Dagblaðið - 05.01.1980, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 5. JANUAR 1980.
Atburðirnir i fran leiddu i Ijós að
Bandarikin hafa verið að éta af eigin
birgðum á undanförnum árum.
viðskiplajöfnuður við úllönd óliag-
slæður.
Af þessu öllu varð ekki dregin
önnur en sú sársaukafulla niðursiaða
að Bandaríkin hefðu rnissl förystu-
hlulverk sill. Þau hefðu missl foruslu
i framleiðni, á læknisviðinu og efna-
hagslif.íéftra yar ekki lengur jrað scm
mesla aðlögunarháefnina hafði. Of
lengi hafði verið lálið(,feka á
rciðanum. ' ‘‘ i
Arið 1979 urðu þessar slaðreynaif
allar auðsæjar. Ekkeri einslakl alvik
undirslrikaði þetla hetur en laka
bandariska sendiráðsins i Teheran
hinn 4. nóvember siðaslliðinn þar
scm auk þess voru leknir i gislingu
sexiiu Bandarikjamenn af irönskum
slúdenlum, fylgismönnum
khomeinis. Bandarikin gálu ekki
gripið lil lafarlausra hernaðarað-
gerða. Gislarnir voru ekki hafðir i
haldi i flugslöð eins og Ísraelsmenn-
irnir i Enlebbe í Uganda á sínum
lima. Þeir voru fangar i miðri slór-
borg, langl frá flugvelli og í órafjar-
lægð frá Bandarikjunum. Sovélrikin
voru þarna i hlulverki hins volduga
nágranna sem kalla mátli á til hjálpar
ef ráðamenn i iran leldu sér ógnað.
Staðreyndin var sú að Íran var
algjörlega óháð Bandarikjunum. Það
skorli ekkerl þaðan sem ekki cr hægi
að verða sér úli um annars slaðar.
Hins vcgar þurfa Bandarikin. eða i
það minnsla bandamenn þeirra i
F.vrópu, á olíu frá Iran að halda,
annars vofir yfir þeim efnahagslegl
lirun.
Alburðirnir í íran leiddu i Ijós að á
undanförnum árum hafa Bandaríkja-
menn vcrið að éla af birgðum sinum.
Innflulningur hefur um árabil verið
meiri en úlflulningur eins og áður
sagði. Fyrir innflultar vörur var greill
með dollurum sem voru i fallandi
gcngi. Rikin i OPEC, samtökum
oliuúlflulningsrikja, lél.n hins vcgar
krók koma á móli bragði og hækk-
uðu verð á oliu jalnharðan lil sam-
ræmis við fall dollarans.
Hvorki Bandaríkin né Sovétrikin
voru á árinu 1979 i þeirri slöðu að
nolfæra sér geiuleysi hins aðilans iil
cigin ábala. Önnur og smærri riki
gálu það afiur á móli og juku slyrk
sinn og sjálfsiæði. Efnahagslegur
árangur ríkja cins og Frakklands,
Veslur-Þýzkalands og Japans var
ágætur á liðnu ári. I.ikur benda lil
þess að Brelland sé að risa úr ösku-
slónni undir nýrri forustu íhalds-
llokksins. Um þaðer þóekki hægl að
fullyrða þar sem bein slefnubreyling
hefur ekki enn orðið þar í verki.
Hagvöxiur og aðrir efnahagslegir
mælikvarðar slóðu heiur i öllum
hel/lu Evrópurikjum en hjá báðum
risaveldunum.
j oðrum hlulum heimsins voru þeir
alburðir sem meslum tiðindum þóllu
sæla að frunrkvæði rikja og manna
af heimaslóðum fremur en fyrir lil-
vcrknað Bandarikjanna eða Sovét-
rikjanna. Risaveldin ráða ekki lengur
gangi mála eins og þau gerðu fyrslu
ivo áralugina að lokinni siðari heims-
slyrjöldinni. í slað þess urðu þau að
láia sér nægja að aðlaga sig
aðgerðum heimamanna i Inerjum
heimshluta að bezlu gelu.
A liðnu ári voru það Kina, Japan
og Víelnam sem höfðu forustu i mál-
efnum Asiu. Þjóðernissiefna svartra
Afrikurikja var mcginaflið þar i áll'u.
Hennar gælli einnig i vaxandi mæli i
Suður- og Mið-Ameríku.
Yfirburðir risaveldanna fóru
minnkandi á liðnu ári.
FELLUM BURT
JÁRNTJALDIÐ
11
N
Kjallarinn
milli íslands og Grænlands
Fyrir háliðir skrifarði ég héi sluila
grein i Dagblaðið um það járntjald,
sem er á niilli Íslands og (irænlands.
þóu þeir séti okkar næslu
nágrannar.
Bcnli ég á nauðsyn þcss, að við
réllum þeim i auknum mæli
hjálparhönd, i.d. i sambandi við
menmun, verkþjálfun og annað. sem
mannbælandi er. Þella verður
brýnna núna, þar sem Gra-nlendiug-
ar hal'a sjálfir fcngið heimasljórn og
láða þvi meira sinum málum.
Stórt verkefni
Þóti rætl hal'i vcrið um
(íræniand er verkefnið i raun og veru
miklu siærra. Þá á ég við hvaða af-
siöðu Islendingar æila að laka lil sins
næsla umhvcrlis, en auk (irænlands,
er þar um að ræða Færeyjar og x\o
.lan Mayen. Allar þessar cvjar eru á
næsi'u grösum við okkur. Þella
svæði hefur marga sameiginlega
hagsmuni, sem lila verður á i cinni
heild og lil laugs tima.
I þessu sambaudi má gela þeirrar
timræðu, sem l'arið hefur liam um
.lan Mayen. Þau skoðanaskipli þarf
að l'æra úl og lála þau ná einnig lil
(irænlands og Færeyja, þannig að
lilið sé á málið l'rá viðara sjónar-
liorni.
Fiskimið hal'a verið næslum einú
nállúruauðævi islands og næslu
eylanda. Fljóllega gelur komið upp
sú slaða, i.d. i sambandi við vinnslu á
oliu einhvers slaðar á þessu svæði, að
spurl verður, livorl áhællan af slikri
vinnslu verður ekki meiri lyrir alll
svæðið vegna mengunar og
luigsanlegrar eyðileggingar liskimiða
heldur en lakmarkaður hagnaður
eins aðila. Þá er betra að lilið sé á
málið í heild en cinslakir aðilar eða
eylönd pukri ekki hverl i sinu horni
án samráðs og samvinnu.
Útvarp til
Grænlands
Margl er hægi að gera lil að lélla
burl það járnijald, sem er á milli
íslands og (irænlands. Má þar nefna
hugmynd um úlvarp lil (irænlands.
Útvarpa mætti til
einu sinni í viku.
héðan, i.d. einu sinni i viku.
Auðvilað yrði slikl útvarp að lara
l'ram á mali Grænlendinga og hingað
yrði að l'á (irænlendinga lil að annasl
það.
I kjölfar úivarps lil (Iræ'nlands
kæ'ini aukinn áluigi bcggja landa lil
að auka samskipli.
Þella er aðeins nelni hér xem
dæmi og ælii þeiia verkelni ekki að
\era okkur ofvaxið.
Samstarfsnefnd
Islendingar laka þáit i margvis-
legu alþjóðlegu xamslarfi og förum
við öfi lil fjarlægra landa. Það æili
þvi að vera xjálfxagður hliilin að xér-
siök samsiarfsnefnd islands og
(Irænlands væri sell á lói. Verkel'ni
slikrar nelndar æiii lyrst og Irenist
að vera lcngiliður milli þeirra aðila i
þesstun löndum, sem gæ'lu liafi sam-
vinnu sem háðum mæ'lli að gagni
koma.
Grænlands til dæmis
Lúðvík Gizurarson
Yfirstjórn Dana
I ins og allir vila hala Danir
sijórnað málefnum (iræ'ulaiHls. Þessi
xknl niin eruekki til aðgagmýna þá
vijórn eða vefeng ja liana.
\ hinn hóginn niá beiula a það, að
Danir áliu mjög erfiit með að skilja
Ixlendinga, meðan Island \ai liluii al
Dannuirku. Það ei launai cin
áslæðan fyrir þvi, að ísland hlaul
sjállsiæ'ði. lönnig liala Danii áii
erfilt með að skilja (iræ'iilendiiiga,
þóli þar með xé ekki sagt, að ,
Islendingar eigi auð\eldara með það.
Tökumtil hendinni
Íslciulingar þur la acN laka nl
IicikI iimi í |x‘ssii clni. Samskipii
okkai ou Cira'nk'iuliniia má ukki
k'nuui vamækja. I siatS solantlaháii-
ai þai I art koma skipulaiii siail, scm
ifiiL'i þcssa náinanna nausinm
\ ináiiiihöiuliim.
I.iiövik (ii/nrarson
iKisiaréllarloyinaöiir.
Fólkið í landinu
stendur með bændum
Afkoma bænda
Það fer ekki milli mála að afkoma
bænda á siðastliðnu ári var mun
lakari en nokkur undanfarin ár. Það
á eftir að konra enn betur i Ijós þegar
kemur fram á árið 1980. Aukinn til-
koslnaður vegna harðindanna var
verulegur, minni afurðir og mikil
tekjuskerðing vegna útflulnings
búvöru. Innheimt var hjá mjólkur-
frantleiðendum og sauðfjárbændum
samtals 3.487 millj. kr. á siðasta ári
vegna vönlunar á útflutningsbótum.
Það mun ekki vera ofreiknað að
áætla að árferðið og vöntun á úl-
flutningsbótum hafi kostað bónda
með 440 ærgilda bú 2—2 1/2 millj-
ón króna á síðasta ári.
Þá eru líkur á að mjólkursamlögin
geti ekki greitt bændum það sem
þeim ber samkvæmt verðlagsgrund-
vellinum, þar sem rikissljórnin
synjaði mjólkursamlögunum um
hækkun á mjólkurverðinu vegna
aukins tilkoslnaðar, þegar síðustu
verðbreytingar voru gerðar á
búvöruverðinu 1. desember sl. Á
þessu ári mun verða ákveðinn fram-
leiðslukvóti fyrir allar bújarðir
landsins. Það verður i fyrsta sinn,
sem bændasamtökin hafa heimild til
að gripa til aðgerða til stjórnunar
framleiðslunni. Búvöruframleiðslan
mun þvi enn dragast saman, því ólrú-
legt er að bændur framleiði nokkuð
að ráði umfram þann kvóta, sem
þeim verður úthlutaður. Það gæti
verið eitthvað í kindakjöti en varla i
mjólk.
Það er varla að búast við að
bændur séu bjarlsýnir um þessi ára-
mót, en auðvilað komasl þeir yfir
aðsleðjandi erliðleika eins og áður.
Fólkið i landinu mun standa með
bændum, því það veit að land-
búnaður er einn af þeim hornsteinum
sem við byggjum tilveru okkar á.
Árið 1978 var eilt hagstæðasla ár
lyrir bændur. Heylengur var mikill,
skepnuhöld góð, uppskera garð-
ávaxta ágæl og fullt verð fékksl lyrir
svo til alla framleiðsluna. Bændur
komust þá næsl þvi að ná viðmið-
unarsléttum i meðaltekjum. Það
vantaði aðeins 7.7% upp á að þeir
hefðu söniu tekjur. Þetta er hag-
slæðasta hlutfall milli lekna bænda
og launþega siðan farið var að miða
tekjur bænda við ákveðna hópa laun-
þega.
Harðindaárið
1979
Árið I979 mun verða talið eitl
erfiðasta ár bænda þegar miðað cr
við seinni tima. Sérstaklega var
veðráttan bændum á Norður- og
Austurlandi óhagstæð. Grassprelta
var léleg víðast hvar á landinu. Talið
er að heyfengur hal'i orðið 15—20%
minni en árið I978. Grænfóður
spratt illa og á Norðurlandi var nær
algjör uppskerubrestur á kartöflum.
Talið var að uppskera kartaflna hefði
numið 6000 tonnum, en það var
aðeins40%af uppskeru ársins 1978.
Vegna kulda á siðastliðnu vori og
suniri notuðu bændur um 9% meira
af tilbúnum áburði en árið áður.
Kjallarinn
Agnar Guðnason
Einnig hafa fóðurbætiskaup bænda
verið mun meiri en í meðalárferði,
reiknað hefur verið með að á meðal-
bústærð hafi verið keyptur fóður-
bætir fyrir um I/2 milljón kr. meira
vegna tíðarfarsins.
þúsund dilkum og um 124 þúsund
fullorðnu. Mcðallallþungi dilka var
13.08 kg, sem var 1.3 kg minna en
árið 1978.
Slálrað var 29 þúsund fleiri dilkum
á síðasta ári cn árið á undan, en
dilkakjötið var 840 tonnum minna.
Mjög miklu hefur verið slátrað af
naulgripum síðustu mánuði ársins
1979, þannig að uni áramótin eru
meiri birgðir af nautgripakjöli en olt
áður. Fyrslu U mánuði ársins var
slátrað 6558 fleiri gripum en á sama
lima árið I978. Innvegið nautgripa-
kjöt var á þessu limabili 2749 tonn.
Veruleg aukning varð einnig i slátrun
svina og alifugla og mikið framboð á
eggjum. Slátrun hrossa siðastliðið
haust og nú í vetur var með allra
.mesta móti og vcrulcgir erfiðleikar
skapasl hjáýmsum sláturleyfishöfum
sökum mikillar birgðasöfnunar á þvi.
Sala afurða
Afurðir
^ Árferðið og vöntun á útflutningsbótum
kostuðu hvern bónda 2—2,5 milljónir á
síðasta ári.
í upphafi ársins var gert ráð lyrir
verulegri framleiðsluaukningu á
mjólk og kjöti. Enda varð nokkur
aukning á innveginni mjólk fyrstu 5
mánuði ársins, en sumar- og hatisl-
mánuðina varð verulegur samdrált-
ur, ef núðað var við söniu mánuði
árið I978. Siðustu þrjá mán. ársins
var innvegin mjólk hjá mjólkursam-
lögunum sunnan- og vestanlands
mun meiri en reiknað hafði verið nteð
tim mitt árið. Heildarmagn innveg-
innar mjölkur reyndisl vera unt Il7
núlljónir litra, en það var 2.7%
minna en árið áður. Slátrað var 96I
Sala á mjólkurafurðum hefur
gengið vel á árinu. V ruleg aukning
varð i sölu á rjóma, sýiðum mjólkur-
vörunt og 45% feilum ostum.
Heildarsala á nýmjólk var 45.6
milljónir litra, cn það var svipað
magn og árið áður. Sala á smjöri var
2% minni, samtals voru seld I480
lonn. Útflulningur á oslum lyrslti l I
mánuði áisins var 2362 tonn, það var
17.3% aiikning frá fvrraári.
Sala á kindakjöti var mjög góð.
Þegar miðað er \ið verðlagsárið ,
sem er frá l. september til 31. ágúsi,
þá nálgast siðasta verðlagsár að vera
melár i sölii/kindakjöts. Aukning l'rá
fyrra verðlagsári nam I6%. Flull
voru úl 4620 lonn af dilkakjöli á
siðasla ári. Gert er ráð lyrir að Uyija
úl tim 4400 tonn af framleiðslu
siðasta árs. Söluaukning i nautgripa-
kjöti fyrslu II mánuði ársins var
35%, miðað við sömu mánuði 1978.
Agnar Guðnason
hlaðafulltrúi.