Dagblaðið - 29.06.1981, Side 18

26
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 29. JÚNÍ 1981.
£
Menning
Menning
Menning
Menning

f——
Um helgi kemur Morgunblaðiö út í
tvennu lagi, 80 bls. að stærð, allt upp
undir helmingur efnisins auglýsingar.
Þetta blað er samkvæmt fjölmiðla-
könnun Hagvangs lesið af ríflega
70% landsmanna. Énn fleiri lesa þó
Morgunblaðið í Reykjavík og grennd
— yfir 80% af íbúum höfuðborgar-
svæðisins sýkna daga sem helga.
Þetta er augljóslega allt annað úthald
og afkoma en hjá öðrum blöðum.
Enda er staða Morgunblaðsins á
íslenska blaðamarkaðnum áreiðan-
lega einsdæmi á meðal siðaðra þjóða.
Mettaður markaður?
Prentaö upplag Morgunblaðsins-
hefur undanfarin ár verið talið 42—
43.000 eintök að meðaltali, þótt að
sönnu liggi engin formleg staðfesting
fyrir á þeirri tölu. Nýting upplagsins
er að sögn mjög góð, enda er allur
þorri þess seldur í áskriftum. Það má
því ætla að blaðið berist daglega inn
á 30—40.000 heimili í landinu.
Hvernig á að margfalda þá tölu —
með 2,3 eða 4 til að nálgast rétta les-
endatölu blaðsins? Hvernig sem það
dæmi er reiknað hygg ég að það komi
um síðir heim við niðurstöðu Hag-
vangs, að Morgunblaðið sé daglega
lesið af allt að því tveimur þriðju-
hlutum landsmanna á aldrinum 16—
67 ára, og fleiri þó í Reykjavík og
grennd. Ætli þeir sem yngri eru og
eldri, en bera við að líta í blöð, lesi
ekki líka Moggann í eitthvað svip-
uðum mæli?
Það má þá lika ætla að upplag
blaðsins sé í hámarki, markaður þess-
mettaður, þegar svona er komið. Og
þó. Skyldi kannski Morgunblaðið,
með daglegri dreifingu út um allt
land, geta aukið upplag sitt á lands-
vísu til jafns við það sem er í Reykja-
vík. Viðgangur síðdegisblaðanna,
eftir tilkomu Dagblaðsins, starfar
sumpart af því að þau hafa fært kvíar
sínar út fyrir höfuðborgarsvæðið og
náð verulegri dreifingu út um allt
land.
Af öllu þess má ennfremur ráða
hve föstum fótum Morgunblaðið
I stendur á markaði sínum, hagur þess
Aukatekjur
Vinnið ykkur inn alll m) 1000,- kr. uuka á viku .
mcð léttri hcimu- Jrístunduvinnu. Bickliny k
mc<) u.þ.b. 100 ábcndinyum um auðvcldan
hcimilisidnaó, vióskipti, umboósvcrzlun cóu
póstvcrzlun scndum vió ykkur gegn kr. 50,00,
fjaldi. 8 dapa frcstur til aó cndurscnda bœkl- •
injiinn oy fá fjaldió cnduryrcitt.
An buróarfjalds f’Cf'n fyrirframprcióslu, cn,
buróarfjald yrcióist cf scnt cr I póstkröfu til
ykkar.
Handelslageret
Allegade 9,
8700 Horscns — Danmark.
MÁTTUR H/F
Sími 22590
Sló í gegn!!!!!
öldungis óhultur fyrir samkeppni
annarra blaða. Það er deginum
ljósara hve hagur síðdegisblaðanna,
sem næst því komast að þrífast ásamt
Morgunblaðinu á markaðnum, er
allur miklu valtari. Upplag þeirra er
auðvitað minna og nýtist auk þess
verr þar sem þau eiga minni styrk í
áskriftum, meira undir lausasölu
komið með öllum þeim sveiflugangi
sem þar getur orðið, auglýsingar
þeirra án efa hlutfallslega mun minni
en í Morgunblaðinu.
Landamæri
lífs og dauða
Um þessa hluti, magn og hlutfall
auglýsinga eða annars blaðaefnis, af-
not lesenda af öllu þessu prentmáli,
liggur að vísu engin vitneskja á lausu
í fjölmiðlakönnunum. Rétt til að gá
hvernig auglýsingum væri háttað á
líðandi stund fletti ég blöðunum um
fyrri helgi. Lauslega talið virtust mér
auglýsingar 40—45% af öllu efni
Morgunblaðsins á sunnudegi, 35—
40% af efni Dagblaðsins, 30—35%
af Vísi á mánudegi, sem trúlega eru
þeirra bestu auglýsingadagar. í Tím-
anum á laugardegi ásamt hinum nýja
Helgar-Tíma var auglýsingahlutfall
aðeins 15—20%, 20—25% í Sunnu-
dagsblaði Þjóðviljans, en í Helgar-
blaði Vísis tæplega 40%. í Helgar-
póstinum var auglýsingahlutfallið um
20%.
Vera má að fánýtt sé að grafa um
það heilann hvort Morgunblaðið sé
gott blað eða vont — hvort heldur
reynt er að meta það sem „heimilis-
blað” gervallra landsmanna eða
„borgaralegt málgagn”si'i í lagi.Það
er bara svona. Saman við hvað á að
bera blaðið svo mark sé að, heims-
blöð á alþjóðavisu eða nálægari nor-
ræn borgarablöð, gömul og gróin?
Auðvitað verður að virða til verksins
sérstöðu blaðsins á markaðnum. Og
heilmiklir yfirburðir felast auðvitað í
einni saman stærð þess og fyrirferð,
auglýsingum og útbreiðslu. Saman-
burður eins og ýjað var að gefur samt
til kynna hvort blaðið ræki það hlut-
verk, standist kröfur um efnisval,
efnisvöndun, fjölbreytni efnisins, allt
greindarstig blaðsins í stystu máli
sagt, sem með sanngirni má gera til
þess. Kannski Morgunblaðið sé eins
og veðrið, eitt af því sem landsmönn-
um og lesendum þess er gert að lifa
við í blíðu og stríðu. En er það samt
alveg áreiðanlegt að við dyggir og
tryggir lesendur þess eigum ekki
skiliðbetrablað?
Að sögn Frjálsrar verslunar I vetur
um afkomu blaðanna gengu þau öll
með tapi árið sem leið nema Dag-
blaðið og svo auðvitað Morgun-
blaðið. Afkpma Helgarpóstsins var
að sögn alveg sæmileg, en samkvæmt
fjölmiðlakönnun Hagvangs nær
blaðið vikulega til rúmlega þriðjungs,
36,5%, landsmanna. Eftir því ætti
upplag Helgarpóstsins ekki að vera
minna en meðalupplag Visis. Og
hann er að vísu þriðjungi dýrari en
önnur blöð.
Trimmað f söfnuði
Helgarfárið í blaðamennsku og
blaðaútgáfu, öll hin sérhæfðu helgar-
blöð í seinni tíð eru sjálfsagt sprottin
af markaðs-ástæðum þeirra allra í
senn, örþrifa tilraun að ginna til sín
lesendur hvert frá öðru og halda um
leið þeim gömlu, góðu við efnið.
Þjóðviljinn varð víst fyrstur til að
hasla sér þennan völl, og var þá
raunar veruleg nýjung að blaðinu.
Víst hefur það sérstöðu á meðal
helgarblaðanna enn í dag. En það
kann að vera vandi að viðhalda
henni, hafa hæfilega fjölbreytni á
efninu og halda þó þeim stíl og stefnu
sem blaðið kýs. Ættfræðiþáttur,
sunnudagsgreinar Árna Bergmanns,
vikulegur Flosi standa auðvitað dável
fyrir sínu, og pólitískar greinar
flokksmanna og þingmanna kannski
líka í sinn lesendahóp. En ósköp
fannst mér dauflegt á dögunum að
lesa um Keflavíkurgöngu, komma-
trimm og fyrirhugaða sólskinsferð
flokksmanna í Þórsmörk — og hef
þó einlægasamúð með málstað göngu-
manna og gaman sjálfur af útiveru og
gönguferðum. Þarf ekki að ganga í
flokk til að fara í Þórsmörk. 1 Þjóð-
viljanum er alltaf ósköp grunnt á ein-
hvers lags safnaðarhyggju, og fara þá
blaðamenn og greinahöfundar að
tala íbyggilega um „blaðið sitt” hver
við annan. Það er eins og öðrum
komi það ósköp lítið við.
Eftir sem áður verður helgarblað
að sinna flokkslegri og pólitískri
skyldu — af því stafar sá afkára-
skapur í Þjóðviljanum (og Alþýðu-
blaðinu) að þar eru jafnan tveir
leiðarar á laugardegi. Rödd blaðsins
má fyrir enga muni falla niður úr
samkór leiðarans í útvarpinu á
sunnudagsmorgni. Og af leiðaralestr-
inum helgast auðvitað hvað unnt er
að segja og skrifa í leiðaragrein. Ekki
einu sinni Dagblaðið hefur treyst sér
til að hrófla við sjálfu hinu hefð-
gróna leiðaraformi.
Önnur helgarblöð eiga það sam-
merkt með Þjóðviljanum að pólitísk
kjölfestaverður að vera. í Helgar-
Tímanum sópast ungir menn um á
bæði borð, og veitir ekki af, en innan
um allt það létta lesmál sem þeir gefa
af sér stendur hefðbundinn leiðari
um byggðastefnu og sunnudagshug-
leiðing um hugsjónir framsóknar-
manna. Blakta þar eins og dálítið
slitnir tóbaksklútar á snúru milli
stæltra stólpa hinnar nýju popp-
blaðamennsku. Pólitiska ritstjórnin á
Vísi er kannski ögn meira í stíl við
efni blaðsins að öðru leyti. En líka
þar var allt í sínum föstu skorðum
um fyrri helgi: hefðbundið „komma-
trimm” ihaldsmanna í pólitík og
blaðamennsku útbreitt á heilli opnu.
Líklega er allt hitt efnið í helgar-
blöðunum einkum til þess ætlað að
ginna hrekklausan lesanda til að
meðtaka líka þessa ósköp. Enga
laðar pólitík þeirra af sjálfsdáðum að
blöðunum.
Tvisvar feginn
Hin nýju og nýlegu helgarblöð eiga
það sem sé sammerkt með hversdags-
blöðunum, þegar farið er að lesa þau,
hvað þau eru alveg einkennilega lík
sín á milli. Þetta er kannski ekkert
skrýtið ef gáð er að mannskapnum
sem fyrir nýmælum stendur á
blöðunum. Ekki bara ritstjórn
Helgarpóstsins heldur líka Helgar-
Tímans nýja óx upp, ef svo má segja,
liðkaði sig til hinna stóru átaka í
blaðamennsku á Helgarblaði Vísis.
Það er ekki nóg með að leiðara-
greinar og sunnudagshugvekjur
þeirra séu líkar og skyldar, en svart-
höfði og staksteinn hvíla lúin bein á
helgum degi. Einatt er eins og annað
efni sé líka samið við sama leist, stór-
eflis viðtöl við „kunna menn”, all-
ténd af öðrum viðtölum, og styttings-
legri viðtalsgreinar við „fólk í frétt-
unum”, popp-síðurnar, matarupp-
skriftirnar og „fyndnu síðurnar” í
Helgarpóstinum, Þjóðviljanum og
nú síðast í Vísi. Líkast til eru stóru
viðtölin stássið í blöðunum öllum og
snúast oftar um persónulýsingu en
neitt eiginlegt umtalsefni. Aðalmálið
virðist stundum vera að birta sem
flestar myndir af viðmælanda hverju
sinni: nýr Helgarpóstur kemst upp í
tuttugu myndir af einni konu í hinu
fasta opnuviðtali blaðsins.
Allt í lagi með þetta. En af því
hvað helgarblöðin eru lík og skyld og
eiginlega eins leiðir líka að því virðast
beinlínis líkamleg takmörk sett hvað
unnt er að lesa mikið af þeim. Ég segi
fyrir mig að feginn gríp ég helgarblað
á förnum vegi, og á þá oftast völina
um Helgarpóstinn, Helgar-Vísi,
Helgar-Tímann. Allt í lagi að lesa
eitthvert þeirra. En verði þau fleiri er
það segin saga að brátt slær svima
yfir höfuð, klígju fyrir brjóst, setur
að manni óviðráðanlega geispa. Ef
fleiri lesendum er svona farið eru því
augljósleg takmörk sett hvað
blaðamarkaður getur vaxið um helgi.
Fyrr en varir verða allir sofnaðir.
Ráð er til við þessu: bara fækka
hinum virku útgáfudögum. Það gerði
Þjóðviljinn, felldi niður reglulegt
laugardagsblað og gefur í staðinn út
Sunnudagsblað á laugardegi. Með
þessu móti má spara fé I prentun og
dreifingu og minnka blað þótt það
sýnist stækka. Sami kostur blasir
raunar við Tímanum, ef auglýsingar
aukast ekki brátt í blaðinu, að sam-
eina laugardagsblað og helgarblað í
einni útgáfu. Bágt að sjá fjárhags-
grundvöll útgáfunnar eins og henni er
nú háttað.
Burt f rá
pabba og mömmu
Helgarpósturinn kemur á föstu-
degi, 32 bls., Þjóðviljinn er 32 bls. á
laugardegi, Helgar-Vísir 36bls„ Tím-
inn er tvískiptur, 48 bls. eins og er. Er
nokkuð magiskt við þessar tölur? Á
sunnudaginn sjálfan stendur Moggi
aleinn uppi með allar auglýsingarnar.
Það er eins og hann verði ævinlega
ofan á hvernig sem annað veltist. En
hitt væri ekki minni nýjung en hvað
annað ef auðið væri að gefa blað út
daglega, alla sjö daga vikunnar, hér
eins og annarstaðar. Og þyrfti ekki
að vera öldungis eins og hin blöðin.
Hvort blað stækkar við helgarút-
gáfu er vel að merkja ekki bara undir
blaðsíðutali komið. Endanlega er það
efni þess sem máli skiptir, hversu frá-
breytt það reynist hinu virka og
hversdagslega málgagni. Tilbreytni,
fjölbreytni efnisins á væntanlega að
laða lesendur, nýja og gamla, að
helgarblaði og halda þeim við efnið
ef þeir byrja að lesa. Að öllu þessu
leyti er líklega Helgarpósturinn fróð-
legra blað en helgarútgáfa flokks-
blaða. Það er nú einsamalt vikublað
á_ markaði þar sem áður hafa tíðkast
bæði pólitisk vikublöð, eins og Frjáls
þjóð, og svo slúðurblöðin, Mánu-
dagsblaðið og Vikutíðindi og hvað
þau hétu. Og hefur að sjálfs sín sögn
og annarra fengið hljómgrunn á við
önnur markaðshæf blöð.
Helgarpósturinn óx af síðustu
leifum Alþýðublaðsins. En hætt er
við að hann hafi ekki reynst flokk né
blaði neinn „vitaðsgjafi”, hafi ein-
hver átt þess von — nú er helst að sjá
að hvorugt blaðið viljið við annað
kannast. Sú var tíðin að áhugamenn
um Alþýðubl^ðið bollalögðu i sinn
hóp hvort ekki væri skynugt að
leggja blaðið niður í sinni þáverandi
mynd, gera það í staðinn að viku-
blaði sem með einhverju móti gæti
staðist á markaði. Auðvitað var þetta
aldrei raunhæf hugmynd, því réð lög-
mál flokkshyggjunnar, lífsnauðsyn
flokksmanna, nýkrata eins og forn-
krata, að hafa sitt eigið blað og eigin
daglegan leiðara. Og svo mikið er víst
að slíkt pólitískt vikublað, í nýjum
stíl eða gömlum, átti Helgarpóstur-
inn aldrei að verða. En hvað er hann
þá? Það er ekki nóg að losna við póli-
tíska líkið úr lestinni, eitthvað hlýtur
að koma í staðinn.
Oft sýnist líka Helgarpósturinn,
enn sem komið er, dálítið eins og
barn sem villst hefur á burt frá for-
eldrum sínum, veit ekki glöggt hvað
hann vill — nema hitt að heim til
pabba og mömmu vill hann aldeilis
ekki aftur. Og það má vera að þar
birtist hin nýja helgarblaðamennska í
sinni skýrustu mynd, með kostum
sínum og göllum. Stundum er í
Helgarpóstinum talað um „lögmál
blaðamennsku” sem þar ráði ríkjum.
Er lögmál hinnar nýju blaðamennsku
eingöngu reglan um minnstu fyrir-
stöðu, sem reyndar er arftekin frá
flokksblöðunum, að auðveldast sé að
segja sem fæst í sem flestum orðum?
Markmið þess að gefa út blað — bara
það aðgefaútblað.
Þá verður að vísu fróðlegt að sjá
hvort blaðið stenst til framtíðar, eins-
amalt, búið að afneita uppruna sin-
um, án verulegra auglýsinga, blað til
þess eins að lesa það. Hvað sem
stendur i þvi. Og í vaxandi sam-
keppni við helgarútgáfu hinna blað-
anna á hinum sama málæðismarkaði.
Þá kann að reyna á það hvort
blaðið hefur að endingu eitthvað að
segja sjálft, fær um síðir málið. Ein-
hvern veginn finnst mér að það sé enn
ekki orðið.
Fjöl
miðlun
ÓLAF'JR
JÓNSSO