBI.AÐIf) — FIMMTUDAGUR 24. JÚNÍ 1976. hylina yfir lif hans. starf og tlauða" segir frændinn Manolo. ,,Nú er kominn timi til að við fáum svör við því hvers vegna hann var skotinn " Gareia Lorca var aldrei félagi i stjórnmálaflokki, jafnvel þótt hannhefðium tima unnið fyrir lýðveldisstjörnina sem stjórn- andi ferðaleikhúss er átti að færa leiklist út til alþýðu lands- ins. í byrjun borgarastyrjaldar- innar 1936 sneri hann aftur til Granada frá Madríd. \ Falangistarnir gátu ekki bjargað lífi hans Hann leitaði skjóls meðal hægrisinnaðra vina sinna í falangistahreyfingunni en það dugði honum ekki. Hann týndi lífi á sama hátt og fjögur þúsund aðrir borgarar Granada, vinstrisinnar og stuðningsmenn lýðveldissinna — aðallega menntamenn. kennarar og læknar. 19. ágúst 1936 var hann tekinn af lífi. Aðeins nokkrum dögum áður hafði mágur hans, síðasti borgarstjóri Granada úr hópi lýðveldissinna, verið tekinn af lífi þar. Talið er að settur borgar- stjóri á þeim tíma hafi fyrir- skipað aftökuna þótt aldrei hafi orðið ljóst hvort það var að eigin frumkvæði eða sam- kvæmt fyrirskipunum annarra. Rauðar rósir, tákn byltingarinnar Enginn veit með vissu hvar Garcia Lorca er grafinn. Hanr- liggur ásamt hundruðum ann- arra í auðu svæði fyrir norðan borgina, skammt frá þar sem þeir voru skotnir í flj'ti bundnir við tré. 1 einu kvæða sinna sagði Lorca: „Er ég dey, þá grafið mig með gítarinn minn í sandinn." Syrgjendur koma nú oft á þetta svæði og dreifa þar rauðum rósum — tákni portú- gölsku byltingarinnar — i þeirri von að einhver lendi á ómerktri gröf þessa merka Mér hefur stundum flogið í hug, hvort það kunni að standa í einhverju sambandi við reynsluleysi íslendinga af járn- brautum, hve þeim er tamt að láta hugsun siria renna eftir aðeins einu spori —fram og aftur. Eins og kunnugir vita, eru járnbrautakerfi oft æði flókin, með mörgum sporum sem samtengd eru á hinn fjöl- breytilegasta hátt. Þessi lang- sótta samlíking flögraði að mér á dögunum, þegar ég var í þriðja sinn inntur eftir, hvernig það mætti vera, að ég hefði beitt mér fyrir þátttöku íslendinga í 200 ára byltingar- afmæli Bandaríkjanna með „vfkingaskipinu" Leifi Eiríks- syni, á sama tíma og ég Væri andvígur bandarískri hersetu á íslandi. Afstaða mín væri „and- amerísk", og því skyti skökku við að ég sigldi með Leifi Eiríkssyni upp Hudson-fljót á byltingarafmælinu 4. júli. Þetta viðhorf tel ég vera skóladæmi um einfasa hugsun margra íslendinga, svo tekið sé dæmi úr raffræðinni. Þeim virðist vera fyrirmunað að hugsa öðruvísi en í rammgirt- um hugkvíum eða sjá aðra liti en svart og hvítt. Að mínu mati er andstaða við stefnu banda- rískra stjórnvalda í alþjóða- málum ekki fremur „and- amerísk" en andstaða við ríkj- andi afturhaldsstjórn á íslandi telst vera óþjóðleg, þó ýmsir reyni að vísu að gera hinu gagnstæða skóna. Á það má minna í þessu sambandi að virkasta og áhrifaríkasta and- staðan við Víetnam-striðið var í Bandaríkjunum sjálfum. Það voru þjóðhollir bandaríkja- menn, sem hvað ákafast börðust gegn stefnu stjórnar sinnar í því máli og fóru með sigur af hólmi. Að leggja stjórnarstefnuna í Washington að jöfnu við „amerískan hugs- unarhátt" er álíka gáfulegt og telja stjórnarstefnuna á Islandi spegla viðhorf og hugsunarhátt íslensku þjóðarinnar. Þrátt fyrir eindregna and- stöðu við bandaríska stjórnar- stefnu í fjölmörgum málum á alþjóðavettvangi tel ég mig vera einlægan aðdáanda banda- riskrar hefðar og menningar eins og þær gerast bestar. Hvergi i heimi er til dæmis. blaðamennska á jafnháu plani og í Bandaríkjunum, svo mér sé kunnugt, enda hafa bandarísk blöð verið mörgum valdamanni vestanhafs skeinuhætt og veitt þingræði í landinu öflugt að- hald. Bandarískir háskólar bera sömuleiðis af samskonar Kjallarinn Sigurður A. Magnússon stofnunum um allan heim. Það besta og verðmætasta í minni eigin skólamenntun á ég banda- rískum háskóla að þakka, og tel mig jafnframt hafa lært mest af bandarískri blaðamennsku á ferli minum sem blaðamaður. Engin blöð í hinum vestræna heimi voru gagnrýnni á stefnu bandaríkjastjórnar í Víetnam en bestu blöð Bandaríkjanna. Því miður berast okkur helst dreggjarnar úr bandarískri múgmenningu, og gefa þær vitaskuld alranga mynd af menningarástandinu vestan- hafs. Byltingarafmæli bandaríkja- manna (þeir leggja sjálfir áherslu á að það sé byltingar- afmæli) er hátíð allrar banda- rísku þjóðarinnar í minningu eins merkasta atburðar í sögu síðustu alda. Bandariska byltingin er tvímælalaust ein- hver merkasti áfangi í sögu heimsbyggðarinnar. Hún var ekki einasta fyrsta raunveru- lega bylting lýðræðisaflanna og beinn undanfari frönsku stjórnarbyltingarinnar, heldur einnig fyrsta bylting kúgaðrar nýlenduþjóðar gegn evrópsku nýlenduveldi. Þannig er hún í tvennum skilningi móðir allra síðari byltinga 1 heiminum. I þessu sambandi er einkar fróð- legt að hafa i huga, að bylt- ingaröflin með George Washington í fylkingarbrjósti áttu einungis stuðning þriðjungs bandarísku þjóðar- innar; annar þriðjungur var andvígur byltingunni, en þriðjungur landsmanna var hlutlaus. Við þetta má bæta þeirri merkilegu staðreynd, sem glöggir menn hafa bent á, að flestar ef ekki allar þær bylt- ingar sem átt hafa sér stað í Evrópu á undanförnum áratug- um má rekja til Bandaríkjanna, svo sem byltingu æskunnar, stúdentabyltinguna, Jesú- byltinguna, hippahreyfinguna og það endurmat á lífsverðmæt- um sem hinn vestræni heimur hefur orðið vitni að meðal yngri kynslóða. Bandaríkin eru þannig ein mesta hugmynda- deigla samtímans, hvað sem síðan má segja um stjórnar- hætti og þjóðskipulag þessa sundurleita sambandsríkis. „Byltingin etur börnin sín," er haft fyrir satt, og vissulega virðist sú hafa orðið raunin um allar þær byltingar sem sagan kann að greina frá. Þær háleitu hugsjónir sem sjálfstæðisyfir- lýsing og stjórnarskrá Banda- ríkjanna tjá og túlka hafa óneit- anlega átt erfitt uppd 'jttar í meðförum misviturra manna, og víst er um það að bandariskt þjóðfélag á langt I land að tryggja þegnum sínum það frelsi, jafnræði og félagslega öryggi sem feðurnir létu sig dreyma um og útlistuðu I text- um sínum. En það má ekki blinda okkur á þá staðreynd, að Bandarfkin urðu fyrst ríkja til að hrinda lýðræðishugsjóninni i framkvæmd og hafa æ síðan haft bolmagn til að standa um hana dyggan vörð, þegar henni var ógnað af mönnum á borð við Huey Long, Joseph McCarthy og Richard Nixon. Þennan innri styrk lýðræðis- hefðar í Bandarikjunum er þarflaust að vanmeta, þó stundum minni bandariskar kosningar meira á trúðleika en alvarleg stjórnmálasamtök, og með hliðsjón af því sem gerst hefur í Sovétríkjunum og lepp- ríkjum þeirra, sem höfðu að leiðarljósi háleitar hugsjónir október-byltingarinnar, verður ekki annað sagt en tröllveldinu í vestri hafi þrátt fyrir allt farnast miklu betur en risanum í austri, bæði að því er varðar frelsi, mannréttindi og jafnvel launajöfnuð. Bandariska byltingin er við- burður sem vert er að minnast með virðingu og þökk, þvi hug- sjónir hennar eru enn í fullu gildi og mættu gjarna verða leiðarljós jafnt þeim íslend- ingum, sem berjast fyrir sjálf- stæði og óskoruðum sjálfs- ákvörðunarrétti smáþjóða, og þeim sem telja fjöreggi þjóðar- innar best borgið í tröllahönd- um. Byltingarafmælið mætti líka verða okkur hvöt til að taka til rækilegrar endurskoð- unar hugsanagang, sem rennur eftir einu einasta spori, og hug- myndafræði sem hefur einung- is tvo liti í litrófi sínu. Sigurður A. Magnússon rithöfundur. r Verðbólgan eflist Verðbólgan er nú æðisgengnari hér á landi en nokkru sinni áður hefur þekkst, — allt er á stöðugri uppleið og það svo gegndar- lausri.að það minnir helst á stjórnleysi — að valdhafar og aðrir valdamenn (forystumenn kerfisflokkanna) innan þjóðfélagsins hafi engin tök á stjórnun þjóðarbúsins, að hentistefna éin ráði allri þróun íslenska rikisins. Verðlag allt hækkar stöðugt og virðist óstöðvandi — raf- magn, heitt vatn, olia, póstur, sími, seld þjónusta þess opinbera og allflestir faghópar fylgja fast eftir, vöruverð, öll heimilistæki og tæki til iðnaðar og bílar mjög verulega (þótt sleppt sé hækkun húsaleigu og hækkun seldra íbúða, sem munu hafa hækkað um ca 90- 100% frá 1975) — en bílar verða innan tíðar, ef áfram heldursem horfir.aðeins keyptir af „betri" mönnum í „kerfinu" og af þrýsiihöpamönnum, bæði utan og innan ASÍ svo og þeim háskólagengnu BHM-mönnum, sem eru að verða forréttinda- stéttir í þjóðfélaginu. En á sama tíma er kaup verka- og launafólks barið niður — með styttingu vinnutímans, afnámi helst allrar yfirvinnu, sem þessar láglaunastéttir þola ekki, aukin dýrtíð — en kaupið bundið, sem þýðir í raun kauplækkun allra launastétta i þjóðfélaginu — þó ulan áðurnefndra þrýstihópa. Það eru vissulega augljóst hvert stefnir hér á landi. Hér er á hraðri ujiiisiglingu stétta- þjóðfélag, vel launaðar mennta- mannasléilir og þrýstihöpa- stéttir — fámennar með lykil- aðstöðu, geta boðið þjóðlífinu birginn, þegar þeim hentar og gott færi gefst. En vegna smæðar — þjóðin fámenn en yfirbygging mikil og kostnaðarsöm — verða fram- leiðslustéttirnar, launa- stéttirnar og „púlstéttirnar" að vera í lægsta þrepi launa. í dag munu þessar vinnustéttir á Islandi vera þær verst launuðu á öllum vesturlöndum og þótt víðar væri leitað — þrátt fyrir afl sem heitir ASÍ og innan ríkiskerfisins aflið BSRB. Það er vissulega öllum ljóst, hvaða stéttir og starfshópar í okkar þjóðfélagi eiga að lifa, — en það eru alþingismenn (með hefðbundna „fátækrastyrki, alls kyns bitlinga og skatt- fríðindi), embættismenn af ýmsum gráðum og stigum (með bílastyrki m.m.), forstjórar ríkisfyrirtækja (með bíla- styrki og ýmis launuð hlið- arstörf, nefndastörf), lög- fræðingar, sem skammta sér sjálfir sitt kaup og meta sig hátt, og að lokum ýmsir há- skólagengnir forréttinda- höpar, sem erfitt er að staðsetja innan gamla rammans, „kerfisins", eru yngri en kerfið, — sérmenntaðir þó — en geta og vilja þjóna „kerfinu" og eru þá gerðir að deildar- stjórum til að geta bætt þeim launin (þött deildin fyrir- finnist engin). Ríkisbáknið og ríkisreksturinn e.vkst hröðum skrefum. Það er eins og „kerfið" vill og ætlast til, — það geta ekki allir fengið allt, en kerfið rey.nir og vill sjá um sína. Iláskólinn útskrifar alltaf stærri og stærri menntamanna- hópa. sem hvergi finna sér stað eða starf i þjóðfélaginu — þjóðin stækkar ekki eins ört og starfshóparnir sem þaðan koma, lausn verður að finnast Kjallarinn GarðarViborg „kerfið" veit sínu viti, það er löngu vitað. Lausnin, sú aðgengilegasta og auðveldasta, var og er að nýta krafta þeirra og „menntun" innan ríkis- kerfisins, — þótt í dýrara lagi sé og þótt koma þeirra þangað sé í raun óþörf, störfin geti verið unnin af öðru fólki, menntuðu frá ýmsum sér- skólum, sem ríkið rekur, sem ekki krefjast hærri launa en hinu almenna launakerfi er ætlað og forystumenn BSRB telja hæfilegt til lífsframfæris. Að þessari menntaþróun hafa stjórnvöld og allir stjórnmála- flokkar í landinu, ,,kerfið“, sífellt unnið og talið hagstæða og eðlilega „þróun" i þjóðfélaginu. En nú standa forystumenn þjóðarinnar, flokkanna og „kerfisins" ráðvilltir og ráðþrota, — stjórnsemi fyrirfinnst helst hvergi í rekstri þjóðarbúsins. Stjórn öll nálgast algert stjórn- leysi og enginn vill eða telst ábyrgur — kerfið eitt blífur. Þó er rétt og satt, að allir kerfisflokkarnir hafa haft uppi loforð og talið sig hafa í hendi og huga úrbætur og úrlausnir allra vandamála þjóðar- búskaparins, þegar til kosninga hefur komið, en öll gefin fyrirheit hafa til þessa runnið beinustu leið til sjávar og týnst þar, trúlega hafnað utan 200 mílnanna. En sannast sagna þora forystumenn kerfisflokkanna ekki að gera nauðsynlegar og raunhæfar ráðstafanir til aðhalds og til lausnar í efnahagsmálum þjóðarinnar, af ótta við að kjörfylgi tapist þegar kosið er — þora ekki að stinga á þeim kýlum á þjóðarlíkamanum, sem mestum erfiðleikum valda. Það eru þeir starfshópar, embættismannakerfið og þrýstihópar sem áður eru tilgreindir, — en allir þessir stéttahópar meta sig of hátt og eru of stórir miðað við stærð þjóðarinnar. Framleiðslufyrirtækin, fram- leiðslustéttirnar, launa- og verkafólk þjóðarinnar, þola ekki alla þessa yfirbyggingu, sem kerfisflokkarnir hafa verið að byggja og sem stendur utan við verðmætamyndun í þjóðar- búskapnum. En til að dylja úrræðaleysi sitt og ráðleysi hafa forystu- menn kerfisflokkanna gripið til nýrra og nýrra lántaka erlendis og leitað uppi alla hugsanlega hjálpar- og líknarsjóði, hvar sem þá er að finna i heiminum — innan hins þróaða heims, lengra er ekki komið. Og þannig hefur þjóðarskútunm verið haldið á floti fram til þessa, — þetta veit öll þjóðin. En kerfisflokkarnir hafa alið upp og látið stöðugt undan ýmsum kröfugerðarhópum, — þrýstihópum innan ASÍ og BHM — hópum sem best standa tekjurega séð I þjóð- félaginu á næsta bekk við forystumenn „kerfisins"- flokkanna, — starfshópa, sem virðast þó hafa það eitt tak- mark að ná sem mestu til sín, hvað sem þjóðarbúinu kemur, / og gera kröfur á mælikvarða milljónaþjóða. En á sama tíma er kaup hins almenna manns innan ASl og BSRB alltaf í lágmarki og að stórum hluta undir því kaupi sem í dag telst mannsæmandi kaup, — en samt er stór hópur fólks og jafnvel forystumenn kerfis- flokkanna, sem telja kaup þessa fólks of hátt og að þetta fólk tröllríði efnahagskerfi þjóðarinnar. Nú er nokkuð umliðið síðan síðustu kjarasamningar voru gerðir og ljóst mun flestum hversu haldgóðar þær kjara- bætur hafa reynst launa- stéttum þjóðfélagsins. En þessir þrýstihópar ásamt forystusveitum kerfis- flokkanna og stærðar á yfir- byggingu þjóðfélagsins sjálfs eru að kollkeyra efnahagskerfi þjóðarinnar, — vegna „of- metnaðar" þeir meta sig til launa á margfalt kaup venjulegs launa- og verkafólks. Yfirbygging þjóðfélags okkar er alltof stór, kostnaðarsöm og heimtufrek. Framleiðslustéttirnar, launa- stéttirnar í ASl og BSRB og „púlstéttirnar" standa vart lengur undir þessum þrýsti- og kröfugerðarhópum í hvaða líki sem þeir birtast í þjóðfélaginu. En kröfur fyrrnefndra hópa verða til af því að þjóðin er í reynd forystulaus, — þjóðin og þjóðlífið er að rotna ofan frá. Islenskt þjóðlíf er í hættu, ef áfram heldur sem horfir Garðar Víborg fulltrúi hjá verðlagsstjóra.,

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.