Dagblaðið - 18.04.1979, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 18. APRÍL 1979.
BIAÐIÐ
Utgefandi: DagblaðM hf.
cramkv89mdastjóri: Svainn R. EyjóKsson. Ritstjóri: Jónas KHstjónsson.
Fréttastjórí: Jón Birgir Pótursson. RitstjómarfuBtrúi: Haukur Halgason. Skrífstofustjórí rítstjómar
Jóhannes Reykdal. íþróttir Hallur Simonarson. Aöstoðarfróttastjórar AtJi Steinarsson og ómar Valdi-
marsson. Menningarmól: Aðabteinn IngóHsson. Handrtt Ásgrímur Pálsson.
Slaðamenn: Anna Bjamason, Ásgoir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefónsdöttir, Gbsur Sigurðs-
son, Gunnlaugur A. Jónsson, HaHur Halbson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson, Óbfur Geirsson,
Ólafur Jónsson. Hönnun: Guöjón H. Pólsson.
Ljósmyndir Ámi Póll Jóhannsson, BjamleHur Bjambifsson, Hörður VHhjólmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson.
Skrífstofustjórí: óbfur EyjóHsson. GjakJkerí: Þróinn ÞoHeHsson. Sölustjórí: Ingvar Sveinsson. DreHing-
arstjórí: Mór E.M. Halldórsson.
Rhstjóm Siðumúb 12. Afgreiðsb, óskríftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverhohi 11.
Aðabimi bbðsins er 27022 (10 linur). Áskrift 3000 kr. ó mónuði innanbnds. I lausasölu 150 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagbbðið hf. Síðumúb 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Slðumúb 12. Prentun:
Árvakur hf. SkeHunnl 10. _______________________
Eftirsókn eftir vindi
Stundum er spurt, af hverju okkur ^5
liggi svona mikið á. Af hverju við
einblinum á hagvöxt og framleiðni-
aukningu. Af hverju við kvörtum vegna
þrjátíu milljarða landbúnaðarstyrkja á
ári. Af hverju við viljum nýjan iðnað,
jafnvel erlenda stóriðju, sem getur haft ýmsan vanda í
för með sér.
Hví ekki taka mark á Birtingi Voltaires, fara að
rækta garðinn okkar? Hví ekki auka landbúnað og
leyfa fleirum að komast í samband við náttúruna? Hví
ekki stunda listrænar handiðnir án streitu fremur en
nútíma streituiðnað? Hví ekki áreynslulausa nægju-
semi í stað lífsgæðakapphlaups?
Við hagvaxtarsinnar getum svarað þessu með því að
benda á, að á viku hverri eru um 40 flugferðir til
útlanda. Þegar eru um 1000 manns á ári, brottfluttir
umfram aðflutta, sem notfæra sér þetta á þann hátt að
kaupa farmiða aðra leiðina. Þetta er núverandi stig
landflóttans.
Margir íslendingar eru í nánu sambandi við vini og
ættingja, sem búa erlendis, hafa heimsótt þá og þekkja
lífskjör þeirra. Aðrir hafa stundað ferðir til sólarlanda
og séð, hvernig lífskjör fátækra þjóða Miðjarðarhafs-
ins hafa sífellt nálgazt okkar lífskjör, hvernig þau eru
nú að síga fram úr.
Við komumst ekki hjá samanburðinum við útlönd.
Við erum í svo nánum tengslum við umheiminn, að við
vitum, að ísland er eins og Bretland að dragast aftur
úr. Þessi samanburður hefur þegar leitt til landflótta,
sem nemur einum Hornafirði á ári. Senn getur það
orðið einn ísafjörður á ári, síðan einar Vestmanna-
eyjar.
Menn flytja af mörgum ástæðum, en fjórar eru
einkar áberandi. í fyrsta lagi er það fámennasti
hópurinn, hinir óánægðu, sem alltaf eru árangurslaust
að leita að einhverju betra en þeir búa við. í öðru lagi
eru það þeir, sem eiga í útlöndum vini eða ættingja,
sem taka að sér að útvega vinnu, húsnæði og félags-
skap.
í þriðja lagi er það fólk með kunnáttu eða þekkingu,
sem sótzt er eftir í mörgum löndum. Það eru iðnaðar-
menn, tæknimenn og menntamenn, einkum í þenslu-
greinum. íslendingar hafa og gott orð á sér fyrir vand-
virkni og dugnað og eiga sums staðar auðveldara með
að fá vinnu en jafnvel heimamenn.
í fjórða lagi eru það athafnamennirnir, sem finnst of
þröngt um sig heima fyrir og vilja freista gæfunnar úti í
hinum stóra heimi. Og það er raunar athyglisvert, hve
vel gengur erlendis mörgum, sem áður fóru flatt á
athafnaþránni heima fyrir.
í öllum hópunum sækjast menn eftir betri lífs-
kjörum. Sumir vilja einbýlishús með sundlaug og
heimilisbar, litasjónvarp með mörgum stöðvum, tvo
bíla og tíð skemmtiferðalög. Sumir sækjast eftir öðru,
en allt hið eftirsóknarverða á það sameiginlegt að
kosta morð fjár, meiri og verðmætari peninga en menn
geta aflað í láglaunalandi á borð við ísland.
íslenzka ríkið getur ekki skipað mönnum að sitja um
kyrrt. Það getur ekki heldur sannfært þá um, að
fátækt ísland sé betra en auðug útlönd. Við sjáum
þetta af landflóttanum og af hraðanum í aukningu
hans. Og þar á ofan er þetta atgervisflótti vegna fjölda
þekkingar- og kunnáttumanna annars vegar og at-
hafnamanna hins vegar.
200.000 manna þjóðfélag hefur ekki efni á landflótta
og sízt af öllu atgervistlótta. Byggðavandi íslands er
ekki í dreifbýli, heldur sjálf búsetan í þéttbýli, sem er
komin í hættu. Þessi vandi veldur því, að við verðum
að keppa við útlönd í hagvexti, samdrætti í land-
búnaði, iðnþróun og jafnvel stóriðju, hvort sem okkur
líkar betur eða ve> r
Bretland:
Þrír stóru flokkamir
lofa skattalækkun
Bretar telja sig þá þjóö heimsins
sem þurfi að þola mesta skattaáþján.
Virðast skattamálin ætla að verða
höfuðmál fyrir þingkosningarnar
sem fram eiga að fara 3. maí næst-
komandi. Svo virðist raunar að allir
Bretar kvarti yfir sköttunum. Sumir
geta svindlað á skattakerfmu í Bret-
landi eins og víðar þó það sé ekki
auðvelt þar, í það minnsta fyrir
venjulega launþega. Skattar eru
teknir af fólki jafnhliða launagreiðsl-
um. Þar er sem sagt hið svonefnda
staðgreiðslukerfi í gUdi.
Nokkur hópur tekjuhárra einstakl-
inga hefur hreinlega flúið land vegna
skattanna og síðustu ár hafa stöðugt
borizt fregnir af ýmsum sérfræðing-
um og tekjuháum sérfræðingum sem
farið hafa í útlegð vegna skattanna.
Ekki er það þó rétt að Bretar þurfi
að greiða hlutfaUslega mest i skatta
af þjóöum heims. Þó er ekki auðvelt
ÓLAFUR
GEIRSSON
að segja um slíkt af né á vegna þess
að skattalög eru mjög mismunandi
frá einu ríki tU.annars. Þó er aðalat-
riðið í þessu sambandi að Bretar telja
sig vera hina skattpíndu og þar með
er skaðinn skeður. Óánægjan meö
skattana hefur að því er taUð er mjög
slæm áhrif á almennt siðgæði í Bret-
landi.
Hið almenna sjónarmið þar í landi
er orðið þannig að menn spyrja sig
hvort ýmist framtak eða aukavinna
svari kosmaði. Þýðir það nokkuð
annað eri sífellt hærri skatta? spyrja
menn. Er þetta nokkuð annað en ein
aUsherjar svikamylla? Þetta er skUj-
anlegt þegar haft er í huga að skattar
eru mjög stighækkandi í Bretlandi og
hækka hlutfaUslega eftir þvi sem
tekjumar aukast.
Venjulegur launamaður í Bretlandi
greiðir þriðjung tekna sinna í tekju-
skatta ef hann vinnur eingöngu dag-
vinnu. Síðan bætast aðrir skattar og
opinber gjöld við, gjöld tíl sveitar-
félaga, söluskattur á ýmsar vöruteg-
undir, skattar af bifreiðum, lifeyris-
tryggingar og sérstakir skattar af
ýmsum söluhagnaði svo nokkuð sé
nefnt. Síðastnefndi skatturinn hirðir
að sögn mest allan þennan hagnað
sem fólki getur áskotnazt af sölu
Hver hefur ekki heyrt talað um
þessa forheimskuðu húsmóður, sem
situr allan daginn rígbundin yfir
krökkum. Hún er einhver sá heimsk-
asti þjóðfélagsþegn, sem fyrirfinnst á
þessum síðustu ogverstutimum. Hún
er bara heima, þvær, þurrkar af,
eldar, kaupir i matinn, gerir við föt,
saumar föt og „kjaftar við jafnfor-
heimskaðar húsmæður i næstu götu
eða næstu íbúð.
Hún á svo sem kannski 3—4
krakka, en hún hefur aldrei farið í
fóstruskóla, hvað þá tekið stúdents-
próf til að öðlast þau réttindi til að
vera ,,fær um að ala upp börn'
Hvað þá kenna þeim stafina, leika
við þau, kaupa leikföng, sem nú á
tímum eru ekki Ftn eða góð nema um
þroskaleikföng sé að ræða.
Þessi „bara húsmóðir” er einskis
nýt. Hún talar aldrei af neinu viti,
hvorki við börnin sín né fólk i þjóð-
félaginu. Nei, hún er fangi innan
fjögurra veggja. Hún tekur sér aldrei
bók í hönd, hlustar aldrei á eríndi i
útvarpinu, fylgist aldrei með
nokkrum hlut, sem gerist í kringum
hana. Hefur aldrei frístundir til að
sýna sig og sjá aðra eða halda uppi
uppbyggilegum samræðum sem mark
erátakandi.
Þetta er myndin af húsmóðurinni
sem dregin er upp í dag. Af hverjum?
1 aðer mér alltaf hulin ráðgáta.
A dagvistunarstofnanir með
börnin, þar er lærð fóstra og allt eins
uppbyggilegt ogmestmáverða.
Allt er samt sem áður í stíl við það,
sem er á alvöru heimilum, dúkkur,
bílar, kubbar, kökuform. Allt sem
nöfnum tjáir að nefna. Litir,
Kjallarinn
Erna V. Ingólfsdóttir
blýantar, blöð, og krakkarnir fá
aldeilis útrás.
Heima hjá hinni forheimskuðu
húsmóður (móður) má auðvitað
ekkert sóða til. Krakkarnir fá aldrei
að hjálpa mömmu við að baka t.d.
með að hnoða deig í svo sem eina til
tvær kleinur. Þurrka kannski upp
einn disk eða teskeið til að létta
mömmu störfin og vera þátttakendur
í daglegu lífi. Þessi börn eru inni í
sér. Þau sjá ekkert líf í kringum sig.
Fara aldrei í búð til að vita hvað
mamma ætlar að hafa i matinn í
kvöld. Þvo aldrei kartöflu til að sjá
hvernig hún er í laginu. Nútíma-
mömmunni dettur aldrei í hug að
segja barninu sínu að kartöflur hafi
augu, út úr þeim komi spíra á vorin,
Kartaflan sé sett niður í mold og út
frá þessum spírum vaxi svo aðrar
litlar kartöflur og þá verði upphaf-
legastórakartaflan aðmömmu.
Nútímamömmunni dettur heldur
aldrei í hug að fá leigða garðholu
einhvers staðar, (sumar hafa meira
að segja garð fyrir utan hjá sér),Þær
taka ekki krakkana sína með og sýna
þeim hvernig gróðurinn vex, hvernig
blómin skjóta upp kollinum á vorin,
gefa þeim svo sem eina baun og setja
í pott inni til að sjá hvernig baunin
verður smám saman að stórri spíru.
Henni (mömmunni) dettur yfirleitt
bókstaflega aldrei neitt í hug af fyrr-
greindri ástæðu. Hún er nefnilega
bara húsmóðir, bara heima.
Krafan
Nóg og góð dagvistunarheimili
Með reglih
striku á nefinu
Hin dauða hönd
skipulags-
hyggjunnar
Um nokkurra ára bil í kringum
1950 gerðist það hér i Reykjavík að
mikill skortur var á byggingarlóðum.
Einkanlega var skortur á lóðum
undir lítil einbýlishús, og jafnframt
voru þær fáu lóðir sem veitt var fyrir
einbýlishús með þeim kvöðum, að á
þeim var ekkt unnt að byggja ódýr
hús. Reglurnar gerðu ráð fyrir
steinsteypuhúsum að mestu leyti og
þá helst tveggja hæða, eða með hæð
og risi samanber húsin í Smáibúða-
hverfinu.
Svo harkalega fylgdu reglustriku-
meistarar borgarinnar skipulagsá-
kvæðum, að dæmi voru um að emb-
ættismenn komu á vettvang og
söguðu niður þaksperrur sem
eitthvað voru of langar, en það mun
hafa verið gert í því skyni að nýta
betur það rými, sem myndaðist í risi.
í raun má segja, að smáhús, t.d.
timburhús eða járnklædd timb-
hús, væru bönnuð, en dæmi mun
þó um eitt bárujárnsklætt hús,
sem fékkst að reisa í Smáíbúða-
hverFmu, er líða tók á byggingu
hverFisins. Ofstjórn og reglu-
strikudýrkun réð þannig miklu og
ræður raunar enn. Framtak
einstaklinga til að byggja yfir sig og
sína með ódýrum hætti var og er enn
verulega skert.
Almenn
uppreisn
Við þessi skilyrði gerði
almenningur uppreisn. Á Reykja-
víkursvæðinu þaut upp aragrúi ólög-
legra bygginga, í Múlakamp,
Blesugróf, Selási og víðar í nágrenni
borgarinnar byggðu menn sér hús af
ýmsum stærðum og gerðum. Þeir
byggðu hluta hússins, fluttu inn og
býggðu síðar við eftir efnum og á-
stæðum, eða eftir því sem barna-
hópurinn stækkaði. Þetta voru
eiginlega landnemar í nýrri
merkingu. Þeir urðu að bjarga sér um
vatn, með því t.d. að fara ólöglega
inn á vatnsveitukerfi borgarinnar
eða grafa brunn eða byggja rotþró
fyrir skolpið, þar sem ekki var unnt
að komast inn á skolpveitu borg-
arinnar.
í Blesugrófinni nutu nokkrir
jarðhita úr mýrinni og áll var i
læknum, sem enn rennur um leifar
þess sem áður var Blesugróf.
Strákarnir náðu sér svo í lax og lax í
Elliðaánum og lífið var ákaflega
frjálst.
Rafveitan var raunsæ og lagði raf-
magn inn i ólöglegu húsin, því
auðvitað var rétt að selja rafmagnið,
úr því húsin voru komin upp. Borgin
sendi jafnvel hefil stöku sinnum til að
rennayfirgöturnar.
Þarna voru menn m.ö.o. ákaflega
frjálsir og óháðir, þetta var fólk sem
bjargaði sér og lét ekki reglustriku-
meistara kúga sig inn í stein-
steypubákn, sem þó jafnvel voru ekki
til.
í Blesugrófinni ólust upp Kristinn
Snæland, sem við þessi skilyrði varð
ákafur aðdáandi mannlegs umhverfis
með sem mestu frelsi fyrir ein-
staklinginn, og svo Reynir Hugason,