Dagblaðið - 13.12.1980, Side 20

Sýning bókverka í Nýlistarsafninu
BÓK VERÐUR HLUTUR
Ekki veit ég hvað veldur, en undar-
lega hljótt hefur verið um sýningu þá
sem nú stendur yfir i Nýlistarsafninu
við Vatnsstíg 3b, svo áhugaverð sem
hún annars ætti aö vera fyrir bóka-
þjóðina sem á víst heima á fslandi.
Sýningin kallast Bókverk frá safn-
búðinni Other Books í Amsterdam og
þótt nafnið láti ekki mikið yfir sér þá
gru aðstandendur, einkum Ulises
Carrión sem setti sýninguna upp, í
raun að skera upp herör gegn bókinni
eins og við notum hana í dag. Bókin
er dauð, lifi bókverkið, segir
Carrión galvaskur, og máli sínu til
stuðnings teflir hann fram stórum
hópi listafólks sem lagt hefur fyrir sig
gerð bókverka. Þaö er víðs vegar að,
frægt og ófrægt, en auk þess er þarna
sérstök íslensk deild.
Bók hefur rúmtak
Hvað er svo bókverk (bookwork)?
Nákvæmar útlistanir er að finna í rit-
gerðasafni Carrións, sem einnig
spannar stimplakúnst og póstlist
(Ulises Carrión — Second thoughts,
VOID distributors, Amsterdam), en
hér skal aðeins drepið á nokkur at-
riði. Bók og texti þurfa ekki endilega
að haldast í hendur. Þótt texti þurfi
oft á bók að halda þarf bókin í sjálfri
sér ekki á texta að halda. Fyrirbærið
„bók” er bókverkamönnum fyrst og
fremst þrívíður hlutur með sitt eigið
rúmtak, blaðsíðurnar, og eigin tíma-
skírskotun, þ.e. þann tíma sem tekur
að fletta henni spjaldanna á milli.
Með þvi að einbeita sér að þeim
fruijieiginleikum bókarinnar, þeim
einu sem þeir töldu skipta máli, voru
f
Magnús Pálsson, — hefur gert nokkur merk bókverk. (DB-mynd AI)
Dieter Rot, einn af brautryðjendum
í gerð bókverka.
(DB-mynd AI)
ruddar nýjar leiðir til nýtingar
hennar, einhvers staðar mitt á milli
bókmennta og myndlista. Dæmi:
Tékkneskur listamaður, Kocmann,
býr til bók sem nefnist Capillarity.
Upphaflega var hún blaðabunki sem
Tékkinn stingur vítt og breitt með
nál. Nokkrir dropar vatnslitar eru
síðan látnir leka gegnum götin og þeir
lita frá sér eins langt og þeir komast.
Þar sem litarins gætir ekki lengur, er
bókinni lokið.
kret ljóðskáld hófu gerð verka af
þessu tagi en þeir höfðu áður gert
ýmsar tilraunir með mál og myndir í
bókum sínum. Síðan varð bókverkið
snar þáttur af starfsemi Flúxus-hreyf-
ingarinnar í lok sjötta áratugarins, en
meðlimir hennar voru margir bók-
menntalega sinnaðir, og með upp-
gangi konsept-vinnubragða á sjö-
unda áratugnum úthallandi varð
bókarformið listamönnum nota-
drjúgt, enda fylgdi konseptinu tíðum
mikil skriffinnska og skýrslugerð.
Merkilegt nokk hefur ísland komið
verulega við sögu bókverka. Einn
helsti bókverkamaður nútímans er
sjálfsagt Dieter Rot og hann hóf gerð
bóka sinna hér á landi, áriö 1957 ef
ég man rétt. Af þeim 60 bókum sem
Rot hefur gert varð u.þ.b. helmingur
til hér á landi. Góðvinur hans og guð-
faðir yngri nýlistarmanna, Magnús
Pálsson, hefur einnig gert bókverk og
lista- og handíðaskólanum og nú
liggja u.þ.b. 100 bókverk eftir is-
lenska listamenn, yngri sem eldri. Af
eldri kynslóð hafa þeir verið einna
duglegastir Kristján Guðmundsson
og Níels Hafstein, þótt einnig séu til
gullfallegar bækur af þessu tagi eftir
Magnús Tómasson og Sigurð
Guðmundsson, en svo eru miklar
hamhleypur meðal yngri manna:
Helgi Þorgils Friðjónsson, Ingólfur
Örn Arnarson, Eggert Pétursson og
Magnús Guðlaugsson.
Á sýningunni í NýliStarsafninu má
sjá bókverk eftir alla þessa menn,
auk þess um 90 verk eftir erlenda
bókagerðarmenn, þ.á m. Jim Dine,
Maurizio Nannucci, Edward Ruscha,
Endre Tót o.fl. Hins vegar er langt
frá því að sýningin sé aðlaðandi útlits
og meðal bóka þeirra sem þarna eru
til sýnis eftir íslenska listamenn eru
bæklingar sem strangt til tekið eiga
Steinvölum
kastaö í vatn
Svo mætti nefna bók Kristjáns
Guðmundssonar, Circles. Steinvöl-
um er kastað í vatn og gárur vatnsins
ljósmyndaðar í hvert sinn sem völ-
urnar sökkva. Steinarnir verða æ
þyngri og gárurnar meiri en síðan er
ljósmyndunum þannig komið fyrir í
bókinni að hver blaðsíða hennar
vegur jafnt og steinn sá sem myndar
gárur þær sem sjá má á ljósmynd
sömu siðu. Þannig verður frumhug-
mynd bókarinnar, aðdragandi og
endanleg útkoma eitt, og að sá mögu-
leiki skuli vera fyrir hendi í bókagerð
ætti að sjálfsögðu að heilla hvern
þann sem bókum anri. En ný viðhorf
þurfa ekki endilega að gera eldri við-
horf úrelt, eins og Carrión virðist
álíta. Ritað mál verður ekki úrelt i
bráð og áfram munu menn koma þvi
fyrir í bókum. Hins vegar sé ég ekki
hvers vegna bókverk ættu ekki að
getra þróast samhliða hinni „venju-
legu” bók.
íslensk bókverkahefö
Eins og Carrión gerir grein fyrir i
sýningarskrá eiga bókverk sér ekki
langa sögu, u.þ.b. 20—25 ár. Líkast
til var það í Suður-Ameríku sem kon-
Sýnishorn nokkurra bókverka eftir islenska myndlistarmenn. (DB-mynd Þorri)
tók m.a. þátt i Dokumenta-sýning-
unni í Kassel fyrir tveim árum og
sýndi þáslík verk.
Yngri menn
duglegir
Fyrir fimm árum eða svo var síðan
farið aö íhuga gerð bókverka í Mynd-
ekkert skylt við bókverk. Hér á ég við
sýningarskrár og verk sem nálgast
það að vera hreinir „objektar”, t.d.
dekk Magnúsar Pálssonar og
„pornó” Níelsar Hafstein. Samt sem
áður ættu sem flestir bókaáhugmenn
að kynna sér það sem þarna er að ger-
ast. Þetta er það sem koma skal.
Tvær vegalengdir
Samhjátp auglýsir:
Nýja
Samhjálparplatan
fæst / afgreiðslu
Samhjálpar
Hverfisgötu 42.
Opið kl. 13-18.
Sendum / póstkröfu um allt
land. Simar 11000 - 66148.
SANDGERÐI
Umboðsmann vantar strax í
Sandgerði.
Uppl. í síma 92-7696 eða 91-
22078.
BIAÐW
LAMPA-
og skermamarkaöur
5 0AOA AFSLÁTTUR
--dCU/O TIL21. DESEMBER
HEIMAEY fflaT"
Myndlist
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON

i
ASGEIRSSYNI
SÍMI 35200