Vísbending - 12.12.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Evrópska gjaldeyriskerfið
Aðild Bretlands og framtíðarhlutverk Ecu eru efst á baugi
Breyttarhorfur?
Liðin eru liðlega fimm og hálft ár frá
stofnun evrópska gjaldeyriskerfisins,
EMS (European Monetary System). í
afmælisgreinum í mars sl. voru flestir
höfundar þeirrar skoðunar að nokkur
árangur hefði orðið af starfrækslu
kerfisins þótt upphafleg markmið hafi
ekki náðst nema að litlu leyti. Auk þess
voru allir sammála um að mikilvægi
Ecu, sameiginlegs gjaldmiðils Efna-
hagsbandalagslandanna og viðmiðuít-
armyntar í EMS, í viðskiptum bæði
innan EBE og utan hefði þegar sýnt
fram á kosti samsettrar myntar í
milliríkjaviðskiptum (sjá t.d. Vísbend-
ingu 28. mars s.l.)
En á því hálfa ári sem liðið er frá
fimm ára afmælinu má merkja nokkrar
breytingar á viðhorfum manna.
Notkun Ecus heldur áfram að vaxa
hraðar en nokkur hafði átt von á. Meiri
samhæfingar gætir í efnahagsstjórn í
löndum EBE en áður frá stofnun
gjaldeyriskerfisins (sjá töflur). Með
samstilltri hagstjórn hafa EBE-löndin
komist hjá því að hrófla við viðmið-
unargengi myntanna í EMS frá því í
mars 1983. Þá hafði greinargerð
Helmuts Schmidts, fyrrverandi kansl-
ara og eins af frumkvöðlum EMS, um
framtíð gjaldeyriskerfisins og hugsan-
lega þróun þess án breytingar á Róm-
arsáttmálanum veruleg áhrif. Greinar-
gerðin var afhent stjórnvöldum í ágúst
sl. en birtist nokkru síðar sem grein í
Die Zeit. Að lokum virðast nú æ fleiri
Bretar sjá kosti þess að tengja sterl-
ingspundið formlega gjaldeyriskerf-
inu. Bretar hafa sem kunnugt er ekki
átt aðild að gjaldeyriskerfinu þótt
sterlingspundið sé hluti af Ecu.
Minni mismunur á ríkjum EBE en
áður
Samræming markmiða í hagstjórn
Evrópulandanna hefur ekki eingöngu
fengist með þrýstingi frá yfirstjórn
EBE þótt vissulega eigi þau áhrif sinn
hlut. Við samræmingu í stjórn gjald-
eyrismála fara saman hagsmunir hvers
lands að dómi viðkomandi stjómvalda
og hagsmunir heildarinnar. Pví hafa
mörg ríkin sjá'fviljug leitast við að
lækka opinbera lánsþörf og aukningu
peningamagns umfram önnur ríki í
EBE til að ná tökum á verðbólgunni og
jafnvægi í viðskiptum við útlönd. Sem
dæmi má nefna Frakkland, Danmörku,
írland og Ítalíu.
Frjáls gjaldeyrisverslun á íslandi
Jón Ingvarsson, stjórnarformaður
Sölumiöstöðvar hraðfrystihúsanna,
hefur nýlega varpað fram þeirri
spurningu í blaðaviðtali, hvers vegna
gjaldeyrinn sem útflutningsatvinnu-
vegirnir afla geti ekki fundið sitt rétta
verð á frjálsum gjaldeyrismarkaði —
með því móti gæti fengist hin eina
rétta gengisskráning.
Einnig má minna á ályktun lands-
fundar LÍÚ, sem haldinn var i siðasta
mánuði, en þar segir m.a. að geti
ríkisvaldið ekki tryggt útveginum við-
unandi rekstrargrundvöll (og i álykt-
uninni er bent á fimm leiðir til þessjþá
telji fundurinn eðlilegt aó gjaldeyris-
verslun verði gefin frjáls þannig að
þeir sem gjaldeyris afli geti notið fulls
arðs afstarfsemi sinni.
„Svipuð verðbólga og í við-
skiptalöndunum“
íslendingar hafa lengi sett sér þaö
markmið í efnahagsmálum að ná
verðbólgunni nióur á sama stig og í
nálgrannalöndunum. Hér hefur þó
aldrei farið fram opinská umræóa um
þær takmarkanir á hagstjórn sem það
setti okkur að búa við sömu verð-
bólguog viðskiþtalöndin. Gengiðyrði
þá ekki meðal hagstjórnartækja I
sama mæli og til þessa (þ.e. ef viö
ætluóum i raun og veru að halda
sömu verðbólgu og nágrannarikin).
Aukning peningamagns yrði að
vetp i beinni samsvörun við fram-
leiðsluaukningu að viðbættri erlendri
verðbólgu. Peningalaunahækkanir
yrðu þá háðar peningavirði fram-
leiósluaukningar (þ.e. hagvexti auk
verðbólgu nágrannalandanna).
Flestir munu á eitt sáttir að æskilegt
sé að auka á frjálsræði í gjaldeyris-
viðskiptum hér á landi. Hins vegar
greinirmenn sjálfsagt á um hvortnota
skuli frelsi i gjaldeyris viðskiptum til að
þvinga islenska efnahagsstjórn i
sama farog íútlöndum eða hvortbiöa
skuli þess að jafnvægi náist áður en
frelsi er aukið. Einnig greinir menn á
um hvort í raun sé til hagsbóta fyrir
þjóðina að geta ráðið gengi sinu og
peningamálum eins og á siðustu
áratugum.
Sjálfstætt gjaldeyriskerfi?
Rökin með óbreyttu kerfi eru m.a.
■þau að i vondu árferði þegar útflutn-
ingsframleiðsla dregst saman getum
við lækkað gengi hlutfallslega (þ.e.
lækkað raungengi) og forðað meðþvi
móti atvinnuleysi. Með lægra raun-
gengi eru um hríð fluttar tekjur frá
launþegum til fyrirtækjanna; en
einnig hefur atvinnustarfsemi verið
haldið gangandi við slikar aðstæður
með erlendu lánsfjármagni. Með
batnandi árferði getur raungengi
hækkað aftur. Þá flytjast aftur tekjur
frá fyrirtækjum til launþega á formi
hærra kaups og ódýrari innflutnings
enda leyfir betri hagur atvinnu-
veganna hærri launagreiðslur. Með
hærra raungengi er einnig hægt að
verjast þensluáhrifum á inn/ent
peningamagn af auknum gjald-
eyriskaupum vegna meiri útflutnings-
framleiðslu.
Allt þetta glatast ef gengi krónunnar
er fest eða bundið öðrum gjald-
miðlum með einhverjum hætti. Rökin
á móti því sjálfræði sem þjóðin hefur
til þessa leyft sér i peninga-, gjald-
eyris- og gengismálum eru einkum
þau að stöóugleikinn í gjaldeyris-
málum sem ynnist við þaó að búa við
fast gengi sé meira virði en sveigjan-
leikinn sem glatast. Þessi stöðugleiki
verður ekki tryggður nema verðgildi
krónunnar (gengið) sé meó form-
legum hætti tengt öðrum gjaldmiðli
eða samsettri mynt (t.d. SDR eóa
ECU). Yrði þá hægt að gefa gjald-
eyrisverslun hér á landi frjálsa þar
sem ekki væri verra að eiga krónur
en þá mynt sem gengi krónunnaryrði
miðað vió. Það styrkir einnig þennan
málstað að veik rök eru fyrir því að
halda uppi algerlega sjálfstæðu pen-
ingakerfi hjá 240 þúsund manna
þjóð.