Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 10.03.1965, Síða 9

Lúkíanos frá Samosata
Gubirnir tala saman
Lúkíanos frá Samosata var uppi á annarri öld f.Kr.
Hann skrifaði þessi látlausu samtöl milli guðanna á
Ólympstindi, og var þetta nýjung í grískum bókmennt-
um á þeim tíma. (Samosa er í Sýrlandi norðanverðu.)'
Til glöggvunar fyrir þá sem kynnu að vera farnir að
ryðga í grísku goðafræðinni er rétt að rifja upp eftir-
farandi:
Promeþeus var bundinn á kletti fyrir það að hann náði
í eldinn og gaf mönnunum og þar er gammur látinn slíta
úr honum lifrina.
Seifur var höfuðguð, nokkurskonar alfaðir.
Afrodite var ástargyðjan, gift Hefestos smið. Hún var
ekki aðeins fögur heldur fjöllynd í ástum.
Hermes var sonur Seifs og var sendiguð.
Appollon var ljósguðinn og guð lista. Hann var sonur
Seifs og Þeti og tviburabróðir Artimis veiðigyðju, fæddur
á Delos.
Pan var sonur Hermesar og Penelópu dóttur íkarosar
konungs í Arkadíu. Hann er í fylgd með Dinysos hvar
sem hann fer, tekur þátt í dansi með vatnadísum og
leikur þá á hljóðpípu. Hann er persónugervingur al-
lífsins.
Pan og Hermes
Pan: Sæll vertu íaðir minn.
Hermes: Sæll. En hvers-
vegna kallar þú mig föður
þinn?
Pan: Ert þú ekki Hermes
frá Kyllenu?
Hermes: Jú, það er ég, en
ég veit ekki neitt til þess að
þú sért sonur minn.
Pan: Ja, ég er raunar ekki
hjónabandsbarn.
Hermes: Já, ertu það ekki.
Mér sýnist þú munir vera son-
ur hafurs og geitar. Og svo
þykistu vera sonur minn. Þú
sem hefur horn í enni og
snoppu, klaufir á fótum og
dindil aftaná.
Pan: Vertu ekki að narrast
að syni þínum, það slær þig
sjálfan, því vist ertu faðir
minn. Ekki get ég að því gert
hvernig ég er í sjón.
Hermes: Hver er þá móðir
þín. Ekki veit ég til að ég
hafi nokkurri geit kynnzt.
Pan: Hún var engin geit.
Reyndu nú að muna þetta.
Var ekki einu sinni heldri
stúlka | Arkadíu, sem þú náð-
ir með valdi? Stattu ekki
þarna eins og bjáni að naga
á þér neglurnar, þú veizt þetta
eins vel og ég. Það er Pene-
lopa, dóttir Ikarosar, sem er
móðir mín.
Hermes: Hvað gat þá vald-
ið því að hún eignaðist son
sem er líkari geithafri en
manni?
Pan: Ég skal segja þér það
sem hún sagði mér sjálf. Þeg-
ar hún lét mig fara til Arka-
díu, sagði hún: „Ég er móðir
þin og heiti Penelopa frá
Spörtu, og skal ég nú gera
uppskátt fyrir þér að einn af
guðunum er faðir þinn, en það
er Hermes, sonur Mæu og
Seifs. Þú skalt láta þér vel
lika að hafa horn í enni og
klaufir á fótum, því þegar
faðir þinn gisti hjá mér forð-
um brá hann sér í líki geit-
hafurs, svo ekki kæmist upp
um hann. Þessvegna ertu
svona eins og þú ert.“
Hermes: Nú er ljótt að
heyra. Æ, nú man ég eftir
þessum skolla. Mér sem þótti
svo gaman að vera þessi fal-
legi piltur, sem ég var og ekki
sprottin grön, og svo verð ég
að þola þá smán að eiga slík-
an son og verða eilíflega til
athlægis.
Pan: Það er engin hætta á
að ég verði þér til nokkurrar
ósæmdar, faðir minn. Ég er
tónsnillingur og enginn leikur
betur á hljóðpípu en ég. Dio-
nysos stæði uppi ráðalaus ef
hann hefði mig ekki. Ég fylgi
honum hvert sem hann fer og
er fyrirliði í föruneyti hans.
Og ekki mundi þér leiðast að
sjá fjárhópana mína við Teg-
eu og Parþenios, það er ég
viss um að þér þætti fögur
sjón. Ég ræð fyrir allri Arka-
díu. Fyrir skömmu fór ég til
Aþenu, og við Maraþon sýndi
ég af mér þvílíka hreysti, að
mér var gefinn hellir undir
víginu. Ef þú skyldir einhvern
tíma koma til Aþenu, þá
skaltu sanna að þú þarft ekki
að skammast þín fyrir mig.
Hermes: Svo þú ert þá Pan.
Mig langar til að vita hvort
þú ert giftur.
_ Pan: Nei, skollinn hafi það.
Ég er miklu marglyndari en
svo.
Hermes: Já, öll geitahjörðin,
ætii þú hafir ekki 'aðgang að
henni.
Pan. Vertu ekki að spotta
mig. Nei, ég á þær allar, Ekkó
og Pitys og menuðurnar hans
Dionysosar, þær eru allar jafn
hrifnar af mér.
Hermes: Nú langar mig til
að biðja þig bónar.
Pan: Hvað er það, faðir
minn?
Hermes: Að þú segir þetta
engum manni. Komdu til mín
svo ég geti kysst þig, en kall-
aðu mig aldrei föður þinn
þegar nokkur heyrir til.
Promeþeus og Seifur
Prómeþeus: Leystu mig,
Seifur, ég er búinn að pínast
nógu lengi.
Seifur: Það verður ekki af
þvi góði, ekki í bráð. Miklu
heldur ætti ég að lóta setja
þig í þyngri hlekki, setja allt
Kákasus ofan á hausinn á þér,
láta sextán gamma kroppa úr
þér. ekki einungis lifrina,
heidur augun líka. Því það er
þér að kenna að við verðum
að dragast með þessas ótímg-
un, mannkynið, og svo stalstu
eldinum og skapaðir kvinnurn-
ar. Þar að auki sveikstu mig
á ketinu þegar því var út-
deilt, þú þræddir tólg utan
yfir beinin, og fékkst mér, en
sjálfur tókstu beztu bitana.
Prómeþeus: Er þá ekki bú-
ið að pína mig nógu lengi?
Lengi er ég búinn að vera hér
og hafa gamminn síhakkandi
í lifrina í mér.
Seifur: Uss, það er langt frá
þvi. ,
Prómeþeus: Hver veit nema
krókur komi móti bragði. Og
nú skal ég segja þér nokkuð,
sem þig varðar miklu.
Seifur: Nú ætlarðu að svíkja
mig, Prómeþeus.
Prómeþeus: Hvernig ætti ég
að fara að því? Ætli þú haf-
ir ekki Kákasus við höndina
hvenær sem til þarf að taka,
og nóg áttu víst til af bönd-
um, ef þér sýnist þau gömlu
muni ekki vera fulltraust.
Seifur: Hvað er það þá, sem
þú ætlar að seei? mér svo ég
leysi þig?
Prómeþeus: Eí ég segi þér
fyrst hvert þú ert að fara
núna, ætlarðu þá að trúa því
sem ég segi á eftir?
Seifur: Ekki ber ég á móti
því.
Prómeþeus: Þú ert að fara
til Þetisar til að sænga hjá
henni.
Seifur: Satt segir þú. Og
hvað svo. Nú held ég að ég
trúi þér.
Prómeþeus: Láttu dóttur
Nereusar vera. Ef ykkur
skyldi auðnast sonur, þá skal
ég ábyrgjast að honum ferst
við þig álíka og bér við Kron-
os.
Seifur: Áttu við það að
hann steypi mér frá völdum?
Prómeþeus: Sjö, níu, þrett-
án. Þú fórst ekki fjarri. Og
hættu nú við það.
Seifur: Jæja, Þetis mín, þá
Iæt ég þig vera. Og svo skal
ég kaila á Hefestos og láta
hann leysa þig. Þakka þér fvr-
ir að bú varaðir mi» við
Hermes og Apollon
Apollon: Að hverju ertu nú
að flissa, Hermes?
Hermes: Ég sá nokkuð svo
bráðfyndið að ég ætiaði vit-
laus að verða.
Apollon: Hvað var nú það?
Það verðurðu að segja mér.
Hermes: Ares liggur hjá
Afrodite og kemst ekki neitt
því Héfestos batt þau saman.
Apollon: Hvernig fór hann
að því? Þetta hlýtur að vera
stórhiægilegt.
Hermes: Ég er viss um að
Hefestos hefur lengi grunað
þetta og hann hefur síðan sætt
lagi að koma að þeim óvör-
um. Fyrst breiddi hann ósýni-
legt net á sængina og fór svo
í smiðju sína og lét sem ekk-
ert væri. Rétt á eftir laum-
ast svo Ares inn. Hann var
alveg grunlaus um að nokkur
sæi til sín, en Helios sá til
hans og sagði Hefestos það.
Á meðan gengu þau í sæng
saman en urðu brátt fangin í
netinu, sem vafðist um þau
fastar og fastar. Þá kemur
Hefestos i gættina. Afrodite
var ekki í neinu og fann enga
spjör til að bregða á sig og
ætiaði að sálast af blygðun.
Framhald á bls. 262
SUNNUDAGUR — 261