Dagblaðið - 23.09.1978, Blaðsíða 11

Sjónvarp
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1978. n
■M' '
Sjónvarpsáhorfendur
kompás. Þeir bíða yfirleitt ekki tjón á
sálu sinni þó dagskráin kunni að vikja
ofurlítið frá þeim kúrs er þeir vildu
siglt hafa. Auk þess geta þeir tekið
sjónvarpsfrí dag og dag, jafnvel marga
daga, og haldið þó geðheilsu sinni
nokkurn veginn óskertri. En í geð-
vonzkuköstum eiga þeir til að leggja
sjónvarpið og dagskrána í einelti með
þungum orðum og Ijótum. En þegar
vel liggur á þeim, eða óvænt gat rifnar
á hjúp lifsleiðans svo innantómleikinn
flæðir yfir alla bakka, víkja þeir oft að
þvi vingjarnlegúm hrósyrðum. Þá er
gott að hafa sjónvarpið til að setja
undir lekann til bráðabirgöa áður en
svefninn og draumarmir rimpa fyrir
sálargatið. Daginn eftir kenna þeir sér
kannski einskis meins.
Sjónvarpið er eins og dálítill spegill
sem við notum til að taka okkur
saman í andlitinu og verða ásjálegri
fyrir augum náungans og þjóðfélags-
ins i þessari útvortis lifsbaráttu.
Sjónvarps-
atferli
Ég held að ofurlitið sé hægt að
hnýsast í karakter náungans — og
sjálfan sig — með þvi að aðgæta hvað
hann horfir á í sjónvarpinu og hvernig
hann ber sig að meðan hann horfir.
Margir vilja óðir og uppvægir taka
ráðin af persónunum í sjónvarps-
myndunum og stjórna athöfnum
þeirra og rás atburða að eigin geð-
þótta. Ef myndin endar svo eitthvað
„asnalega” er það af því að persónurn-
ar áttu ekki að tala og gera eins og þær
gerðu. heldur ^ð taka þessa afskipta-
semi hátiðlega. Aðrir hafa alls engan
áhuga á myndinni en geysast með tal-
færin heimsenda millum um alla stof-
una meðan á filmunni stendur. Þegar
henni loks lýkur ætla þeir alveg oni
mann og spyrja: „Fannst þér gaman"?
Sumir eru allir á nálum og vafra ráð-
leysislega út og inn og gjóa augunum á
skjáinn i svo sem eina minútu i hverri
ferð. Nokkrir einblina svo þungir á
brún og grimmilegir að fólk þorir ekki
fyrir sitt litla líf að yrða á þá nema
brýna nauðsyn beri til, t.d. ef síminn
kallar. Mér er sagt að ég horfi svo-
Ég var þrettán ára þegar ég sá sjón-
varp í fyrsta sinn. Það stóð í búðar-
glugga í Grimsby. Ég glápti eins og ég
sæti atburði frá annarri stjörnu. Þá
leiddi maður aldrei hugann að svo fjar-
lægum draumi að Islendingar ættu
eftir að horfa á eigið sjónvarp. En ekki
liðu nema fimm ár frá þvi ég góndi á
enska sjónvarpið í glugganum þar til
öll islenzka þjóðin sameinaðist í ógur-
legum spenningi og eftirvæntingu
fyrir framan tækin til að horfa á ís-
lenzkt sjónvarp I fyrsta skipti. Sumir
hafa ekki staðið upp siðan og þeir sem
upp stóðu eru ekki samir menn. Allt i
einu röskuðust öll hlutföll í þjóðfélag-
inu. Það er óþarfi að rekja þá sögu
enda getur hver maður skyggnzt i
eigin barm og lesið hana þar.
Sjónvarps-
skapgerðir
Það er gaman að skoða afstöðu
fólks til sjónvarps. Margir setjast á
rassinn við tækið á slaginu klukkan
átta og þokast ekki spönn fyrr en
boðin er opinberlega góð nótt. Þá vita
þeir að komin er nótt og taka á sig
náðir. Þetta hafa þeir gert samvizku-
samlega i tólf ár. Ég hef alltaf dáðst að
þessum mönnum i laumi. Allar eigur
mínar og mannorð mitt að auki myndi
ég gefa fyrir að öðlast jafn ofurmann-
lega þolinmæði, óskeikula einbeitni,
eldlega fróðleiksfýsn og óskiljanlega
hæfni til að tempra útstreymi vissra
líkamsvessa. Þetta eru áhorfendur af
hugsjón. Og hugsjónirnar efla okkur
dáö og veita okkur þrek til að glima
við og sigrast á ótrúlegustu sálar- og
likamsþrautum. Hugsið ykkur allan
þann visdóm, gagn og gaman, sem
þessir óþreytandi sitjendur hafa með-
tekið gegnum æðrí endann siðasta ára-
tug! Það er lika enginn smáræðis pen-
inga- og timasparnaður í dýrtiðinni og
hraðanum að borga i einu afnotagjaldi
aðeins brot af þeim fúlgum sem í
gamla daga týndust í bækur, blöð,
timarit, bió, leikhús, tónleika, dansi-
böll. árshátíðir, þorrablót, iþróttakapp-
leiki, skákmót, spilakvöld, fylliri,
kvennafar og lóðarí. Allir hugsjóna-
menn eru jafnframt hagsýnismenn.
En til eru öðruvísi manngerðir.
Sumir kunningja minna hafa t.d. upp-
blásizt þvílikum fitonsanda og mann-
hatri yfir þessum handhæga menn-
ingarkassa, að þeir mega heita viti sinu
fjær er þeir leggjast svo lágt að hreyta
að honum i froðufellandi bræði iskr-
andi heiftarorðum. Sjónvarpið hefur
eyðilagt heimilið. Hjón bera ekki
lengur kennsl hvort á annað og börnin
virða ekki foreldra sína viðlits. öll fjöl-
skyldan mænir i hortugri þögn á hel-
vítis imbakassann. Afleiðingarnar eru
fleiri hjónaskilnaðir, fleiri vandræða-
unglingar, fleiri glæpir, meiri drykkju-
skapur. meiri lausung, meiri úrkynjun.
Sjónvarpið hefur molað menningu
þjóðarinnar, spillt tungunni og lamað
siðferðið svo landslýður er orðinn hálf
ensk-amerískur skríll, ólæs og óskrif-
andi.
Milli þessara póla sveiflast svo af-
gangur þjóðarinnar eins og nál i
SigurðurGuðjónsson
leiðis. Einstaka eru hins vegar spakir
og Ijúfir eins og búdda i nirvana. Og
ekki má gleyma þeim sem taka sér for-
skot á sælu draumanna i svefnlandinu.
Það er oft miklu meira gaman að
sjónarspilinu fyrir framan sjónvarpið
en skrökinu i sjónvarpinu.
Allt þetta er þó I læðing lagt yfir há-
sumarið. Á islandi byrjar árið auð-
vitað í ársbyrjun og lýkur i árslok. En
þar að auki miða niargir plön sín og
umsvif við annað ár. Það hefst nokkru
eftir mitt ár og endar dálítið fyrr en að
sama tíma að ári. Þetta er sjónvarps-
árið. Og i því eru aðeins ellefu
mánuðir. Það segir sig sjálft. að auk
þess óhagræðis sem þvi fylgir að
burðast með tvö ár meðan allar menn
ingar- og frumstæðar þjóðir komast
hæglega af með eitt ár, gengur ýmsunt
mjög óhönduglega að brúa bil ellefta
parts hvers sjónvarpsárs við fyrsta par
næsta sjónvarpsárs. Mörgum er þetta
algjör ofraun og öllum ólýsanleg rím-
þraut. Ogsvo undarlega vill til. eins og
flestir vita. að stærstu viðburðir og
helztu tímamót hér heima og i útlönd
um gerast einmitt á þessum auða parti
sjónvarpsársins. Hvað myndi skc ef
opinberar stofnanir eins og Veðúrstof-
an og Þjóðhagsstofnun styngju af i
miðjum kliðum? Yrði þá ekkert veður
og enginn þjóðarhagur? Dýrlegur
lúxus væri reyndar að búa við veður-
leysi á þessu rokskeri. En hvernig
myndi aumingja þjóðarhagnum reiða
af? Það er ekki skrýtið þó búskapurinn
gangi brösuglega í svona stikkfríaþjóð-
félagi.
Sigurður Guðjónssun.
Aðvörun prófessorsins
í laugardagsblaði Morgunblaðsins
frá 26. ágúst s.l. er grein á 12. síðu
eftir prófessor Jón Gíslason er hann
nefnir AÐVÖRUN. Tilefni greinar-
innar skilst mér vera ræða. sem Karvel
Pálmason fyrrv. alþingismaður hafði
flutt og deilt þar á há laun prófessora
við Háskóla íslands fyrir 6—8
kennslustundir á viku.
Á þessa hluti er ég ekki dómbær.
þekki ekki tilhögun við H.l. Hitt finnst
mér öllu lakara að Jón Gíslason skuli
nota þekkingarleysi eða frumhlaup al-
þingismannsins til að ráðast að stóru
byggðarlagi, Vestfjörðum. og telja
andlega mengun mannfólksins þar
hrikalegri en nokkurs staðar annars
staðarí landinu.
Jón Gislason telur siðmenningu á
Vestfjörðum, þessari Karvelin. sem
hann nefnir svo, hafa hrakað og segir
orðrétt: „Nú þegar sjást þess glögg
merki að siðmenningu hrakar geig-
vænlega, eigi aðeins í Karvelin heldur
og um land allt. Hefur siöspilling þessi
siglt í kjölfar hinna nýju atvinnuhátta.
Unglingar. jafnvel innan fermingar.
vinna nótt og nýtan dag við færiband
verksmiðjunnar eða fiskiðjuversins.
Þeir hafa hvorki tima né tækifæri til
að mannast.” Fyrri hluta þessarar til-
vitnunar er ég að mestu sammála.
kannski m.a. vegna þess að s.l. tiu ár
hef ég öðru hvoru komið sem gestur til
Íslands. Seinni hlutanum er ég hins
vegarekkisammála.
Afmönnun
skólanna
Það er ekki vegna elliglapa okkar
Jóns Gíslasonar að við erum sammála
um það. að siðmenningu hefur stór-
hrakað á íslandi, eins og raunar víða.
Hafa íslendingar þóenn sem komiðer
lítið af hinum eiginlega terrorisma að
segja í reynd. Ég er hins vegar ekki
sammála þvi, að unglingar á íslandi
hafi hvorki tima né tækifæri til að
mannast, vegna of mikillar vinnu. Ein-
hvers staðar stendur — Vinnan göfgar
manninn. — Ég held að við getum
orðið sammála um það að þjóð vorri
stafar meiri hætta af langskólageng-
inni, atvinnulausri hengilmænu en
unglingunum við færiböndin. Vinnan
afmannar ekki unglingana á Islandi,
heldur skólarnir. og það ætti Jón
Gíslason prófessor að vita, ég vil segja,
flestum lslendingum betur.
Er Jóni Gíslasyni, þeim mikla skóla-
manni, virkilega ókunnugt um það. að
Kennaraháskóli islands og raunar
langt aftur i tíma gamla Kennaraskól-
ans hefur verið ein áhrifamesta útung-
unarstöð kommúnismans á Islandi?
Hefur það farið fram hjá Jóni Gisla-
syni að aldrei hefur verið mynduð sú
vinstri stjórn á Islandi að kommúnist-
ar hafi ekki heimtað menntamálin í
sinn hlut fyrst og síðast. Jafnvel i
stjórn Ólafs Thors, skömmu eftir
stríðslokin, fékk höfuðpaur kommún-
ista, Brynjólfur Bjamason. stól
menntamálaráðherra og i dag situr i
honum Ragnar Arnalds.
Jón Gislason veit að um 95% kenn-
ara á Ísla'ndi eru kommúnistar. Jón
Gíslason veit einnig að kommúnisma
er hægt að kenna í skólum, án þess að
nefna hann á nafn sem slíkan. Á ég að
trúa þvi að Jón hafi aldrei orðið var
við þessa boðbera i skólakerfinu?
Veit Jón Gíslason ekkert um tilveru
og ágang kommúnista að fjölmiðlun-
um, sjónvarpi og útvarpi? Hvers
vegna kýs næstum þvi fjórði hver is-
lendingur kommúnista við siðustu
kosningar á Islandi? Þetta eru áleitnar
spurningar fyrir meginþorra þroskaðs
fólks á Islandi í dag. Hvort heldur Jón
Gislason að orsakanna sé frekar að
leita þarna eða í vinnu unglinganna
við færibandið? Ég held að það þurfi
ekki að vefjast fyrir mörgum. Jón
Gislason undrast yfir þvi aðkjósendur
skuli taka fáfróða lýðskrumara fram
yfir gagnmerkar persónur, eins og
t.a.m. frú Sigurlaugu Bjarnadóttur frá
Vigur. Ég er sammála í þvi. og um leið
get ég upplýst prófessorinn um það
hún var eini frambjóðandinn í kosn-
ingunum á Islandi, sem þorði að
ympra á því að kommúnistar hefðu
hreiðrað um sig í skólakerfinu.
Hugleysi
N ú er það svo. að kommúnistar á Is-
landi ætla að rifna af vandlætingu ef
þeir eru nefndir réttu nafni. Eitt sinn
hétu þeir Kommúnistaflokkur Islands.
Það sáu þeir fljótlega að var ekki nógu
gott. Var þá fundið upp langa nafnið
— Sameiningarflokkur alþýðu. sósíal-
istaflokkurinn. — I dag heita þeir Al-
þýðubandalag. Minna má gagn gera.
En það er sama hversu oft er skipt um
lit á yfirbreiðslunni eða hve gæran er
loðin sem skriðið’ er undir. úlfshárin
bera sin einkenni og lit. Kommúnistar
leggja ofurkapp á það að telja almenn-
ingi trú um að þeir séu aðeins sak-
lausir sósialistar, sem séu að aðstoða
hina veikburða í þjóðfélaginu. sem
sagt nokkurs konar pólitísk Rauða
krossdeild. Sagan hefur sýnt okkur
talsvert annað. eða hefur enginn hugs-
að út i þjóðarmorðið i Tékkóslóvakíu.
sem á tíu ára afmæli um þessar mund-
ir? Er það ekki einmitt þetta sem Is-
lendingar eru að kalla yfir sig? Hver
veit hver viðbrögð kommúnista verða
þegar núverandi stjórn veltur?‘Hvers
vegna ættu íslenskir kommúnistar að
vera einhver saklaus lörnb frekar en
annars staðar í heiminum? Kannski
prófessorinn haldi það vera vegna þess
að þá skorti menntun. Ég tel regin-
ástæðu til fy.rir íslendinga að spyrja
sjálfasig; Hvers vegna hefur kommún-
istum verið hleypt svona langt? Þvi er
nokkuð fljótsvaraö. I fyrsta lagi eru Is-
lendingar auðtrúa sakleysingjar, sem
vilja ekki trúa þvi illa. nema þeir þreifi
á því. I öðru lagi er ekki hægt að klipa
úlfinn i skottið án þess hann öskri á
samfélagið til meðaumkunar. I þriðja
lagi hafa Islendingar ekki hin siðari ár
haft pólitiskum framámönnum á að
skipa sem þora.
Hver og einn hinna 60 þingmanna,
sem setið hafa á hinu háa Alþingi,
skelfur af kjósendahræðslu og þorir
ekki að láta að sér kveða á neinu sviði
sem liklegt er til átaka eða ágreinings.
enda þótt um mál sé að ræða sem
horfa til þjóðarheilla. Þvi er svo komið
í dag sem komið er. Þjóðin er stjórn-
laust rekald sem berst áfram stefnu-
laust og hrekst frá einu skeri til annars
undir leiðsögn og kverkataki kommún-
ista á verkalýðshreyfingunni.
Kjallarinn
ÞóröurHalldórsson
Kommúnistar ná hvergi undir-
tökum með neinni þjóð nema þeim
takist að brjóta þjóðfélagið niður inn-
an frá, siðferðilega, efnalega og and
lega eða með vopnaðri árás, þar sem
það á við. Þess vegna hafa þeir heimt-
að menntamálin i vinstri stjórnunum.
Þeir skipuleggja ekki fram i tímann.
aðeins til viku eða mánaðar heldur
áratuga. Ég held að við getum verið
sammála um það, Jón Gíslason, að við
sjáum nú árangurinn skila sér.
Ég tek undir aðvörun Jóns Gísla-
sonar. að framansögðum orsökum
meðtöldum og er þar af leiðandi með-
mæltur niðurlagsorðum greinar hans
— áskorun hans til þings og þjóðar
áður en í algjört óefni er komið. Það er
þvl miöur í óefni komið og of mörg
börn dottin i brunninn.
Luxemburg,
Þörður Halldörsson.