Dagblaðið - 10.12.1977, Blaðsíða 11

Dagblaðið - 10.12.1977, Blaðsíða 11
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1977. 11 Kaþólska kirkjan i Póllandi hefur algjöra sérstöðu meóal kirkna í Austur-Evrópu. Meira en níu af hverjum tíu Pólverj- um eru innan hennar vébanda. Að loknum Stalínstímanum skyldu pólskir kommúnistar, að þeir gerðu réttast í því að ganga til samkomulags við kaþólsku kirkjuna. Hún var of voldug stofnun til að fært væri að brjóta hana á bak aftur með beinum og opinberum aðgerðum. Samvinnan hefur síðan staðið, að vísu misjafn- lega mikil og misjafnlega árangursrfk, og í dag er hún augljósari en nokkru sinni fyrr. Leiðtogum pólskra komm- únista hefur gengið afar illa að halda tengslum við þjóð sína. Gomulka, sem kom til valda árið 1956 og þá sem nokkurs konar þjóðhetja, hrökklaðist frá völdum vegna aðgerða stjórnar hans, sem hann hefði tæplega reynt að koma til framkvæmda hafandi meiri upplýsingar. Þetta er Edward Gierek núverandi leiðtogi komm- únistaflokksins að reyna að forðast. Pólskir kommúnistar hafa hug á að fá kirkjunnar menn, sem eru áhrifamiklir meðal fólksins, til að styðja umbóta- áætlanir stjórnarionar. Telja þeir að ef kirkjan segi fólkinu • að vera rólegt og þolinmótt muni það duga. Allir Pólverjar hugsa með hryllingi til byltingar og uppþota. Ekki er sú tilhugsun geðfelldari hvað mundi gerast ef Sovétmenn teldu sig verða að grípa inn i með hervaldi og bæla uppreisnina niður. Um þetta ræddi Páll páfi við Gierek i Róm, en áður hafði Wyszinskij kardináli sagt páfa sinar hug- myndir. Talið er að meðal þess, sem borið hafi á góma, sé aukið frejsi kirkjunnar til að starfa meðal barna og unglinga. Einn- ig aðgangur að fjölmiðlum svo sem blöðum, útvarpi og sjónvarpi. Talið er að páfi hafi bent Gierek á hina nánu samvinnu ríkis og kirkju í Póllandi og að hún væri þar voldugri en nokkru sinni áður. Kaþólska kirkjan vill sem sagt styðja kommúnistastjórn- ina í landinu en ekki skilyrðis- laust. Stuðningur hennar byggist eiginlega á því að staða hennar sjálfrar verði viður- kennd í Póllandi, að hún verði viðurkennd sem riki í ríkinu. Hætt er við að Gierek eigi erfitt með að samþykkja þessi skilyrði enda slík staða kirkjunnar í kommúnistaríki óþekkt. Blóm og öldur Um þrjár Ijóðabækur, „Eldfuglinn” eftir Maríu Skagan, „Vonarblóm” eftir Grétar H. Krist jónsson og „Blómin ísöngnum” eftir Margréti Friðjónsdóttur Það ætlar ekki að verða neitt lát á ljóðabókum um þessi jól fremur en önnur. Þótt fáar „vonarstjörnur" séu meðal þeirra sem nú kveðja sér hljóðs í fyrsta sinn, þá eru á markaðinum nokkrar haglega samsettar ljóðabækur eftir nýliða. Lftið hefur borið á „Eld- . fuglinum" eftir Maríu Skagan sem Helgafell stendur að, enda er kver hennar ekki mikið um sig og verður sjálfsagt undir í skrumflóðinu fjölmiðlanna. , Um Maríu veit ég hreint ekki neitt, en ljóð hennar opinbera bókhneigða og hrifnæma per- sónu sem hlýtur að eiga eitt- hvað fleira í pokahorninu en þessa bók. Fleira segja ljóð hennar reyndar: trú á landið, sakleysið og ljóðið, — allt er þetta henni hugleikið. Hinar tíðu líkingar hennar úr sauma- skap(„stinga glitsporum",„ inni situr huldukonan og kembir“, álfkonusnældu að bregða", „nornir vefa ormasilki" o.s.frv.) benda til þess að hún kunni ýmislegt fyrir sér í þeim efnum. ÚTSAUMUR Kannski er best að likja ljóðum hennar við útsaum, vandaða handavinnu: Væri innangengt/úr hugskoti mínu/í vitund þína/þyrftum við ekki/svo langan veg/að rekja krókóttu orðspori (Seilzt um hurðarloku). Hér er hvergi bruðlað með glitsaum, orðfærið er hófstillt og meiningin ljós. Annars staðar bregður María fyrir sig gullnálinni oft svo nálgast ofhlæði: Lásagaldur regnsins/lýkur upp harðbala- þúfu/þar sem stöngulber fíf- ill/fléttar sér körfu... (Galdur). Ljóð Marlu eru gjarnan hreinir lofsöngvar um náttúruna, hún er einfaldlega dýrðlegt ævintýri, en maður saknar ein- hverra beinna ályktana frá höfundi um þá fegurð sem hún sér. Börn og blóm lofar skáld- konan einnig og í henni er uggur varðandi það sem hin vélvædda framtíð kann að bera í skauti sér. Maria Skagan bætir að visu ekki við þá ljóðlist sem við eigum, en hún fyllir upp í munstrið með hinu látlausa og elskulega innleggi sínu. SJÓMAÐUR DÁÐADRENGUR Blóm eru mörgum öðrum skáldum hugstæð þessi jól og ekki bara kvenskáldunum. Akurnesingar eru nú farnir að gefa út bækur í æ rikara mæli, t.a.m. hafa þeir prentað tvær siðustu Ijóðabækur Jóhanns Hjálmarssonar. Nýverið sendi- bókaútgáfan Rifi frá sér fyrstu Ijóðabók eftir ungan sjómann frá Hellissandi, Grétar H. Kristjónsson. Nefnist hún Vonarblóm. Grétar yrkir rímað og á köflum dýrt og lætur það honum vel. Eins og eðlilegt er sprettur yrkisefni hans úr eigin reynslu á sjó og landi og skiptast þar á skin og skúrir, bæði í beinni og óbeinni merkingu málsháttarins, og fer öllu meira fyrir skúrunum. Grétar hefur gott vald á brag sinum, hvort sem hann setur saman ljúfsárar stemmningar eða hendist áfram í run- hendingum. Oft dettur hann þó í vilpur smekkleysis orðavali, eins og t.a.m. í óði til framsækinna manna: Því leysum festar, lífsins skeið/- lífsins hal og unnarmeið/skáld- ið eignast skammardeyð/skít- urinn fær sina sneið. Hér kemur síðasta línan eins og skrattinn úr sauðaleggnum. Mörg kvæðin eru eins konar sjómannadagsstemmningar, „sjómaður dáðadrengur" og allt það („Sjóari fer í land“) en þess konar belgingur er okkur landkröbbum leiðigjarn. HUGARANGUR Mun persónulegri og jafn- framt betri skáldskapur eru þau kvæði sem höfundur skrif- ar fyrir sjálfan sig, þar sem hann bryddar einlæglega á vandamálum sinum og hugar- angri, t.d. í ,„Gráti“ og „Sumar- stefi“. Að vísu er hvorki orðfæri hans eða ljóðrænar úr- lausnir sérlega nýstárlegar, en þó má greina skáldgáfur í brælunni. Enn eru það blóm og í þetta sinn „Blómin í söngnum“ eftir Margréti Friðjónsdóttur, gefin út af Letri. Heiti bókarinnar er ögn langsótt, en það tekur mið af blómum þeim, sem sýnd eru við dagskrárlok sjónvarps á sunnudagskvöldum undir þjóðsöngnum og á, samkvæmt skýringum á bókarkápu, að minna á það sem kemur á „eftir dagskránni" í mannlífinu, lík- lega utangarðsfólkýmiss konar. Skáldkonuna þekki ég ekki fremur en Maríu Skagan en hún virðist töluvert hafa igrundað eðli og markmið skáldskapar á vorum timum. Bók hennár er óvrnjuleg að því leyti að þar blandast ljóð og Ijóðrænn prósi og í annan stað á hún öll að hafa sama þemað, þ.e. andlega og líkamlega brennimerkingu minni háttar sakamanna fyrr og nú. VITRUN í RÚTU Bálkurinn hefst á vitrun í rútu, eitt fórnarlamb fyrri tíðar birtist og leikur á langspil, en síðan bregðum við okkur inn i huga hans, sem barns og unglings sem lifir áhyggju- lausu lifi í sveitinni uns það síast inn í hug hans að skuggi hefur fallið yfir bæinn og fjöl- skylduna, faðirinn liggur undir grun um sauðaþjófnað og glæpur hans krefst brenni- merkingar. Siðan erum við stödd í nútímanum og ærulaus ungur maður talar, en smáaf- brot hans er skjalfest að eilífu og myndir af honum öllum aðgengilegar. Næsti hluti virðist ganga út á dvöl hins ærulausa í Kaupmannahöfn með fjölskyldu sinni til að losna við skömmina heima við, en það virðist ekki takast, menn þekkjast alltaf. Síðast eru svo ljóð þar sem skáldkonan skilgreinir frekar þá pínu sem fylgir ógæfu þessari og afbrota- mönnum er líkt við þá fórn, sem þjóðfélagið færir, — lík- lega Mammoni. Hér er efni í heila skáldsögu upp á mörg bindi og ber að virða kjark og manneskjulegheit skáld-. konunnar. Að vísu bregst henni stundum smekkvísi í orðavali og nokkur togstreita er á köflum milli hreinnar frásagnar og hnitaðra Ijóðforms í verkinu öllu, auk þess sem óþarfa tilfinninga- semi skemmir fyrir í sumum orðræðunum. En ekki verður efuð alvara skáldkonunnar og samúð með lítilmagnanum. Á tímum þegar mikið af nútfma- ljóðlist hneigist til nafla- skoðunar er ekki ónýtt að fá upp í hendurnar óeiginoiarna bók. Bók menntir W K AÐALSTEINN INGÓLFSSON hag en nokkur önnur þjóð í Norður-Evrópu, svo ekki er nú verið að hjálpa hérna vesa- lingum. BELGAR: Þeir samningar, sem nú eru í gildi við Belga eru hreint alger- lega óskiljanlegir. Ekki er þar um gagnkvæmnina að ræða, því að Belgar eiga nákvæmlega engin fiskimið sjálfir, sem við hugsanlega hefðum áhuga á. Helzt hefur mér skilizt, að aðal- röksemdin fyrir samningunum við Beiga sé, að fslendingar gætu bent á að þeir létu eitt- hvað fyrir ekki neitt, auglýsing á þcirri dyggð, sem réttlætti samningana. Mikið kunna þeir menn litið á heiminn, sem þannig hugsa; Undirritaður er búinn að vera áhugamaður um alþjóðleg málefni í um 40 ár og hvergi rekizt á hliðstæðu. Þvert á móti er sá álitinn kjáni, sem ekki kann að halda á sínum hagsmunum og fær mis- virðingu og fyrirlitningu þeirra, sem hann hefur sam- skipti við. Svo ekki sé nú talað um ástandið í eigin barmi. Á sama tíma og ausið er þannig gjöfum úr auðlindum tslands eru Islendingar með erlendar skuldir upp á á annað hundrað milljarða króna. Bclgar cru hér búnir á undanförnum árum að fá sífellt framlengda samninga og eru í dag búnir að fá allan þann umþóttunartíma, sem hægt er að fara fram á með nokkurri sanngirni. Kjallarinn PéturGuðjónsson FÆREYINGAR Þá er komið að stóru aðilun- um í gjöfum íslendinga til erlendra manna. Það virðist sem sumir gleymi því algjör- lega, að Færeyjar eru hluti i danska ríkinu og Færeyingar eru danskir ríkisborgarar. Einnig að til Færeyja streyma peningar úr danska ríkiskass- anum, sem eftir höfðatölureglu mundi nema á Islandi 25 til 30 milljörðum króna. Meira að segja þingmenn, sem heimsótt hafa Færeyjar nýlega, hafa.lýst yfir góðu efnahagsgcngi og blóma í öllu í Færeyjum. Væru meira að segja stigi fyrir ofan okkur í öllu viðkomandi sjávar- útvegi og með meiri nettó- tekjur en íslendingar. Staða Færeyja í landhelgismálum gagnvart Efnahagsbandalag- inu og umheiminum, er til orðin með leyfi dönsku ríkis- stjórnarinnar eingöngu til þess að allir hlutar danska rfkisins geti náð því bezta út úr öllum í fiskveiðimálum. Er ekki ónýtt í þessu sambandi að hafa hinn danska Gundelach sem yfir- mann þeirrar stofnunar í Efna- hagsbandalaginu, sem hefur að gera með fiskveiðar. Til þess að geta metið stöðuna gagnvart Færeyjum verðum við fyrst að líta á ráðstöfun Færeyinga sjálfra á sínum eigin fiski- miðum. Nú nýlega ráðstöfuðu Færeyingar sjálfir hvorki meira en né minna en 42.000' tonnum af bolfiski til útlendinga í Efnahagsbanda- laginu. A sama tíma og Færeyingar gera þetta eru þeir að sækja 17.000 tonn af bolfiski til okkar og láta ekkert í staðinn. Liggur því fyrir, að algjörlega skortir gagnkvæmn- ina í bolfiskinum. Og annað og verra, Færeyingar geta látið þessa býsn af fiski á sínum miðum til handa Bretum og Þjóðverjum, en sækja fisk á móti til okkar. Því er hér sú augljósa svikamylla i gangi, að Bretar og Þjóðverjar eru komnir inn i islcnzka fiskveiði- landhelgi í gcgnum færeysku fiskiskipin. Það skiptir ekki máli, hvað menn vilja fyrir Færeyinga gera, svo lengi sem ástandið er svona, verða öll færeysk fiskiskip að hypja sig brott af islandsmiðum hið snarasta. Reynt hefur verið að færa þennan tilbúning í einhver „ný keisaraföt“ en við eigum sjálfir nægan kolmunna fyrir austan og vestan land, fiskitegund, sem við nýtum ekki sjálfir þótt vitað sé um hana í ríkum mæli og fiskiskip okkar fái upp í 70 tonn í hali af henni. Það á heldur að láta hlutina vera en að reyna að koma með svona bgrnalegar skýringar á þeim. En þetta sýnir betur en nokkuð annað, hve langt verður að seilast til þess að réttlæta í eðli sínu rangan hlut. Þó eru fráleitastar og vankunnáttuleg- astar tilvitnanirnar í tillögu- brot til hafréttarsáttmála á hinni endalausu Hafréttarráð- stefnu,,sem, ef hún endar, allt eins endar í engu. Islcndingar gera ekki upp á milli hins fasta lands síns og 200 mílna haf- stæðanna í kringum það, yfir þessu yfirborði jarðarinnar ræður íslenzka lýðveldið. En það er eins með hafsvæðin eins og landsvæðin, það virðast vera gildandi siðalögmál lítils hóps kjóscnda Sjálfstæðisflokksins og ákveðinna stjórnmálamanna að þcim sé d.vggðugt að gcfa ríkari og betur stæðum þjóðum gögn og gæði lands og hafsvæða okkar. en þjóðarsynd cf jafn- virði komi á móti. Þessi tegund af siðfræði á sér ekki hliðstæðu í heiminum og 7254 af kjós- endum Sjálfstæðisflokksins í Réykjavík hafna henni á sama tíma og aðeins 1510 tjá sig með. Því liggur hér fyrir tölfræði- lega sannað, að fylgjendur þeirrar siðfræðikenningar sem ráðið hafa gerðum stjórn málamanna okkar á undan- förnum áratugum eru ekkert annað en lítill sértrúarhópur, álíka margir og Kommar (kjósendur Alþýðubandal.) í þjóðarheildinni. Nú reynir á lýðræðiserfðina í einstakling- um forustunnar. __ Það eru um 25.000 tonn af bolfiski sem útlendingar taka hér á næsta ári, ef ekkert er að gert. Þetta er ársafli á 8 skut- togara. Það er lítið samræmi í því að tala um of marga skut- togara í landinu á sama tíma og við gefum oliufurstum og öðrum ársverkcfni handa 8 þeirra. Aframhaldandi samn- ingar við útlendinga þýða í raun, að leggja verður 8 skut- togurum á móti, ef við ætlum að vera sjálfum okkur sam- kvæmir. Skuttogarinn er orðinn algjör undirstaða efna- hagslífs sjávarplássánna úti um allt land. Aframhaldandi samn- ingar við útlcndinga jafngilda því að við sviptum 8 sjávarpláss afkomu sinni. Þjóð með vanskilavíxla i Araba höndum hefur ekki efni á slíku. Pétur Guðjónsson forstjóri.

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.