Dagblaðið - 10.11.1981, Blaðsíða 20

20 DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 1981.
Menning Menning Menning Menning )

AF KAÞOLSKUM
VIÐHORFUM
Ferdinand Krenzer:
Vegurinn, aannleikurinn og Iffifl.
Fræflekirit um kaþólska trú.
Torfi Ólafsaon þýddi.
Útgafandl kaþfllska klrkjan á Islandl, 1881.
Allt hafa kaþólikkar á hreinu, það
eru kannski fyrstu viðbrögð margra
lútherskra lesenda að lestri loknum;
viðbrögð, sem gefa til kynna sam-
stödd hvað þetta snertir.
Reyndar er lútherskum söfnuðum
ekki í kot visað þar sem umrædd bók
er annars vegar. Hér er aðgengileg
fræðsla um meginatriði kristinnar
'trúar, sem vissulega eru sameiginleg
lútherskum og kaþólskum að veru-
legu leyti. Gerum ekki of mikið úr
feimnismál og lítt viljað ræða.
Kenningin um hreinsunareldinn er
hér einnig, að vísu túlkuð á afar
„skiljanlegan” og hógværan hátt.
Auk þessara atriða mætti benda á
afstöðu kaþólsku kirkjunnar til
Alkirkjuráðsins, þ.e. samvinnu
kirkjudeilda, en kaþólska kirkjan er
hefðbundnum hætti, trúvörnin,
kirkjuvörnin sitji í fyrirrúmi á
kostnað lifandi og áhættusamrar
umræðu um kristna trú.
En, sem sagt, lítum á þau atriði,
sem sameina. öll þau atriði, sem
nefnd voru, eru að svo komnu máli
næsta lítilvæg hér á landi. En fyrr en
- „ • *■ . v ,
k.r' “Zm
<*
, ■'/'& //' ; , ' '4'V-,'
3* ‘jjL v ?***
...
.a&mÞ'"/?' f'"
•v, •

■
>K" ♦"
- .
• '~0,
/ ..kJK
Kirkja kaþólskra á Landakotstúni.
bland af öfund og tortryggni. Bók
þessi fjallar um kaþólska trúfræði
fyrir almenning og býður reyndar
upp á afar víðtæka fræðslu um
kaþólsku kirkjuna, trú hennar, helgi-
siði, Bibiíuna o.m.fl. Þótt verkið hafi
á sér klassískan svip, þarf þó enginn
að fara í grafgötur um það, að margt
hefur breytzt í herbúðum páfans frá
því Halldór Laxness sendi frá sér
„Kaþólsk viðhorf. Svar við árásum”
árið 1926. Tilefni þessarar bókar eru
ekki árásir eins og þá, heldur, að því
er virðist, þörf hins kaþólska safn-
aðar fyrir fræðsliirit af þessu tagi.
Þýðandi verksins segir í formáls-
orðum, að boðendum kaþólskrar
trúar hér á landi hafi „lengi verið
ljóst, hversu illa kirkjan hefur verið
stödd, hvað snertir bókakost á
islenzku um trú og kenningu kirkj-
unnar”. Að þessu leyti standa
„boðendur kaþólskrar trúar”
boðendum lútherskrar trúar framar
og eftir útkomu bókar þessarar hefur
hinn fámenni kaþólski söfnuður á
íslandi skotið „þjóðkirkjunni” ref
fyrir rass. Kannski yfirvöldum
lúthersku kirkjunnar verði einnig
Ijóst, að sú kirkja er einnig illa á vegi
þeim atriðum, sem aðskilja, leggjum
áherzlu á hin, og þau eru enn fleiri.
Það gagn, sem lútherskir gætu haft
af umræddri bók er fyrst og fremst
það að víkja brott fordómum um
hina kaþólsku kirkju. — En bókin
getur því miður einnig staðfest þá ef
svo ber undir.
Sé bókin skoðuð í ljósi lútherskrar
guðfræði er óhjákvæmilegt að reka
augun í viss atriði, sem ævinlega hafa
verið samskiptum lútherskra og ka-
þólskra til nokkurrar hindrunar Má
þar nefna afstöðu kaþólsku kirkj-
unnar til altarissakramentisins, þar
sem hún leyfir kaþólskum ekki að
ganga til altaris þar sem það er um
hönd haft að sið mótmælenda (kom í
Ijós hér á landi við nýafstaðna
biskupsvígslu í Dómkirkjunni, þar
sem kaþólski biskupinn gekk eigi til
altaris). Einnig má nefna hina rúm-
lega aldargömlu kenningu um flekk-
lausan getnað Mariu. Þá má nefna
aðra Maríukenningu — frá 1950! —
um uppnumningu Maríu til himna.
Og þá er það kenningin um óskeik-
ulleika páfa, sem kaþólskir guðfræð
ingar hafa reyndar — einkum á
seinni tímum — oft umgengizt sem
ekki aðili að þessum samtökum rúml.
300 kirkjudeilda um allan heim.
Kaþólsku kirkjunni verður ekki núið
því um nasir, að hún sýni skort á
umburðarlyndi við fólk af öðrum
trúarbrögðum, lærdómsrikt er að
lesa um afstöðu höfunda til guðleys-
ingja t.d. Tregða kaþólsku kirkj-
unnar til þess að ganga til fulls sam-
starfs við Alkirkjuráðið á sér býsna
djúpar og flóknar orsakir, sem bókin
rekur.
Kaþólsku kirkjunni hefur af
ýmsum mjög verið legið á hálsi fyrir
afstöðu til hjónaskilnaða; þeir fá hér
vatn á sína myllu, sömuleiðis þeir,
sem reglan um ókvæni presta er
þyrnir í augum. Einhver kann að
sakna þess, að ekki er vikið að
ýmsum straumum i kirkju nútímans,
ekki er minnzt á Hans Kiing eða
Schillebeeck. Ekki er heldur fjallað
um þá stefnu í guðfræði kaþólsku
kirkjunnar, sem hvað mesta athygli
hefur vakið á Vesturlöndum í seinni
tíð: guðfræði frelsunarinnar, hina
pólitisku guðfræði, sem þróazt hefur
i S -Ameríku. Sumir mundu því setja
spurningarmerki við guðfræðistefnu
bókarinnar og telja hana vera með of
Dr. Gunnar
Kristjánsson,
Reynivöllum
varir kunna þau að verða hluti af
umræðu dagsins, ekki sízt ef hinni
kaþólsku kirkju vex fiskur um hrygg
hér á landi eins og margt kann að
benda til — mér liggur við að segja:
sem betur fer.
Sannleikurinn er nefnilega sá, að
þeir fordómar fjölmörgu, sem íslend-
ingar hafa haft úr sögubókum sínum
í garð kaþólsku kirkjunnar, hafa
komið íslenzku kirkjulífi í koll. „Var
Lúther ekki á móti helgisiðum, vildi
hann ekki banna allar myndir og allt
skraut í kirkjum” eru setningar, sem
oft heyrast og sýna hættulega
fordóma, sem dregið hafa íslenzka
kirkjur niður á plan óþolandi hvers-
dagsleika og útrýmt skapandi mynd-
list úr kirkjum smátt og smátt.
Stundum er eins og mönnum finnist
það svo óskaplega mikilvægt að
fylgja Lúther þegar hann var „á
móti” kaþólsku kirkjunni. Rétt eins
og það væri allt i fullu gildi ennþá.
Fyrir nú utan það, að Lúther var
hreint ekki á móti helgisiðum og
vinur listanna var hann svo sannar-
lega. Fegurðina kunni Lúther manna
bezt að meta í húsi drottins og ekki
var hann maður „einfaldleikans’ í
helgisiðum. Ýmsir eftirmenn hans
hafa hins vegar ekki hreinan skjöld i
þessum efnum.
Það er fullmikið sagt, að bók þessi
gefi í skyn, að kaþólikkar hafi allt á
hreinu. Titillinn gefur það að vísu í
skyn og er afar óheppilega valinn.
Betra hefði verið að halda anda
þýzka, upprunalega titilsins. Bókin
kemst vissulega ekki hjá þvi að bera
keim af hefðbundnum stíl trú-
fræðslurita fyrir almenning, sem eru
oft þyrnir í augum guðfræðinga .
vegna þeirrar tilhneigingar, sem oft
gætir, þ.e. að gera trúna að fyrir-
bæri, þar sem allt er á hreinu, málið
er leyst með því að láta allt ganga upp
að lokum. Þessi bók einkennist hins
vegar miklu heldur af hinu viðhorf-
inu: að laða lesandann inn í ævin-
týrið, inn í áhættu trúarinnar, inn í
raunveruleika lífsins en ekki frá
honum. Þetta á líka við, þegar fjallað
er um hinar „vafasömu” kenningar
(í augum lútherskra) svo sem um
hreinsunareldinn, Maríu o.fl. Þessi
bók er blessunarlega laus við að vera
umræða um hið þokukennda fyrir-
bæri „trúmál”, hún er um kirkjuna
og kirkjulega trú og það er nokkuð
annað.
v Þess vegna er gengið út frá veru-
leika hins hversdagslega lífs, vinn-
unni, fjölskyldunni, skólanum,
þjáningunni, voninni, óttanum,
gleðinni. o.s.frv. Umræðan um veru-
leika trúarinnar er í samhengi við
veruleika hins lifaða hversdagslega
lifs. Þess vegna á þessi bók erindi við
alla, sem vilja á hlutlægan hátt kynna
sér þá lífsskoðun, sem hefur mótað
vestræna menningu. En fyrst og
fremst á hún erindi við þá, sem vilja
kynna sér heim kaþólsku kirkjunnar
og setja sig inn í málefni hennar;
fræðast um kirkjuskilninginn, guðs-
þjónustuna, bænahald, Biblíuna,
fjölskyldumál, skólamál, afstöðuna
til stjórnmálaflokka, til herþjónustu
og þannig mætti lengi telja. Margt af
þessu hefur ekki verið tiltækt lesefni
hérálanditilþessa. \
Kaþólska kirkjan hefur sjálf orðið
fyrir fleiri en einni siðbót frá tímum
siðbótar Lúthers. Þvi má lesandinn
ekki gleyma. Annars hefði hún ekki
þann mátt, sem hún sýnir t.d. i Pól-
landi, S -Ameriku og víðar.
Kaþólska kirkjan er pólitískt afl í
þessum heimi þótt ekki sé hún flokks-
pólitísk. Stundum er hún íhaldssamt
þjóðfélagsafl en stundum er ekkert
afl í þjóðfélaginu framsæknara en
hún. Til þess að öðlast innsýn inn í
þessa sérstöku kirkjudeild er umrædd'
bók góð byrjun.
Bókin er ágætlega þýdd, einkum
þegar það er haft i huga, að hér er um
allerfitt sérfræðilegt efni að ræða.
Titillinn er hins vegar óheppilega
valinn og verður bókinni ekki til
framdráttar. Sama er að segja um
letur bókarinnar, sem er of smátt,
einkum smærra letrið, sem þar að
auki er of feitt og ,af þeim sökum frá-
hrindandi, það mun einkum verða
eldra fólki fjötur um fót. Að öðru
leyti er prentun smekkleg og fram-
takið í heild á mikið hrós skilið.
Vilji okkar kaþólsku bræðra,
höfundanna, til einingar kirkju-
deilda, kemur fram i þessum orðum
bókarinnar: (bls. 191). „Til allrar
hamingju er þráin eftir einingu
vöknuð með öllum kristnum mönn-
um og menn lita nú fremur á hið sam-
eiginlega en það, sem aðskilur”. Með
því hugarfari ætti öllum að vera
óhætt að lesa þessa bók.