Dagblaðið - 16.04.1980, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1980.
'MífflBIABW
Utgefandi: DagbLoflið hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. Eyjótfsson. Ritstjóri: Jónas Kriátjánsson.
RHstjómaifuUtrúi: Haukur Heigason. Fréttastjóri: Ómar Vatdjmarsson.
Skrif stofustjóri ritstjóman Jóhannes Reykdai.
Iþróttir Hallur Simonarson. Mannlng: Aðalstainn IngAHuon. Aðstoðarlréttastjóri: JAnas Haraldsson.
Handrit: Asgrimur PilssAn. Hönnun: Hllmar Karisson.
Blaðamenn: Anna BJamason. Adl Rúnar HalldArsson, AtB Stainarsson, Asgair TAmosson, Bragi
Sigurðsson, DAra S'tafénsdAttir, Elin AlbertsdAttir, Erita V. fngAHsdAttir, Gunnlaugur A. JAnsson,>
Öiafur Geirsson, Sigurður Svsrrisson.
IJAemyndir Ami Péll JAhsnnsson, BJamleHur BjamleHsson, Hðrður VHtlJMmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson. Safn: JAn Sævor Baldvlnsson.
SkrifstofustjAri: Ólafur EyjAHsson. Gjaldkori: Þréinn ÞorieHsson. SölustJAri: Ingvor Sveinsson. DraHing-
erstJAri: Mér E.M. HelldArsson.
Uppkastútíhött
Knut Frydenlund virðist hafa
einstæða hæfileika til að vefja
íslenzkum starfsbræðrum um fingur
sér. Þannig lék hann Benedikt Gröndal,
þáverandi utanríkisráðherra, í fyrra.
Og þannig hefur hann nú leikið Ólaf
Jóhannesson, raunar sýnu grár.
Uppkastið, sem Ólafur Jóhannesson var reiðubúinn
að skrifa undir í gær, er nokkru verra en það, sem
Benedikt Gröndal kom með frá Noregi á sínum tíma.
Það má því segja um stjórn utanríkismála íslands, að
lengi geti vont versnað.
Samkvæmt uppkastinu áttu íslendingar að viður-
kenna eða láta óátalda norska efnahagslögsögu við Jan
Mayen. í staðinn áttu íslendingar ekki að fá neitt
einasta, áþreifanlegt atriði, ekki einu sinni varanlegar
loðnuveiðar.
í uppkastinu fólst ekki viðurkenning á óskertum
200 efnahagsmílum íslands í átt til Jan Mayen! Þar var
ekki minnzt einu orði á hafsbotnsréttindi íslands við
Jan Mayen! Og loðnuveiðar íslendinga við Jan Mayen
áttu aðeins að fá að standa í eitt til fimm ár til
viðbótar!
Nú er það sérstakt rannsóknarefni, hvernig Olafur
Jóhannesson gat talið sjálfum sér trú um, að þetta
fáránlegasta uppkast allra uppkasta túlkaði sanngjarna
niðurstöðu. Hann hlýtur að hafa verið sleginn
óvenjulegri blindu.
Ekki er síður alvarlegur þáttur Hans G. Andersen í
smíði uppkastsins. Sá þáttur kom líka sérstaklega á
óvart, því að Hans hefur hingað til staðið sig vel í haf-
réttarmálum. En hér eftir verður Dagblaðið að draga í
efa, að hann sé fær um að gæta hagsmuna íslendinga
gagnvart Norðmönnum.
Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins og Alþýðubanda-
lagsins, þeir Matthías Bjarnason og Ólafur Ragnar
Grímsson, sögðu Ólafi Jóhannessyni auðvitað strax,
að þetta uppkast væri út í hött. Og þeir urðu að taka til
fótanna til að stöðva karlinn.
Ásamt Sighvati Björgvinssyni frá Alþýðuflokknum
skutu þeir á þingflokksfundum til að segja frá
ótíðindunum. Niðurstaðan var sú, að þingflokkar
Sjálfstæðisflokksins, Alþýðubandalags og Alþýðu-
flokks höfnuðu uppkastinu algerlega.
Á sama tíma voru þingmenn Framsóknarflokksins
farnir að hringja i Steingrím Hermannsson sjávarút-
vegsráðherra til að forvitnast um, hvað væri á seyði. Er
það kom í ljós, varð einnig uppreisn í Framsóknar-
flokknum.
Er Ölafur Jóhannesson stóð andspænis hótunum
mikils meirihluta alþingis um að taka þetta endemis-
uppkast umsvifalaust upp utan dagskrár á þingi, lét
hann loks undan. Segja má með sanni, að þar hafi
hurð skollið nærri hælum.
Það er hart til þess að vita, að nú sem i fyrra, skuli i
broddi utanrikismála og hafréttarmála landsins-vera
menn, sem ekki er hægt að treysta. Menn, sem koðna
niður og tapa öllum áttum, þegar þeir standa
andspænis erlendum höfðingjum.
Nú er ljósara en nokkru sinni fyrr, að baráttumenn
íslenzkra hagsmuna, bæði í stjórnarflokkunum og í
stjórnarandstöðunni, svo og fjölmiðlar, verða að halda
vöku sinni, ef unnt á að vera að hindra stórslys í
samningum um Jan Mayen.
Satt bezt að segja er skárra, að Norðmenn taki sér
efnahagslögsögu við Jan Mayen gegn mótmælum
íslendinga, heldur en að ráðamenn íslands þurfi
sjálfir að undirrita skilyrðislausa uppgjöf í Jan Mayen
deilunni. Hótanir Norðmanna eru því einskis virði.
Uppkastið í gær jafngilti skilyrðislausri uppgjöf
íslendinga gagnvart Norðmönnum.
I leiAura Dagblaðsins í gær var sii villa á cinum slað, að sagt var frá 200 milna
islcn/kri el'nahagslögsögu VH5 ,lan Maycn, cn áili að vera Tll Jan Maven, svo
scml jósi máiti veraaf framhaldinu.
Byltingin í Uberíu, landi þar sem hyldýpisgjá er milli ríkra
ogfátækra:
Ýfir ófriðaröldur
íSierraLeone
William Tolbert, forseti Líberíu
sem steypt var af stóli og myrtur af
uppreisnarmönnum á laugardaginn,
var einn auðugasti kaupsýslumaður
landsins. Fréttaskýrandi Reuter-
fréttastofunnar telur að byltinguna í
Líberíu verði að skoða í ljósi þess að
hyldýpisgjá er á milli ríkra og fá-
tækra í landinu. Þessi staðreynd
vegur þyngra en trúarbragðamis-
munur sem enn veldur sundrungu
víða í Afríkuríkjum.
Tolbert forseti var afkomandi
frjálsra amerískra þræla sem komu
til Líberíu snemma á 18. öld og stofn-
uðu elzta lýðveldi Afríku 1847. Talið
er að þrælar þessir hafi verið um
45.000 talsins. Innflytjendurnir og
afkomendur þeirra hafa drottnað yfir
1,6 milljón innfæddum landsmönn-
um sem þeir kalla „sveitafólkið”.
Whigg-flokkurinn, stjómmála-
flokkur sem þjónaði hagsmunum
minnihlutans, fór með völd í Líberíu
í meira en öld og hafði undirtökin á
öllum sviðum þjóðlífsins sem máli
skiptu. Kosningaréttur takmarkaðist
að mestu við valdastéttina en nokkr-
um dögum fyrir valdaránið var sam-
þykkt að taka upp lög um almennan
kosningarétt. Uppbygging hersins var
sömuleiðis samkvæmt hefðum ríkj-
andi valds. Innflytjendur höfðu í
hendi sér alla valdatauma og for-
ingjastöður. Innfæddir náðu sjaldan
að verða meira en óbreyttir hermenn.
Þeir sem gengu fremstir í flokki í
byltingunni voru liðþjálfar í hernum
og enginn vafi leikur á að hún nýtur
stuðnings alþýðu manna. Eitt fyrsta
verk nýju stjórnarinnar var að hækka
kaup óbreyttra hermanna í sem
svarar til minnst 108.000 ísl. króna.
Stjórnin leysti og úr fangelsum marga
félaga úr Framfaraflokki alþýðu
(PPP) sem lögleiddur var í desember
sl. og hafði á stefnuskrá að berjast
fyrir jöfnuði í samfélaginu. Flokkur-
inn var bannaður í marzmánuði eftir
að foringi hans, Gabriel Baccus
Matthews, hvatti til verkfalla gegn
stjórninni. Matthews átti að mæta
fyrir rétti á mánudaginn sakaður um
æsingar og landráð. Hann hefur nú
verið útnefndur utanríkisráðherra.
Byltingin i Líberíu og valdataka
Samúels Doe yfirliðþjálfa og manna
hans er sögð minna um margt á um-
rótið sem kom Jerry Rawlings flug-
liðsforingja til valda í Ghana i júní
1979. Rawlings afhenti völd sin sjálf-
viljugur í hendur kjörinni borgara-
legri stjórn í september. Nýja stjórnin
sneri sér þegar að því að minnka fá-
tækt og eymd sem ríkti í neðstu lög-
um þjóðfélagsins í Ghana eftir 7 ára
spillingarstjórn herforingja. Rawling
lét ennfremur aflífa 3 af fyrri valda-
mönnum landsins.
Það spurðist út í febrúar að
Rawling í Ghana væri í góðu sam-
bandi við menn í stjórnarandstöð-
unni í Liberiu. Jafnvel að hann hefði
farið í heimsókn til Liberíu og rætt
við samherja sína þar. Rawling er
William Tolbert ávarpar Bandarikjaþing þegar hann var i opinberri heimsókn i
landinu. Aftan við hann eru Nelson Rockefeller þáverandi varaforseti og Carl Al-
bert þingforseti.
Ur homreku
í homstein
Söfnun og varðveizla atvinnusögulegra skjala
á vegum Þjóðskjalasafns íslands
Þjóðskjalasafnið í
„Kastljósi"
Þann 25. janúar s.l. var i sjón-
varpsþætti („Kastljósi”) fjallað utn
ýmis vandamál Þjóðskjalasafns
fslands. Þar var meðal annars vikið
að því, að sökum húsnæðisleysis og
manneklu hefði safnið ekki getað um
langt árabil gegnt þeim lágmarks-
skyldum sinum að taka til varðveizlu
.skjöl opinberra aðila og gera þau
aðgengileg fræðimönnum og öðrum
notendum. Ennþá síður hefði það
getað safnað skipulega öðrum
skráðum heimildum um þjóðarsög-
una, eins og því ber þó einnig að gera
samkvæmt gildandi lögum um Þjóð-
skjalasafn íslands frá 17. marz 1969.
Verzlunarskjölin
á Bessastaða-
kirkjulofti
í þættinum var greint frá allmiklu
safni gamalla verzlunarskjala frá
ýmsum stöðum landsins, sem Þjóð-
skjalasafninu áskotnaðist snemma á
þessari öld fyrir frumkvæði fyrsta
forstöðumanns þess, Jóns Þorkels-
sonar. Þessum skjölum hafði upp-
haflega verið komið fyrir i Safna-
húsinu við Hverfisgötu. Árið 1954
voru þau látin víkja fyrir skjölum
opinberra stofnana og flutt upp á
kirkjuloft á Bessastöðum. Þar hafa
þau legið í aldarfjórðung við léleg
geymsluskilyrði og verið algerlega
óaðgengileg til allra afnota.
Framtak bókasafns-
fræðistúdenta
Þessi sjónvarpsþáttur virðist, góðu
heilli, hafa orðið til að vekja verulega
athygli á vandamáium Þjóðskjala-
safnsins, sem og því hve björgun og
varðveizlu sögulegra skjala er að
mörgu leyti ábótavant hér á landi.
Einkanlega hafði hann mikil áhrif á
bókasafnsfræðinema við Háskóla
íslands, en nú hefur skjalavarzla