Dagblaðið - 11.08.1977, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 11. AGUST 1977.
Francisco Franco hershöfðingi
hefði þar völdin. og væri í lif-
enda tölu. Picasso sagði að
þegar lýðræði væri komið á í
landinu, myndi hann leyfa
flutning á myndinni til Spánar.
Fró New York til Spónar.
Nú eru næstum liðin tvö ár
frá dauða Francos og lýðræðis-
lega kosið þing situr nú í fyrsta
sinn frá því árið 1936. Þing-
menn hafa nú hafið baráttu
hafa lagt mikla áherzlu á að fá
verkið til Spánar, vegna þess að
koma þess undirstrikar þær
breytingar sem hafa orðið á
Spáni undanfarna mánuði.
Menningarmálaráðherra
Spánar hefur lýst þeirri skoðun
sinni að hann líti á það sem
brýnt mál, að koma myndinni
heim á ný. Hann segir að hann
hafi þegar rætt við ameríska
sendiherrann á Spáni um að fá
myndina heim.
sína fyrir að fá meistaraverkið
til Spánar, vegna þess að nú eru
þau skilyrði fyrir hendi í land-
inu, sem listamaðurinn krafðist
til þess að hægt væri að flytja
myndina til heimalands hans á
ný. „Guernica" hefur hangið í
„Museum of Modern Art“ í
New York borg síðan árið 1956,
en þá lánaði Picasso myndina
til safnsins í óákveðinn tíma.
Hefur hún hangið þar í öll þessi
ár, en nú vilja Spánverjar flytja
hana heim. Þingmenn ýmsir
Svart, hvítt 09 grótt.
Picasso málaði „Guernica" í
júní 1937. Myndin er máluð í
svörtum, hvítum og gráum olíu-
litum. Hún er mjög stór, næst-
um átta metrar á breidd og þrír
og hálfur metri á hæð.
Þann 26. apríl 1937 var send
frá Þýzkalandi hersveit til að-
stoðar Franco hershöfðingja.
Þetta var flugsveit, sem sendi
sprengjuflugvélar sínar yfir
Baskahéruðin á Spáni, en þar
hafði verið mesta andstaðan
gegn Franco. Hann vissi einnig
að þar höfðu andstæðingar
hans skjól. Þvi sendu Þjóðverj-
ar sprengjuregn yfir Baska-
þorp og lögðu það bókstaflega í
rúst. Þennan daga var
markaður og margt fólk á göt-
um úti. Þessi litli bær, sem
Þjóðverjar sprengdu í loft upp
heitir Guernica. Þar var löng-
um hinn réttkosna stjórn
Baska. Franco, eða stuðnings-
menn hans, lögðu þetta
táknræna vígi sjálfstæðis
Baskanna í rúst.
Þetta atvik varð til þess að
Picasso málaði myndina, en á
hana hefur ávallt verið litið
sem eitt af meistaraverkum
tuttugustu aldarinnar. En
myndin hékk aldrei uppi á
Spáni, heldur fór hún í útlegð,
ef svo mætti segja, með meisl-
ara sínum.
Franco reyndi að
fó myndina til Spónar.
Þeir sem hafa komið heim til
Spánar úr útlegð hafa lagt
mikla áherzlu á að fá listaverk-
ið heim. Það er tákn um breytta
tíma og þegar það kemur til
landsins er búið að reka enda-
hnútinn á þær breytingar sem
hafh átt sér stað undanfarna
mánuði. Þingmaður einn, sem
hefur verið I útlegð í mörg ár,
sagði að þegar listaverkið
„Guernica" væri komið til
Spánar, væri það merki þess að
borgarastyrjöldin væri loks á
enda.
Þetta er ekki I fyrsta skipti,
sem reynt er að fá listaverkið
til Spánar. Arið 1969 reyndi
stjórn Francos að fá verkið til
Spánar, en Picasso þvertók
fyrir að verk hans færi þangað
meðan Franco væri
ennþá á lífi og við völd. Hann
sagði að listaverkið tilheyrði
útlagastjórn Spánverja. Það má
segja að nú hafi sú útlagastjórn
tekið við völdum á Spáni, en
margir þeirra sem sitja nú á
þingi hafa verið í útlegð 1 hin-
um ýmsu löndum í mörg ár.
„Það mun taka um
fimm ór að fó
myndina til Spónar.“
Lögfræðingur Picasso telur
það alveg víst að hann hafi
viljað að listaverkhansfæru til
Spánar, þegar þau skilyrði
Sjálfsmynd meistarans.
væru fyrir hendi sem hann
setti upp. En lögfræðingurinn
segir að hann sé viss um að það
muni taka ein fimm ár að fá
myndina aftur. En margir
Spánverjar eru mjög vongóðir
um að þetta taki ekki svona
langan tíma, ef stjórnin beiti
sér fyrir því að fá myndina
aftur. Spánverjar segja einnig
að iistasafnið í New York haldi
auðvitað eins lengi og það geti
í þetta mikla listaverk, vegna
þess að það njóti virðingar fyrir
að hafa slíkan dýrgrip inn-
an sinna.veggja. Það sé ástæð-
an fyrir því að Spánverjar geti
ekki fengið það fljótlega.
Frjáls fjölmiðlun
pólitískt rotvarnarefni
Frá ómunatíð hefur hroki
einkennt íslenzka pólitík og að
sama skapi hefur valdhrokinn
með tilheyrandi valdníðslu
verið sú hlið hins opinbera
stjórnkerfis sem snýr að al-
mennum bocgurum.
Það hefur aldrei verið talið
mikils virði að vera að upplýsa
sauðsvartan almúgann um það
sem raunverulega á sér stað í
völundarhúsi embættismanna-
kerfisins, en pólitísku leiguþýi
falið að framleiða staðreyndir
fyrir fjöldann og halda við
nægilegum þrælsótta.
Fram á síðustu ár hefur út-
gáfa dagblaða næstum undan-
tekningarlaust verið flokks-
pólitískt áhald, sem með ríkis-
styrkjum hefur annazt það
hlutverk að spinna þann
blekkingarvef sem nægði til að
halda almenningi í landinu
mátulega áhugalausum um
stjórnmál. Blekkingarhulan
hefur tryggt pólitísku flokkun-
um næði til að viðhalda þeirri
subbulegu spillingu, sem þrif-
izt hefur í skjóli þeirra fjöl-
miðla með múl og hauspoka
samtryggðra hagsmuna.
Svefninn ó milli kosninga
Almenningur hefur þegar
fengið nóg af gjörspilltri pólitík
og mun varla láta bjóða sér
lengur að halda kjafti á milli
kosninga, um það vitnar sú
breyting sem orðið hefur á um-
ræðum um þjóðmál. Það dylst
ekki neinum að auðvelt er að
timasetja þessa breytingu, —
hún hefst með útgáfu Dag-
blaðsins.
Ymsir fulltrúar þeirrar sið-
spillingar, sem einkennt hefur
stjórnmálalíf þjóóarinnar,
töldu réttilega, að útgáfa óháðs
fjölmiðils væri tilræði við sam-
tryggingakerfi flokkanna.
Aðför þessara afla að Dag-
blaðinu á fyrstu mánuðum út-
gáfunnar sýndi hvílíkir hags-
munir voru í húfi ef tækist að
halda áfram þeim pólitíska
rottugangi, sem allir vissu að
átti sér stað undir yfirborðinu.
Og það sýnir einnig hve tak-
markalaus lítilsvirðing á al-
menningi bjó að baki þegar það
kom pólitikusum gjörsamlega á
óvart að venjulegt fólk skyldi
slá skjaldborg um útgáfu þessa
óháða fjölmiðils.
„Klókir“ fjármálamenn hafa
komizt upp með það i áraraðir
að greiða skatta sem voru í
himinhrópandi mótsögn við
umsvif þeirra og lifnaðarhætti.
Það var ekki fyrr en í fyrra sem
þessir aðilar fengu verðskuld-
aða hirtingu í fjölmiðlum, hirt-
ingu sem þeir hefðu ekki feng-
ið nema vegna þeirrar breyting-
ar sem orðið hefur á blaða-
mennsku hérlendis. Það sýnir
einnig svart á hvítu hvílíkt afl
frjáls og óháð blaðamennska
getur verið og það aðhald sem
hún veitir, að þeir sömu aðilar
og fengu á baukinn í fyrra hafa
hreinlega skammazt sín og
greiða nú flestir, ef ekki allir,
mun hærri skatta í ár.
Kjallarinn
Leö M. Jónson
Flokkspólitískir
fjölmiðlar úreltir?
Þegar þessi þróun er skoðuð
undir stærra sjónarhorni
bendir margt til þess að nú sé
loksins farið að hylla undir ein-
hverjar markverðar breytingar
til batnaðar á íslenzkri pólitik.
Það er nú að verða ljóst, að það
sem vantaði voru ekki nýir
flokkar, klofnir út úr þeim
eldri og óðara teknir til við
samtryggða spillingu, heldur
vantaði virkt aðhald og eftirlit
af hálfu almennra kjósenda
með starfsemi stjórnmála-
flokkanna. Forsenda þess er
óhlutdræg og upplýsandi fjöl-
miðlun, án vafasamra og oft
dulinna tengsla við hagsmuna-
öfl eða pólitiskar klíkur. Hefði
ákveðnum stjórnmálamönnum
verið þetta ljóst fyrir u.þ.b. ára-
tugi væri þjóðin ekki á þeirri
heljarþröm sem nú er. Engu að
síður virðist það deginum ljós-
ara að tími flokkspólitískra f jöl-
miðla er á enda og þá mun daga
uppi á næstunni, verði ekki rót-
tæk breyting á því hugarfari
sem er að baki slíkri útgáfu.
Árangur breyttrar
blaðamennsku
A undanförnum árum hefur
því verið haldið óspart að al-
menningi að islenzk orka væri
bæði ódýr og óþrjótandi. Nú er
hins vegar ljóst að þetta er
mesta pólitiska lygi aldarinnar.
Með frjálsri fjölmiðlun hefur
verið sýnt fram á, að eins og að
orkumálum er staðið í landinu
er íslenzk raforka sú dýrasta í
heimi, og aðrar orkumyndir en
vatnsföll langtum flóknari en
tæknistig og framkvæmda-
skipulag þjóðarinnar ræður
við, meira að segja stjórnmála-
menn eru farnir að viðurkenna
þessa staðreynd.
I stað þvættirigs um að lífs-
gæði væru hvergi meiri en á
tslandi hefur verið sannað að
Island er eitt af láglaunasvæð-
um Evrópu, en lífsgæðin fengin
með vinnuþrælkun sem ekki á
sér hliðstæðu meðal menn-
ingarþjóða.
Nú er það óðum að koma
fram hvílíkt feigðarflan aðildin
að EFTA er í ljósi þess hve
framleiðni iðnaðarins er fárán-
lega lítil og engar markvissar
aðgerðir til þess að auka sam-
keppnishæfni hans voru I al-
vöru fyrirhugaðar.
Miskunnarlaust hefur verið
flett ofan af stórgölluðu dóms-
og réttarkerfisem almenningi
er nú ljóst að er illa skipulagt,
svifaseint og ómannúðlegt
skriffinnskubákn þar sem laga-
krækir og pólitisk tengsl eru
hagnýtt til þess að lög gildi ekki
jafnt fyrir alla þjóðfélags-
þegnana.
Meira að segja sjálfum
pólitíkusunum er nú ljóst að
landinu hefur verið og er enn
illa stjórnað og enginnstjórn-
málaflokkur er með hreinan
skjöld í því efni.
Almennur áhugi á stjórnmál-
um hefur eflzt meðal lands-
manna og einnig almenn vit-
neskja um að brýn nauðsyn er á
verulegum endurBótum á flest-
um sviðum þjóðarbúskaparins
og skipulagi stjórnmálastarf-
seminnar i landinu f þ.vi skyni
að gera hana opnari, málefna-
legri og ábyrgari. Við höfum
þegar gert okkur ljóst að for-
senda heilbrigðrar stjórnmála-
starfsemi er almenn þátttaka
ásamt vakandi og óháðri fjöl-
miðlun.
Leó M.Jónsson
tæknifræðingur.