Dagblaðið - 21.09.1977, Blaðsíða 11

Dagblaðið - 21.09.1977, Blaðsíða 11
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 1977. 11 Augliti til auglitis Hingaö er nú komin norræna farandssýningin „Augliti til auglitis" sem síðastliðið ár hefur ferðast um Norðurlöndin og er Reykjavík síðasti viðkomustaður hennar á þessari miklu hringferð. Sýningin er hér á vegum norræna myndlistarsam- bandsins og Félags íslenskra myndlistarmanna, sem er aðili að sambandinu, en einum manni, svíanum og list- fræðingnum Staffan Cullberg var falið að velja verkin og skipuleggja sýninguna. Að Kjarvalsstöðum gefur nú að líta afrakstur ferðalaga hans um Norðurlöndin 1975 og 1976 er hann sótti heim sýningar og listamenn. Til Islands kom Cullberg m.a. tvisvar sinnum þeirra erinda og hefur því bæði haft tíma og fé við að draga saman sýninguna, en Norræni menningarmálasjóðurinn stóð að mestu leyti straum af kostnaðinum. Þar sem þarna er ekki um sölusýningu að ræða, fá höfundar verkanna borgaða leigu fyrir framlög sin meðan á sýningartíma stendur. Allt frá árinu 1946 hefur norræna myndlistarbandalagið staðið fyrir meiriháttar nor- rænum samsýningum, þar sem dómnefnd úr hópi listamanna sjálfra hefur valið verkin eftir listrænum forsendum. Síðasta áratuginn hefur ríkjandi gildis- mat á listaverkum verið i stöðugri endurskoðun. Margir setja fram þær kröfur að lista- verkin eigi ekki aðeins að vera falleg og dekoratíf, heldur sé mikilvægt að gera sér grein fyrir hverjum verkin séu ætluð, hvaða þörf þau mæti eða hvað þau geti boðið samfélaginu. Listin er ekki lengur aðeins fagurfræðilegt vandamál, heldur þjóðfélagslegt um leið, og listamaðurinn í dag reynir að kanna umhverfi sitt, sem hann þarf að gera sér aðgengilegt og virkja með ein- hverjum hætti. Cullberg var boðið að freista þess að setja saman sýningu með nýju formi í víðara sam- hengi og með nánara sambandi við daglegt líf og tengsl fólks við náttúru og borg. Hann hefur valið að fylgja ákveðnu þema eða hugmynd sem hann gerir ítarlega grein fyrir í for- mála sýningarskrár. Hug- myndina fékk hann við lestur skáldsögu Michel Tourniers. Hlutur dana er bæði sterkur og samfelldur, sérlega verk Erik Hagens, máluð í hálfnaív- um stil með dapurlegum undir- tón: Sumar i svarta ferningnum nr. 20 og Fyrsti mai ellilauna- fólksins og öryrkjanna. Palle Nielsen lýsir lífvana stórborg sem tortímir sjálfri sér í kraft- miklum svörtum pensil- teikningum. Þess bera að geta að hafa skal það í huga að sýningin er hér ekki í sinni upphaflegu mynd eins og hún var sýnd i Stokkhólmi í fyrra og er hún hér sýnd sterkt niðurskorin. Því hefur eitt sterkasta verk Svía, einangrunarklefi fyrir fanga, gerður af Lars Kleen orðið eftir heima. Jan Háfström á þarna mikið olíumálverk, Jörðina nr. 55, sem sýnir nýplægðan jarðskika með gróskumikilli svartri mold, annars þykir mér uppskera svíanna hér heldur rýr. Af finnskum framlögum ber mest á myndþrennu finnans Matti Kujasalo, sem hann kallar Gangandl ferninga nr. 5, 6 og 7 máluð með akryllitum. Hér er kominn besti málari sýningarinnar, sem byggir myndir sínar upp eftir ströngum konstruktiviskum formum, sem hann síðan leysir upp með því að litsetja með optískum áhrifum þannig að ferningarnir virðast dansa um myndflötinn. Saminn Andreas Alariesto er hreinræktaður naivisti sem gerir myndskreytingar við sagnir og sögur úr þjóðlífi sama og tengir á þann hátt saman orð og mynd á barnslegan og ein- laegan hátt. A svipaðan veg vill Cullberg sjá íslendinga, myndvefnaður Blómeyjar Stefánsdóttur og Öskars Magnússonar gefur til kynna að þarna séu verðugir fulltrúar íslenskra naivista og eru verk þeirra af Syndafallinu og Minning með bestu fram- Iögum íslendinganna, þar sem tæknina vantar, bæta þau upp með hugmyndaríku myndefni og skærum og munaðarfullum litum. í sumar stóð sýningin I Nikulásarkirkju í Kaupmanna- höfn og þar sá ég myndvefnað Hildar Hákonardóttur, sem er athyglisvert innlegg í kaup og kjarabaráttu kvenna, á hvít- kölkuðum steinveggjum kirkjunnar og þar nutu þær sín mun betur en þær gera á Kjar- valsstöðum. Hildur hefur tileinkað sér frásagnarmáta í myndvefnaði sínum sem er ákaflega skýr og einfaldur, eins og miðalda kirkjumálningar sem allir gátu lesið úr, kannski þess vegna fannst mér vefnaður hennar njóta sín framúrskarandi vel i Nikulás- arkirkjunni. Ágúst Petersen sýnir 7 mannamyndir sem mér finnst lítið erindi eiga inn á þessa sýningu, mýndin af Gylfa er sú besta, en erlendis skilst mér að hann hafi sýnt mestmegnis húsamyndir sem vonandi voru i betri gæðaflokki. Frjádagur eða Hin eyjan, sem byggð er á hinu góðkunna ævintýri Daniels Defoe um Robinson Krúsó, en saga Tourniers fær, eftir því sem Cullberg segir i sýningarskrá, óvæntan endi, allfrábrugðinn þeim sem' við þekkjum því þar sest náttúrubarnið Frjádagur í húsbóndasætið. Róbinson fylgir sínum nýja húsbónda, sem uppgefinn þjónn, inn í nýjan og framandi heim þar sem hann upplifir gömlu eyjuna með reynslu og llfsviðhorfum Frjádags og forfeðra hans. Þessi nýja lífssýn opnar augu Róbinsons fyrir ótal möguleik- um, sem áður voru honum huldir. Hver kynslóð á sitt Róbinson- ævintýri og með bók Tourniers í huga hefur Cullberg leitað uppi þá listamenn, sem að hans dómi eru að fást við að búa til list sem hefur eitthvað upprunalegt og ferskt yfir sér, þá sem sjá og skynja raunveru- leikann á annan hátt en flestir aðrir. Þetta er falleg hugmynda- fræði en nokkuð langsótt, sjálf á ég ákaflega erfitt með að koma auga á þær staðreyndir sem Cullberg bendir á. Sýningin er ekki svo mjög frábrugðin stærri sam- sýningum sem sjá má á megin- landinu, kannski aðeins fjölbreyttari og skemmtilegri, en á engan hátt eins óvanaleg og Cullberg vill halda fram. Þemasýningar af ýmsu tagi hafa verið mikið í tísku undan- farin ár og þá sérlega I Svíþjóð og hef ég séð margar ágætar sýningar af því tagi, en þá þarf lfka að vera fyrir hendi sam- eiginlegur þráður, sem hvergi er hægt að koma auga á hér. Þeir 25 listamenn af fimm þjóðernum, sem þarna sýna eru fulltrúar flestra þeirra lista- stefna og tjáningarmiðla sem sjá má I vesturlenskri myndlist I dag. Þarna eru ollumálverk, vatnslitamyndir, teikningar, grafík, myndvefnaður og skúlptúr, og innihaldið eins fjölbreytilegt og efnið. Það vakti athygli mína að þrír af fjórum norðmönnum, sem þarna sýna, eru allir með- limir listahópsins „Lyn“ I Bergen, félagsskapur sem yngri listamenn þar hafa stofnað. Ekki er ég það vel að mér I því sem I dag er að gerast I norskri nýlist að ég geti leyft mér að efast um að Cullberg hafi gert þarna réttlátt val, en meðal þeirra þremenninganna er Bárd Breivik, sem á ein sér- stæðustu verk sýningarinnar, það eina sem fallið gæti undir þema Cullbergs. Þetta eru gólf- verk sem hann kallar Shelter eða Þak og lfkjast þau risa- sveppum þar sem þau standa þrjú I röð á fjalagólfinu, unnin úr lífrænum efnum, fyrsta þakið birkiefni, annað kálfshúð og hið þriðja alfiðrað. Það sem einkennir verk Breiðvíkingsins er aðdáunarvert handbragð og rík tilfinning fyrir þvl efni sem hann vinnur við I hvert skipti. Tryggvi Ólafsson, sem búsettur hefur verið I Kaup- mannahöfn, myndar einskonar Myndlist Hrafnhildur Schram mótvægi við heimafólkið sem landinn sem hefur haft höndina á slagæð nýlistar I norðurálfu, er rómantfskur lit- keri. Hann á þarna fallegar myndir, sem þvl miður fá ekki að njóta sín nógu vel I upphengingu þar sem að þeim hefur verið þrengt of mikið. Hringur Jóhannesson sem sýnir þarna átta olfupastel- myndir, brotamyndir af lands- lagi og náttúrufyrirbrigðum gerir heilan myndheim úr af- skaplega litlu og sýnir okkur það sem við ekki gefum okkur tfma til að kynnast I dægur- þrasi og hraða nútfmalffsins. Það getur verið áhugavert að upplifa þessa sýningu út frá þeim forsendum. Hrafnhildur Schram. Listin að leika öllum er ljóst að sjúkleiki og spilling hrjáir íslenzkt þjóðfélag. En hvers vegna aðhefst enginn neitt? Jú, sannleikurinn er sá, að við höfum sjálf kosið okkur þetta hlutskipti, beint eða óbeint. Þegar talað er um ógnir verðbólgunnar brosa margir f kampinn og hugsa með sér. Ég tapa ekki á henni, svo mikið skulda ég. Sá sami gerir sér ekki grein fyrir að verðbólgan er eins og hvert annað átumein, sem grefur um sig og rang- hverfir öllum viðmiðunum í þjóðfélaginu og heildarniður- staðan er gegndarlaus sóun fjármagns og lægri þjóðar- tekjur, sem kemur niður á öllum. Svo er það pólitíska spillingin. Hún kemur færri einstaklingum til góða, en þá eru hinir, sem lifa f voninni um að fá mola af borðum hennar fyrr eða sfðar. Stjórnmálamenn hafa einnig greinilega færzt í aukana sl. ár. Nú eru öll til- þrif þeirra á þessu sviði orðin miklu stórkostlegri og lítið verið að pukra með hlutina. Agætt dæmi um þetta eru húsa- kaup tveggja rfkisstofnana. Einn fyrir mig, annar handa þér. Við erum kvittir. Fólk, er kýs svona herra til að stjórna, á ekki betra skilið. En heildarniðurstaðan er sú, að þjóðartekjur eru verulega lægri á Islandi en í nágranna- löndunum og launakjörin allt að helmingi lægri, þvf fyrir- tækin geta ekki greitt eins hátt kaup. Þetta stafar mest af ofan- greindum ástæðum: Spillingu og rangri atvinnustefnu, sem verðbólgan hefur brenglað. En hinn almenni borgari unir vel við sinn hag. Honum hefur tekizl að leika á sjálfan sig. Þá eru það stjórnmála- mennirnir. Þeir túlka stefnu sfns flokks, en sjálfrátt eða ósjálfrátt taka þeir mið af stefnu hinna flokkanna. Með smávægilegri vinstri eða hægri sveiflu mætti ná einhverju á sjálfan sig fylgi frá þeim væng án þess að tapa neinu. Svona hefur verið mallað i hinum pólitfska graut- arpotti I áratugi þangað til svo er komið að þetta er orðinn sami grautur i sömu skál, þannig að ekki er örgrannt um að sumir flokkar sem telja sig lengst til vinstri hafi ekki einn eða 2 flokka vinstra megin við sig. Eins er með hægri flokkinn. Einn þeirra kennir sig við frjálst framtak og sam- keppni. Enginn einn flokkur hefur þó átt stærri hlut að þeirri þjóðnýtingarstefnu, sem tröllriður þjóðfélaginu og hann. Allt peningakerfið er stillt inn á þetta kerfi og ef eitthvað hallast á er stofnaður nýr sjóður til að bæta úr. Enginn sjóður er ætlaður fyrir frjálst framtak. Okrararnir eru þeir einu sem sinna svoleiðis. Ég spurði þrjá málsmetandi flokksmenn áðurnefnds hægriflokks, hvers vegna þeir berðust ekki fyrir sinni yfir- lýstu frjálshyggju. Svarið var: Við missum þá svo mikið fylgi. En núverandi grautarstefna á að gera alla ánægða. Þeim hefur lfka tekizt ætlunarverk sitt: Að leika á sjálfan sig. Verðbólgan dregur mikið stærri dilk á eftir sér en flesta grunar. Gera má ráð fyrir að þjóðartekjur gætu verið allt að 20% hærri f dag ef hún hefði ekki brenglað alla ákvörðunar- töku svo lengi. Ostjórn efna- hagsmála og alls konar hindranir á frjálst efnahags- kerfi, skattar, höft og hverju nafni, sem þær nefnast og ekki sfzt þjóðnýting á fjármagni með tilheyrandi fyrirgreiðslu i alls konar óráðsfu veldur ekki minni skerðingu á þjóðar- tekjunum. En upp á sfðkastið hefur óstjórnin keyrt um þver- bak og hefur þá verið gripið til sfðustu patentlausnarinnar. Hún er sú að skuldfæra vit- leysuna á óbornar kynslóðir. ömurlegar eru fréttir af nýj- um, erlendum lánum, mældum f miljörðum króna, og ekki eru Kjallarinn Haraldur Ellingsen betri fréttirnar af nýjum út- boðum á verðtryggðum spari- skfrteinum. En þessi lausn getur ekki frestað hruni eins og nú er komið nema mjög skamma stund. Þá mun almenningur vakna af sjálfs- blekkingardvalanum, sem hann kallaði sjálfur yfir sig. En þá verður það of seint. Haraldur Ellingsen viðskiptafræðingur.

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.