Dagblaðið - 18.12.1980, Blaðsíða 26

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1980.
26
I
Menning
Menning
Menning
Menning

morðingjann og fortíð hans sem tæpt
er á í tilvitnuninni hér á undan. Hvers
vegna verður fyrrum rólyndur fjöl-
skyldumaður morðingi einn góðan
veðurdag?
Ég hefði gjarnan viljað kynnast
morðingja Palmgrens betur. í
staðinn fáum við að kynnast sænsk-
um löggum þeim mun betur. Mikið er
lagt upp úr því að segja okkur að þær
séu þó nokkuð mannlegar: Sænskar
löggur fá magasár eins og við hin,
þær lenda í hjónaskilnaðarstandi,
framhjáhaldi, rífast við makann, fá
sér í glas og halda partí. Meira að
segja ganga löggukonur og löggu-
karlar í eina sæng saman og gera hitt
(ojbara).
Pólís, pólís . . . er liklega í minna
lagi spennandi af sakamálasögu að
vera. Atburðarásin er hæg en það er
auðvitað smekksatriði hvort lesandi
lætur það fara í pirrurnar á sér eða
ekki. Ég kunni vel við „tempóið” í
sögunni. Eftir lesturinn voru margar
persónurnar að mörgu leyti eftir-
minnilegri en söguþráðurinn sjálfur
og einstök atvik. Þessir sænsku
höfundar eru skrambi lagnir við að
búa til eftirminnilegt fólk úr orðum.
Og ágæt þýðing Ólafs Jónssonar á
sögunni skemmir ekki fyrir melting-
Bók
menntir
Af sænskum löggum
Enn ein bók um Martin Beck
Maj Sjöwall & Par Wahlöö:
PóUs, póUs, skáldsaga um gl«p
Pýöandi: ólafur Jónsson
Útgefandl: Mál og menning
222 blaðaHkir
Mál og menning afsakaði það baki
brotnu hér um árið þegar þetta stolt
bókmenntasósíalista af eldri kynslóð-
inni fór út á þá braut að gefa út saka-
málasögur. Um það bil er fyrsta
bókin eftir sænsku höfundana Maj
Sjöwall og Per Wahlöö kom út í
íslenskri þýðingu fór Þjóðviljinn á
stúfana og birti breiðsíðuviðtal við
einhvern stjóra hjá Máli og menningu
(mig minnir það hafi verið annað-
hvort Þröstur Ólafsson eða Þorleifur
Haukson). Ég man ekki betur en
maður mælti eindregið með útgáf-
unni af því sænsku reyfararnir væru
gagnrýnir á þjóðfélagið — gott ef
ekki framsækin bókmenntaverk.
Hvað um það, útgáfan fór af stað og
fyrst kom Moröið á ferjunni, þá
Maðurinn sem hvarf, Maðurinn á'
svölunum, Löggan sem hló og Bruna-
bíllinn sem týndist. Núna er komin
sjötta bókin eftir Svíana af alls tíu:
Pólis, pólfs. . . . skáldsagaumglæp.
Ég verð að játa á mig að hafa ekki
fyrr lesið bækur eftir Sjöwall og
Wahlöö. Skortir því samanburð við
önnur ritverk höfundanna. Hins
vegar rámar mig í að hafa séð kvik-
mynd eftir sögu sömu höfunda í
Austurbæjarbíói fyrir fáum árum. Sú
mynd þótti ágætlega gerð og spenn-
andi vel.
Skýtur mann
í hausinn
Sagan hefst á því að maður nokkur
röltir inn á veitingahús af dýrari gerð-
inni í Málmey, dregur upp skamm-
byssu og skýtur mann í hausinn.
Fórnarlambið, kapitalistinn Viktor
Palmgren, deyr skömmu siðar í
sjúkrahúsi en morðinginn sleppur út
um glugga á veitingahúsinú án þess
að nokkur viðstaddur beri kennsl á
hann.
Þannig fá Martin Beck og félagar
hans i rannsóknarlögreglunni í
Stokkhólmi verkefni í hendurnar að
leysa: Hver kálaði Palmgren?
Fortíð stóreignamannsins og um-
svif hans á fjármálasviðinu koma við
sögu við rannsóknina. Málið teygir
fljótlega angana til Kaupmanna-
hafnar og þaðan til Stokkhólms. Og
auðvitað er sá seki gómaður áður en
yfir lýkur. Við yfirheyrslur segir hann
um ástæður verknaðarins:
„Þegar allt var komið í kring, at-
Úr kvikmyndinni Hjartarbaninn.
BANVÆNN
Hjartarbaninn á bók
E.M. Corder:
Hjartarbaninn.
The Deer Huntor.
Pýöandi: Eríingur Sigurösson.
Útgefandi: Bókaútgófan ögur, Akureyrí.
158 blaösíöur.
Kvikmyndin Hjartarbaninn var
þaulsetin í sýningarsölum Regn-
bogans á sínum tíma. Gekk þar
viku eftir viku fyrir fullu húsi áhorf-
enda. Kvikmyndin þótti tæknilega á-
gætlega gerð og leikarar skiluðu hlut-
verkum sínum þokkalega vel.
Hugmyndafræði myndarinnar er
hins vegar vond: Réttlæting á striðs-
brölti Bandaríkjanna í Asiu, fyrst og
fremst í Víetnam og bullandi
kynþáttafordómar. Góðu strákarnir
þurftu að fara í krossferð fyrir föður-
landið, sumir beint úr brúðar-
sænginni, í fjarlægt land, til að drepa
gula villimenn. Sumir komu heim
heilir, aðrir lemstraðir, enn aðrir í
likkistum. Og Hjartarbanamyndinni
lauk á erfidrykkju að lokinni jarðar-
för eins krossfarans þar sem vina-
hjörðin drakk bjór á barnum og söng
grátklökk: „Guð blessi Amer-
íku . . .!”
Samnefnd bók, Hjartarbaninn, er
nýkomin út í íslenzkri þýðingu. Texti
hennar er nákvæm endursögn á efnis-
þræði kvikmyndarinnar, svo ná-
kvæm að mér flýgur helzt í hug að
kvikmyndin hafi orðið til á undan
bókinni en ekki öfugt eins og algeng-
ast er í þeim bransa. Bókin getur
vafalaust hjálpað þeim, sem vilja
rifja upp kvikmyndina, en ég gæti
trúað að þeim, sem ekki sáu myndina
þætti viða farið fullfljótt og yfir-
borðslega yfir sögu til að fá botn í
efnisþráðinn á köflum. Bókin er sem
sagt ekki ýkja merkilegt ritverk, burt
séð frá hugmyndafræðinni, sem er
mér jafnmikið á móti skapi og í kvik-
myndinni.
Olafur Jónsson — þýðir Pólis, pólís.
vinnumissir, húsnæðismissir og loks
skilnaður við konu og börn, og hann
sat einn síns liðs í Málmey og íhugaði
hvar komið væri, þá rann það æ
ljósar upp fyrir honum hver var
undirrót allrar hans ógæfu. Það var
Viktor Palmgren, arðræninginn sem
makaði krókinn á kostnað annarra,
auðmaðurinn sem aldrei skeytt hót
um starfsfólk sitt né leiguliða.”
(215).
Aö búa til glæpamenn
Mér skilst að Sjöwall og Wahlöö
skrifi ekki reyfara reyfaranna vegna
heldur vilji meðal annars nota saka-
málasöguformið til að bregða birtu á
það hvernig blessað samfélagið okkar
býr til glæpamenn. Tækifærið gefst í
þessari sögu en er ekki notað. Ég
hefði viljað vita miklu meira um
interRent
car rental
Bílaleiga Akureyrar
Akureyri: Tryggvabr. 14 - S. 21715, 23515
Reykjavík: Skeifan 9 - S 31615, 86915
Mesta úrvalið, besta þjónustan
Við útvegum yður afslátt
á bílaleigubílum erlendis
TUboðs-
verð á kinda-
bjúgum
KJÚTBÚÐ
SUÐURVERS
STiGAHLÍÐ - SÍMI35645

Steinn Steinarr, séður með augum Halldórs Péturs-
SOnar- (Úr bókinni Myndlr
Halldórs Péturssoonar)
KVOLDVISA
áL*' iKriÍ^íáltíat^SSÍfíSl^ti.
Tónlist
Kvöldvisa, hljómplata maö lögum Torfa Ólafssonar við
Ijóð Steins Steinarrs.
Útgefandi, Torfi ólafsson.
Á ekki við
allra hörpu
„Andi hans var eins og lúmskt eðalvín í
hankabrotnum kaffibolla.” — Svo mæltist
örlygi Sigurðssyni um öreigaskáldið mikla.
Unglingum eftirstríðsáranna veitist erfitt að
skilja allar þær hatrömmu deilur, sem um
skáldskap Steins spruttu, en enn erfiðara á ég
með að skilja fælni tónskálda við ljóð hans.
Varla hafa þau öll jafnhaldbærar skýringar
og Sigfús Halldórsson, en hann segir svo í
bók sinni: „Ég met ljóð Steins mikils — en
ég hef ekki gert lag nema við eitt þeirra. Þau
skírskotuðu ekki til mín sem efniviður í lög,
þau áttu ekki við mína hörpu.” Það hefur
því fallið fremur í hlut þeirra, sem nefna sig
„alþýðutónskáld” að syngja ljóð Steins.
Kannski eru þau ekki eins varfærin við slátt
sinnar hörpu.
Torfi Ólafsson hefur samið tíu lög við
ljóð Steins. Á hljómplötu sem þessari getur
verið erfitt að greina hvað er lagsmíðin og
hvað hin svokallaða útsetning. En aðferðin
gildir einu, endanleg útkoma er það sem kall-
að er lagið á plötunni. Lögin eru einföld og
mörg þeirra þokkaleg. Meðferð strákanna í
Mezzoforte verður síst til að spilla fyrir. —
Útsetjarar á lögunum eru skráðir Eyþór
Gunnarsson og Friðrik Karlsson og svo eru
sérstakir raddsetjarar tilgreindir í sumum
laganna,-
Barnsleg einfeldni
Söngvarar eru Eiríkur Hauksson, Ingi-
björg Ingadóttir, Jóhann Helgason, Jóhann
G. Jóhannsson og Sigurður K. Sigurðsson.
Af söngvaraliðinu finnst mér Sigurður bera
af. Það er einhver heillandi barnsleg
einfeldni í þróttmikilli rödd hans, sem gerir
hann frábrugðinn öðrum dægursöngvurum.
Aðeins í þeim lögum.sem hann syngur fer
ekki eins fyrir mér og við hiustun afgangsins
af plötunni — að smám saman renni lögin út
í hljómgerva móðu, sem snilldarljóð Steins
stígi upp úr.
Fráfælendi umbúðir
En platan er vel útgáfunnar virði og þessi
frumraun Torfa hreint ekki svo galin.
Upptakan er vel unnin og skurður og pressun
hafa tekist bærilega. Vonandi láta menn með
eindæmum bjálfalega skreytingu á framhlið
plötumslags ekki fæla sig frá að kynna sér
innihaldið, sem er af töluvert annarri
hlaupvídd, með mun skarpari hleðslu.