Dagblaðið - 13.07.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 13. JÚLÍ 1981.
13
N
Skipulag og f ramkvæmd f ræðslumála—2. grein
„ÞAR STARFAR ENG-
INN SKÓLAMAÐUR”
Almenn er sú skoðun að fjármála-
ráðuneytið virki i reynd sem yfirráðu-
neyti eða a.m.k. sem hemill á umsvif
annarra ráðuneyta. Að vissu marki
verður hið siðarnefnda að vera vegna
undirbúnings fjárlaga ár hvert, enda
hefur þetta ráðuneyti þanist út. Ekki
finnst öllum að saman fari vöxtur og
virkni.
Ætla mætti að nokkur togstreita
rikti milli ráðuneyta, enda telur fólk.
sem litil eða engin samskipti hefur við
menntamálaráðuneytið að starfs-
menn þess vinni einkum að mark-
vissri eflingu fræðslumála. Eðlilegt
og æskilegt væri það. Skólakerfið
þarf að vera í sífelldri endurskoðun.
Oft þarf að skipta um námsefni:
bæta nýju við vegna breyttra samfé-
lagshátta — og grisja eða fella brott
annað sem af sömu sökum hefur
orðið gildisrýrara eða jafnvel glatað
fyrra mikilvægi. Vart þarf að rök-
styðja nauðsyn þess að sérhæfðir
menn vinni slík verk, en á framhalds-
skólastigi hefur því lítt verið sinnt.
Úrelt skipulag á þar talsverða sök.
Málefni skólastigsins eru ekki sam-
þætt í einni framhaldsskóladeild
heldur deilast á a.m.k. þrjár i
menntamálaráðuneytinu, auk þess á
önnur ráðuneyti og stofnanir. í
fyrstu grein minni var vikið að skipu-
lagsannmörkum háskóla- og alþjóða-
deildar og ver'k- og tæknimenntunar-
deildar, — en nú skal vikið að hinni
þriðju sem nefnist fjármála- og áætl-
anadeild.
Er ég hóf störf sem skólameistari
fyrir fimm árum vakti tilvera hennar
undrun mína. Mér fannst hún óþörf,
en mætti þó starfa sem aðstoðaraðili
deilda sem raunverulega fjölluðu um
mennta- og fræðslumál. En hún virt-
ist — og virðist — valdameiri en hin-
ar og starfslið fjölmennara. Mér var
tjáð að eitt mikilvægasta verkefni
fjármála- og áædanadeildar væri að
yfirfara fjárlagatillögur skólastofn-
ana, samræma, lagfæra, og leggja
þær síðan leiðréttar fyrir fjárlaga- og
hagsýsludeild fjármálaráðuneytis. Sú
stofnun skilaði síðan tillögum til fjár-
iveitinganefndar alþingis.
Reynsluleysi
Tilhögun þessi er flókin, en þyrfti
ekki að vera afleit ef fulltrúar
menntamálaráðuneytis væru menn
sem kvaddir hefðu verið til vinnu þar
eftir drjúgiangt og farsælt starf í
skólakerfínu. Góður árangur ætti að
nást ef menn búnir sllkri þekkingu
og yfirsýn athuguðu tillögur stofn-
ana, legðu rökstutt álit fyrir fulltrúa
fjárlaga- og hagsýslustofnunar og
þessir menn mótuðu sameiginlega til-
lögur og skiluðu tii fjárveitinga-
nefndar alþingis.
En reyndin er ekki þessi heldur
hefur til skamms tíma verið sem nú
skal lýst:
Tillögur skólastofnana sem víðast
hvar munu samviskusamlega unnar
— ýmist af skólamönnum, sveitar-
stjórnarmönnum eða þessum aðUum
í sameiningu eru sendar fjármála- og
áætlanadeild menntamálaráðuneytis.
Þar starfar enginn skólamaður, en
stjórnendur eru ungir menn úr Sam-
vinnuskólanum eða nýbrautskráðir
viðskiptafræðingar. 1 fjárlaga- og
hagsýsludeild fjármálaráðuneytis
taka við tillögunum skólabræður
þeirra — sambærilega reynslulitlir.
Laun eru talin léleg, og því staldra
sumir aðeins við um stutt skeið uns
þeir fá betri vinnu.
„Forstöðumenn” skóla vita ekki
hvernig ráðuneytismenn haga störf-
um vegna þess að ekkert samráð er
við þá haft, — og þar til fyrir tveim
árum fengust engar upplýsingar um
£ „Sanngirniskrafa er að ráðuneytisstarfs-
menn sem um skólamál fjalla uppfylli lág-
markskröfur um embættisgengi kennara og
skólastjóra — eigi þeir að fjalla um skóla-
stjórnunarmálefni.”
Kjallarinn
afdrif tillagna fyrr en birt var frum-
varp til fjárlaga. Reyndist þá yfirleitt
of seint að leiðrétta í meðferð fjár-
veitinganefndar annað en mestu kór-
villurnar.
Skólamönnum þótti framkoma
ráðuneytismanna einkennast af tíl-
litsleysi og kvörtuðu. örlygur Geirs-
son, deildarstjóri fjármála- og áætí-
anadeildar, brást þannig við að hann
sendi skólunum athugasemdir sínar
og niðurskurðartillögur. Lofsverð
þykir sú kurteisi, — en ekki iðkar
fjárlaga- og hagsýsludeildin sama sið.
Fleira hefur til bóta snúist að undan-
förnu og hefur örlygur komið þar vel
við sögu, — en betur má. í grein þess-
ari hefur einungis verið fjallað um
fjárlagaundirbúning. Samskipti
deildarinnar og skólanna eru miklu
víðtækari, og margt ófagurt má um
þau segja.
Skipulagsannmarkar menntamála-
f
■'t
a si
Jón
Böðvarsson
ráðuneytis voru til umræðu á fundi
skólastjórnenda sem haldinn var á
Akureyri 9. júni siðastíiðinn. Fund-
armenn voru á einu máli um nauðsyn
þess að stofnsetja sérstaka fram-
haldsskóiadeiid er skipuiegði og sam-
ræmdi sem kostur er allt nám milli
grunnskóla og háskóia, — m.a. það
sem nú fellur undir önnur ráðuneyti
og Iðnfræðsluráð. Tæki hún við
sumum verkþáttum háskóla- og al-
þjóðadeildar, öllum verkefnum verk-
og tæknimenntunardeildar og þeim
störfum fjármála- og áætlunardeild-
ar sem varða skólastigið. Stjórnendur
og helstu starfsmenn þyrftu að vera
kennaramenntaðir og reyndir skóla-
menn. Sanngirniskrafa er að ráðu-
neytisstarfsmenn sem um skólamál
fjalla uppfylli lágmarkskröfur um
embættisgengi kennara og skóia-
stjóra — eigi þeir að fjalla um skóla-
stjórnunarmálefni. Að minni hyggju
ætti deild þessi að heita miðskóla-
deiid. Jón Böðvarsson
skólameistari,
Keflavík.
Norður-Atlantshafsflugið
Aðskilnaður er nauðsyn
Kjallarinn
Ýmsar ríkisstjórnir á Islandi hafa
sl. 29 ár reynt að koma íslenzku flug-
félögunum í eina sæng. Það tókst
árið 1973, en þó einungis að nafninu
til.
Þá fyrst hófst sá ófriður í fíugmál-
um, sem staðið hefur allt fram á
þennan dag. Enginn friður um þau er
i sjónmáli, nema síður sé.
Það er óhugsandi og óverjandi að
veita almannafé, hvort sem það er ís-
lenzkt eða Lúxemburgarfé, til þess að
aðstoða vanhæfa stjórnendur við
fálm í flugmálum. Allar slíkar styrk-
veitingar munu, í framtíð sem í for-
tíð, verða falskur bjarghringur, sem
notaður er fyrir stjórnendur eina til
þess að styrkja stöðu sina og sinna
áhangenda, þar til yfir lýkur.
Ekkert hefur staðizt
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að flestar þær yfirlýsingar, sem
stjórnendur Flugleiða hafa gefið á sl.
10 mánuðum, svo ekki sé tekið lengra
tímabil en það, sem núverandi úlfa-
kreppa hefur staðið, eru rugl. Þann
8. sept. á síðasta ári var kynnt ný
rekstraráætíun Flugleiða og náði
hún yfir tímabilið 1. nóv. það ár til
31. október 1981. Þar var gert ráð
fyrir 900 millj. g.kr. hagnaði af 40
milljarða króna veltu. Að vísu
miðaði hún við, að ekkert flug yrði til
Luxemburgar og að tvær Boeing 727-
100 vélar yrðu seldar.
Þá var einnig tilkynnt af forstjóra,
að eiginfjárstaða félagsins væri mjög
jákvæð, og ennfremur, að nú, þegar
búið væri að velta hinum þunga
bagga, N-Atlantshafsfluginu, af
Flugleiðum — hefði náðst sú kjöl-
festa, sem nauðsynleg væri til að
snúa öfugþróuninni við! Því væri
vendipunktur í rekstri félagsins. —
Allt voru þetta staðleysur.
Hinn 21. október 1980 kom hins
vegar fram, að vandi Atlantshafs-
flugs Fiugleiða væri smámunir einir,
borið saman við vanda félagsins í
heild, og sá vandi stæði óbreyttur,
þótt N-Atlantshafsflugið væri lagt
niðurt
Flugvélar félagsins hafa ýmist
verið seldar úr landi eða leigðar og
aðrar endurleigðar í staðinn, jafnvel
vél, sem áður hafði verið seld úr
landi! — Leigusamningur var gerður
um að leigja DC-10 breiðþotu félags-
ins úr landi, og var sá samningur
talinn hagstæður af forstjóra Flug-
leiða. Síðan er bandariska félaginu
Flying Tiger framseld vélin! Þessi
flugvél var þó eina flutningatækið,
sem hafði orðið veruleg eignaaukning
í, um einn milljarður g.kr. eða 2
milljónir dollara, samkv. uppl.
Morgunblaðsins hinn 9. sept. sl. Áð
sögn forstjóra Flugleiða fóru Flug-
leiðir „á sléttu” út úr þessum samn-
ingum. Engin frekari grein hefur
verið gerð opinberlega á þessari
furðulegu viðskiptaaðferð.
Raunar eru yfirlýsingar stjórnenda
Flugleiða orðnar svo margslungnar
og fjarstæðukenndar, að það er eins
og þær komi frá öðrum heimi. Mætti
nefna margar til viðbótar, ásamt
þeim „spekúlasjónum”, sem þessir
stjórnendur hafa verið með á prjón-
unum, svo sem Senegal-verkefni,
Sri-Lanka-verkefni o.fl. o.fl., sem
hafa runnið út í sandinn, en látið
staðar numiðíbili.
Óhagganlegar
staðreyndir
Þegar hér er komið sögu, í júli-
mánuði 1981, hafa erfiðleikar Flug-
leiða magnazt svo mjög, að við
liggur, að fyrirtækið hrynji. Og það
sem verra er, að aðalástæðan skuli
vera tortryggni, sem stjórnendur
Flugleiða hafa skapað um flugrekstur
á einu flugleiðinni, sem gæti áfram
gefið féláginu arð, ef rétt er að
staðið, og hefur í raun haldið lifi i
þeim hrjáða líkama, sem Flugleiðir
nú eru. Það er mál þeirra, sem glöggt
mega þekkja, að Flugleiðir væru
þegar gjaidþrota, ef Amerikuflugsins
nyti ekki við þessa sumarmánuði,
þótt annað sé látið í veðri vaka
En varðandi tortryggni þá, sem
Flugleiðir hafa skapað gagnvart aðil-
um í Luxemburg, má nefna, að hin
nánu samskipti Fiugleiða við Sea-
board & Western á sviði viðgerða og
viðhalds á DC-8 voru ávallt þyrnir í
augum Luxemborgarmanna, sem
töldu slíkt viðhald eðlilegt í Luxem-
burg.
Einnig má nefna kaup Flugleiða á
DC-10 vélinni af Seaboard í stað þess
að hafa samstarf við Cargolux með
því að kaupa B-747 eins og það
félag. — Ekki sízt hafa Flugleiðir
fengið ómæida gagnrýni i Luxem-
burg fyrir framkomu við starfsfólk
félagsins þar, en þar eins og annars
staðar fékk það uppsagnir, sem
komu skyndilega — ,,og án skýringa,
sem tilheyra mannlegum samskipt-
um”, eins og einn starfsmanna þar í
landi komst að orði í samtali við
Morgunblaðið.
í öllum þeim umræðum, sem fram
hafa farið um þann möguieika, að
Cargolux yrði með i stofnun nýs flug-
félags, sem tæki að sér Atlantshafs-
flug, hefur ávallt farið svo, að yfir-
lýsingar hafa verið gefnar af þeim
Cargoluxmönnum um, að Cargolux
taki ekki þátt i stofnun slíks félags.
Það sem ekki má rœða
Það hefur löngum komið fram í
viðtölum við ráðamenn í Luxemburg,
og raunar einnig í samþykktum ríkis-
stjórnar Luxemburgar, að stofnun
nýs flugfélags væri æskilegasta lausn-
in á vanda þeirra í Luxemburg til þess
að halda tengslum við Ameríku í
fluginu.
„Atlantshafsflugið getur ekki
haldið áfram eins og það hefur verið
rekið,” sagði samgönguráðherra
Luxemburgar í viðtali á síðasta ári.
Einnig sagði þessi sami samgöngu-
ráðherra, að það skipti miklu máli,
hverjir og hvernig að þessu nýja At-
lantshafsflugi yrði staðið.
Ljóst er, að ráðamenn í Luxem-
burg vilja ekki koma of nálægt flug-
starfsemi í samfíoti við íslendinga,
nema nýir stjórnendur þessa flugs
taki við. — „En þetta er ekki aðeins
spurning um stjórnendur reksturs á
Atlantshafsfiuginu, heldur einnig um
flugvélategundir og fyrirkomulag
flugsins,” sagði samgönguráðherra
Luxemburgar í sept. sl.
Ráðamenn i Luxemburg vilja hins
vegar samstarf við íslendinga. Það
hefur samgönguráðherra Luxem-
burgar staðhæft oftar en einu sinni,
síðast á fundi sínum hér i Reykjavík í
síðustu viku.
Og það er ýmislegt sem ekki hefur
verið í sviðsljósinu í fjölmiðlum. Sem
dæmi að taka er sú staðreynd að
skýrsla sú, sem lögð var fram af ráð-
gjafafyrirtækinu bandaríska er í raun
samin af M. Dixon-Spies, sem áður
var með í ráðum fyrir Flugleiðir til
þess að „skipuleggja” fyrirtækið við
sameininguna. Þetta kom fyrst fram í
Morgunblaðinu hinn 9. júlí sl. —
eftir að þetta hafði komið fram i fjöl-
miðlum í Luxemburg og borizt
hingaðtil lands.
Einnig hefur að mestu verið sneitt
hjá að ræða þá staðreynd.að áhrif
Eimskipafélags ísiands eru upphaf
vandræða Flugleiða og sem má rekja
til þeirrar stefnu Eimskipafélagsins
að tryggja sér svo stóran hlut í Flug-
leiðum að hafa mætti áhrif á ákvarð-
anatöku um flugvélakaup.
Aðskilinn rekstur
Nú standa Flugleiðir uppi ber-
skjaldaðar til þess að hefja blandað
farþega- og fragtflug vegna annar-
legrar ákvarðanatöku um flugvéla-
kaup. Fyrir um tíu árum hafði að
mestu leyti verið gengið frá þeirri
ákvörðun að kaupa Boeing 747 breið-
þotu, en frá því var horfið skyndi-
lega, — án efa fyrir áhrif Eimskipa-
félags íslands.
Og það er ekki sameiningu undir
merki Flugieiða hf. að þakka, að far-
þegar flykkjast að félaginu, vestan
hafs og austan, til þess að fljúga yfir
Atíantshafið. — það er því að þakka,
að Loftleiðir hafa auglýst nafnið
ICELANDIC um 25 ára skeið og
haslað sér völl á undanförnum árum.
Luxemburg á líka vaxandi vin-
sældum að fagna meðal ferðamanna,
„því þar lenda menn ekki í örtröð og
eilífum biðröðum eins og flestum
öðrum stórum flughöfnum Evrópu,”
eins og Dixon Spies sagði reyndar
sjálfur i blaðaviðtali fyrir nokkrum
dögum.
Það rikir mikil óvissa um framtíð
Atlantshafsflugsins í þeirri mynd,
sem það var, meðan allt sölu- og
markaðskerfi Loftleiða og síðar
Flugleiða var virkt. En það er mikil
bábilja, þegar látið er að því liggja,
eins og þeir forsvarsmenn Flugleiða
hafa gert hvað eftir annað, að
Geir Andersen
Atlantshafsleiðin væri i þann veginn
aðfalla saman!
Ferðamannastraumur fer einmitt
sívaxandi á þessari leið, en reksturinn
fer eftir lögmálinu „veldur hver á
heldur” eins og ávallt áður. í
viðræðum við ráðamenn í Luxem-
burg hefur ætíð komið fram, að þeir
vilja, að tengsl milli Luxemburgara
og Bandaríkjamanna í flugmálum
verði í samvinnu við íslendinga
fremur en aðra aðila.
Það hefur einnig komið fram í við-
ræðum við ráðamenn í Luxemburg,
og fengizt staðfest, að áframhaldandi
Atlantshafsfiug yrði með íslenzku
fiugfélagi, skrásettu á íslandi.
En eins og einnig hefur fram
komið, m.a. hjá íslenzka samgöngu-
ráðherranum, sem fram til þessa
hefur unnið mjög viðamikið starf í
sambandi við hugsanlega lausn flug-
málanna, þarf að fylgja eftir þeirri
samþykkt ríkisstjórnarinnar að að-
sldlja rekstur Flugieiða hf. að því er
varðar Atlantshafsflug og annað flug
þess félags.
Ef það verður ekki gert, er til lítils
að veita fjármagni til Flugieiða eftir
það, sem á undan er gengið og
reynslan hefur kennt. Vesaldómi
stjórnenda Flugleiða verður aldrei
komið yfir á Carter, araba eða hin og
þessi stjórnvöld. — Það er því
ábyrgðarhluti að ákveða fjárveitingar
til Flugleiða, án þess að fyrirbyggj-
andi ráðstafanir verði gerðar, svo
sem með því að skipa sérstakan for-
stjóra fyrir hinum aðskilda rekstri í
Atlantshafsflugi félagsins, — ef af
honum verður hjá þvi félagi.
Geir R. Andersen.